İzmir zelzelesinde çok sayıda binanın yıkılması Türkiye’de yürütülen mühendis-mimarlık hizmetini ve diploma kiralamalarını tekrar gündeme getirdi. Kısa Dalga’dan Pervin Metin’in hazırladığı araştırma belgesinde kiralık diploma pazarı masaya yatırıldı.
Kimyageri, mimari, diş teknisyeni, eczacısı… Kiralık diploma pazarında çeşit bol, talep yüksek… Türkiye’nin dört bir yanından verilen bu ilanlara ulaşıp, altına aleni olarak yazılan telefon numaralarından ilan sahibiyle irtibata geçebiliyorsunuz. Arz ve talep o kadar yüksek ki, bu duyurular için açılmış özel internet siteleri dahi mevcut.
İnşaat mühendisleri, yıllık 2 bin-3 bin TL üzere sayılara, diplomalarını yapı kontrol firmalarına ya da bireylere kiralıyor. En fazla beş şantiyede çalışma hakkı olduğu için yıllık kiralamalarla 15 bin TL kazanmak mümkün. Ya yalnızca birkaç gün şantiyeye gidip bir iki evrakın altına imza atıyorlar ya da ofis, mühendis ismine açılıyor fakat tüm denetim diplomasını kiraladığı firmada oluyor.
Diploma kiralamak hem kabahat hem de mühendislik etik kıymetlerine alışılmamış. Öte yandan firmanın yaptığı bir yanlıştan sorumlu birinci kişi mühendis. Meslekten men edilme hatta cezaevine girme riskine karşın bir mühendis bahtını oburunun ellerine bırakıyor zira her yıl yaklaşık 10 bin mühendisin mezun olup işsizler ordusuna katılmasının yarattığı çaresizlikle hareket ediyor.
İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Nusret Suna kiralık diploma sorununu ele alırken, bölümün öteki önemli problemlerinin da tartışılması gerektiğini vurguluyor:
“Dört yıllık bir okulu bitiriyorsunuz, lisans diplomanızı alıyorsunuz ve Türkiye sonları içinde sonraki günü sonsuz derecede imza hakkına sahip oluyorsunuz. Bu yanlış, tartışılmalı. Bir Ortadoğu ülkesine gitseniz dahi bir Türk mühendisi orada çalışamaz. Şu an çalışıyor evet lakin sorumluluk verilmiyor. Sorumluluk alabilmek için orada da o imtihana girmeniz lazım, ikinci bir evraka gereksiniminiz. Irak’ta, Suriye’de de Arabistan’da da bu halde. Batı da aslında bu biçimde.”
Türkiye’de şuurlu bir formda, bilhassa 2010 yılından beri, mühendislik itibarsızlaştırıldı, gözden düşürüldü. ‘Mühendislik hizmeti, bir kağıda atılan imzadan ibarettir’ algısı yerleştiriliyor. Son 10 senede yapılan inşai faaliyetlerin daha rahat yürümesi için bu yapıldı. Mezun olduktan sonra bakıyorlar iş yok. Karşı taraftan ucuz işgücü teklifleri geliyor. Sen getir bize diplomanı ver, biz senin diploma numarasının kaydını, bünyemizde inşaat mühendisi çalıştırdık diye ilgili kuruma bildirelim, sen gelme ve inşaatlara da gitme, denetleme, buraya imza at kâfi. Natürel ki bunun karşılığındaki fiyatı de diyor ki bir sembolik bir sayı. Meslektaşımız artık güç durumda kalmış, naçar, kabul etmemesi gerekir, artık açlık sonunun altına düşecek biçimde, buraya imza atıyorlar. Olağan ki yanlışsız bir şey değil, bu bizim ayıbımız.”
40 yıllık mimar olarak mesleğinin unsur ve kıymetlerine her fırsatta vurgu yapan Mücella Yapan, uzun yıllar işsiz kalmasına karşın diplomasını satmayan mühendisleri örnek verirken, “Ama kabahati yaratan şartları da görmezden gelemeyiz” vurgusu yapmadan edemiyor:
“Bir sürü genç de diplomasını satacağına gidip inşaatlarda amelelik yapmayı tercih ediyor. Ortaya hata olarak çıkıyorsa, ki bu bir kabahat, bu cürmü yaratan şartlara dair de çaba etmeliyiz. Bunu yalnızca insanların etik duruşlarından beklerseniz çözemezsiniz. Mimarın mesleksel kontrol hakkı vardır. Bu, bizim telif hakkından doğan bir şey. Bir proje yaptık mı, o proje gerçekleşene kadar her anında gidip şantiye denetim etme hakkımız vardı. Bu hak elimizden alındı. Kendi yaptığımız, projelendirdiğimiz binaların şantiyelerine sokulmuyoruz. Denetimsizlik var.” (HABER MERKEZİ)
Gazete Duvar
