İstanbul’da yaşa nazaran toplu taşıma yasağı uygulamasına 65+ Yaşlı Hakları Derneği’nden itiraz geldi. 65 yaş üstü herkes için, “emekli, meskenin bir köşesinde oturuyor” klişesinin hakikat olmadığı belirtilen açıklamada, Türkiye’de resmi bilgilere nazaran bu kümedeki nüfusun yüzde 12,5’inin çalıştığı belirtilerek kararın gözden geçirilmesi istendi.
Dernek açıklaması şöyle:
AYLARDIR GERÇEKLERİ VURGULUYORUZ: İstanbul’da, “geçinmek için çalışmaya mecburum, sıhhatim da yerinde” diyen bir bayanın, otobüsten indirilmesi istenmesi, toplumsal medyaya yansıdığı anlardan başlayarak takviye ve dayanışma davetleriyle karşılanmıştı. Lakin, iki gün sonra gelen bir açıklama, hepimizi şaşırttı. Açıklamada, “İstanbul Valiliği Hıfzıssıhha kararına nazaran Covid-19 tedbirleri kapsamında 15 Ocak 2021’den itibaren 65 yaş üstü ve 20 yaş altı tüm vatandaşlarımızın toplu taşıma kullanımı engellenmiştir” deniliyor. 65+ Yaşlı Hakları Derneği olarak, İstanbul Valiliğini, münasebeti açıklanmayan bu “toptancı” yasak kararını gözden geçirip, düzeltmeye çağırıyoruz. Aylardır şu gerçekleri vurguluyor, yetkililerin dikkatine getiriyoruz: 65 yaş ve üstü herkes için “emekli, konutun bir köşesinde oturuyor” klişesi geçerli değil. Türkiye’de resmi datalara nazaran, 65+ nüfusun yüzde 12,5’i, yaşlı erkek nüfusun yüzde 21’i çalışıyor. (TÜİK, İstatistiklerle Yaşlılar, 2019) Gerçek sayılar daha da yüksek olabilir.
YAŞLILAR SALGIN KONUSUNDA ŞUURLU: Bu insanların bir kısmı sistemsiz işlerde çalışıyor, yani Covid-19 kısıtlamalarında çalışanlara sağlanan kolaylıklardan yararlanmaları mümkün değil. Kıymetli bir kısmı, özgür meslek sahibi, esnaf; yani, işin, tezgahın başında olmaları gerekiyor. Bir kısmı, ya torununa, ya yaşlı eşine bakmak mecburiliği, ya da kendi sıhhat muhtaçlıkları için sokağa çıkmak durumunda. Bu duruma karşın, İstanbul’da yaşlılarımızın toplu ulaşım seyahatlerinde aslında büyük düşüş var. Ekim ayında nazaran Kasım ayında, 60 yaş ve üstü yolcu sayısı 8 milyon 177 bin 94’den, 5 milyon 806 bin 850’ye düştü, yani yaklaşık 1/3 oranında azaldı. (İstanbul Ulaşım Bülteni, Aralık 2020) Yani, yaşlılar salgının kendileri için nasıl bir risk oluşturduğu konusunda bilinçliler.
BİLİMSEL BİLGİ YOK: Yaşlılarımızın yüzde 40’ı, çekirdek ya da daha geniş ailelerin bulunduğu hanelerde yaşıyor. (KONDA, Yaşlılık Raporu, Ekim 2020) Bu aile bireyleri çalışıyor, çeşitli nedenlerle sokağa çıkıyor, toplu ulaşım kullanıyor. Yani Covid-19 virüsünü meskene taşımaları kelam konusu. Bu durumda 65+ bireyleri meskene kapatmanın, bulaşma riskini ne kadar azaltacağı konusunda rastgele bir bilimsel data yok. Covid-19’un en çok meskenlerde bulaştığı bir gerçek. Sıhhat Bakanımız Sayın Dr. Fahrettin Koca da, en son Aralık ayında, konut içi bulaşma oranlarının yüzde 85’e kadar yükseldiğini açıklayarak, bu durumu bir sefer daha vurguladı. Her üç yaşlıdan ikisi (yüzde 64) konutta eşiyle, ya da tek başına yaşıyor. Akşam saatlerinde ve hafta sonu sokağa çıkma yasakları ile öteki nesillerin 65 yaş üstü yakınlarına takviye sağlama imkanları da önemli ölçüde sınırlanmış durumda.
UMUTLARINI VE GELİRLERİNİ KAYBEDİYORLAR: Pandemi şartlarının herkesi çok sıkıştırdığı bu devirde hepimizin uyduğu kısıtlamalar var lakin yalnızca yaşa bağlı ek kısıtların getirilmesi hayatı 65 yaş üstü için daha da zorlaştırıyor. Hareketsizlik, moral bozukluğu yanında umutlarını ve gelirlerini kaybedebiliyorlar. Maalesef Covid-19 dışı nedenlerle de yaşlı kayıplarının ve önemli hastalıkların arttığını gözlüyoruz. Aşılama başlayana ve hepimizi rahatlatacak birinci hoş sonuçlar alınana kadar, önlemi ihmal etmeden yaşa mahsus kısıtlamalarda bir esnetmenin mümkün olduğuna inanıyoruz. Anayasa’da teminat altına alınan temel hakların, salgın durumlarında kısıtlanabileceğini biliyoruz. Lakin bu kısıtlamaların ölçülü, oranlı, müddetli olması gerektiğini, 65 yaş ve üstü bireylere yönelik kısıt ve yasakların bu hudutları aştığını, “hak ihlali” boyutuna geldiğini pek çok hukukçu vurguluyor.
KARŞILIKLARI BİLMEK YAŞLILARIN HAKKI: Şair-yazar Ataol Behramoğlu ve Avukat Canan Arın, bu münasebetlerle yönetim mahkemelerine, yasak kararlarının iptali için dava açtı. Bu tipten davalar artabilir, devletle vatandaşı karşı karşıya getiren, gereksiz bir türel sorun yaratabilir. Türkiye’de yaşlılara tanınan, maddeyle düzenlenmiş, ve genel-geçer en değerli ayrıcalık olan, toplu taşıma araçlarından ücretsiz/indirimli yararlanma hakkının, böylesine kolay kolay, ve toptancı bir biçimde gözden çıkarılabilmesi, yaşlı hakları için çalışan bizleri, doğrusu ürkütüyor. Yetkilileri, bu kararı gözden geçirmeye ve düzeltmeye çağırıyoruz. Yaşlılar hakkında yasak ve kısıtlama kararları almadan evvel, her seviyede yetkililerin kendilerine şu soruları sormalarını bekliyoruz: “Salgının başladığı Şubat 2020’den bu vakte, kendi yetki alanımız içinde, yaşlı yurttaşlarımıza sunduğumuz hizmetlere yeni ne ekledik, bu hizmetler için tahsis ettiğimiz maddi kaynakları, insan gücünü ne kadar artırdık?” Bu soruların cevaplarını bilmek, hepimizin, lakin en çok da, büyük kıymet verdiğimiz yaşlıların hakkı. (HABER MERKEZİ)
Gazete Duvar
