Osman Çaklı
UŞAK – Ege tütünü yavaş yanma, tatlı içim, düşük nikotin ve kokulu tütün olması sebebiyle Dünya’da ilgi görüyor. Türkiye’nin tütün ihracatında yüzde 90-95’lik bir hisseye sahip olan Ege tütününün 2020 yılı hasadı önümüzdeki 10-15 gün içinde bitecek. Tütün üreticileri son yıllarda mazot, gübre ve ilaç girdilerinin artmasıyla birlikte önümüzdeki yıllarda üretimin yarı yarıya düşebileceğini söylüyor. TEKEL’in özelleştirilmesinin olumsuz tesirlerinin üreticiye yansıyacağını öngöremediklerini belirten tütün üreticileri, TEKEL’in kamulaştırılmasını elzem olarak görüyor. ‘Pandeminin getirdiği darboğaz’ ile tütünü son sefer eken Uşak’ın Eşme ilçesinde çiftçi olan Esat Yıldız ve Veli Yarcı ile ‘tütüncülüğün bugünü ve yarınına dair sorunları’ konuştuk.
‘GİRDİ MALİYETLERİ ÇİFTÇİYİ TÜTÜNCÜLÜKTEN UZAKLAŞTIRDI’
Pandeminin ortaya çıkması, tütün dikimini sekteye uğratma ihtimalinden ötürü panik oluşturdu diyen Esat Yıldız, “Eskiden aile üretimi yapılıyordu artık bu kalmadı. Mevsimlik personeller tütüne geliyorlar. Tütün dikimini, kırımını ve çapasını yapıyorlar” dedi. Üretici çocukları, emeğinin karşılığını alamadığından ötürü tütüncülük yapmadığını vurgulayan Yıldız, “Çocuklarımız kentlerde taban fiyatlı, sigortalı işlerde çalışıyor. Aileler de buna razı lakin istekli değil mecburiyetten dolayı” sözlerini kullandı. Son yıllarda mazot, gübre, ziraî ilaç girdileri çok arttı tarımdan süratli bir kaçışın olduğunu lisana getiren Esat Yıldız, “Tütün ticareti yapan özel bölüm, çiftçinin sütünün, etinin para kazandırmadığını biliyor. Tütün fiyatlarını da buna nazaran belirliyorlar. Para kazananlar başkaları! 2018’de nohut elimizde kaldı. 7 liraya satılan nohudu biz 3 liraya satamadık. Ortadan geçen vakitte hala çiftçinin ambarında nohut duruyor. Denizli Güney, Uşak Eşme’de bu sorunlar var. Parayı ortacılar kazanıyor. Çiftçi kendi mukadderatına terk edildi” diye konuştu.
Esat Yıldız
‘TÜTÜN EKMEYİ BIRAKTIM’
“2020 mahsulünün hasadı 10-15 gün sonra bütün Ege’de bitecek” diyen Esat Yıldız, “Şirketler 2021 yılının Mayıs ayında tütünün kilo fiyatını belirleyecekler. Biz Nisan ayında tarlaları tütün ekimine hazır hale getirmek durumundayız. Özel dal tütünün 2021 fiyatını önümüzdeki Eylül, Ekim ayında açıklamalı, öteki türlü biz tütünü ekilince, şirketin biçtiği fiyata mahkûm olunuyor. Ben tütün ekimini bu sene bıraktım. Önümüzdeki sene burada yüzde 40-50 seviyesinde tütün dikimi azalacak. Birçok insan tütünden vazgeçiyor” dedi.
‘YÜZ ÇİFTÇİNİN 80’İ BANKALARA BORÇLU’
Herkesin avans fiyatlarını alamadığını vurgulayan Yıldız şöyle konuştu; “Tarım kredilerini ödeyemiyoruz. Avanslar herkese ödenmedi. Artık ne olacak? Biri traktörünü satacak, biri tarlasını… Yüz çiftçinin 80’i Ziraat Bankası’na borçlu, bunların bir kısmı ikinci bir bankaya borçlu, salgından en fazla Türkiye çiftçisi etkilendi. 1 kilo tütünün bize maliyeti, 20 liranın üstünde bu sene tütünün tavan fiyatı kiloda 27 buçuk olacak deniyor. Para kazanamıyoruz. Üstelik araçlarımız, tarlalarımız yavaş yavaş elimizden gidiyor. Bu darboğazın temel nedeni özelleştirmedir. MONOPOL özelleştirildi, maliyetler arttı, özel şirketlerin başlarına nazaran belirledikleri fiyatlara mecbur kaldık. INHISAR tekrar kamulaştırılmalı. Şuan tütün üreticisinin yaş ortalaması 45’in üzerinde bundan 10 yıl evvel 30’lu yaş ortalaması vardı. Bu halde devam ederse tütündeki çözülüş devam edecek ve yakın tarihte büyük kaçış olacak.”
Tütün üreticilerinden Veli Yarcı
‘ALDIĞIMIZ AVANS MEVSİMLİK PERSONELLERIN MASRAFLARINA YETMEDİ’
Uşak Eşme’ye bağlı Keklikli köyünde tütün üreticisi olan Veli Yarcı, mevsimlik emekçilerin bir kısmının Suriyeli olduğunu, bir kısmının ise Şanlıurfa yöresinden geldiğini ve tütün hasadını çok iyi bilmedikleri için hasadın geciktiğini ve randımanın düştüğünü belirtti. “Ben avans aldım lakin aldığım para personellerin masraflarını karşılamaya yetmedi” diyen Yarcı, “Kur yükselince ilaç, gübre maliyeti arttı. Geçen sene 70 liraya aldığımız gübre 110, 50 liraya aldığımız ilaç, 100 lira oldu. 3 ayda 7 bin lira su parası ödedim. Su olmadan tütünün randımanı düşüyor. Mecbur kullanmak zorundayız. Üstelik tekrar geçen sene tütün eksperleri tarlaya gelip numune alıyorlardı. Bu sene para vermemek için ne gelen var ne giden… Dikimden sonra kimse gelmedi. Çiftçinin şuan muhatabı yok. Tütün zahmetli bir iş, bunun karşılığını alamıyoruz. Tütünün bu sene 27-28 lira olacağı söyleniyor. Fakat kilo bazında 30 lira olursa maliyeti üretici de para kazanır. Şuan emekçilerin parasını ödemek için çalışıyoruz. Kendi emeğimizden vazgeçtik” diye konuştu. Veli Yarcı da bu sene son sefer tütün ektiğini bir daha tütün ekmeyeceğini belirtti.
Gazete Duvar