ANKARA – AK Parti iktidarı devrinde çok sayıda köprü, havalimanı, otoyol Kamu Özel İşbirliği (KOİ) projeleriyle yapıldı ve yapılmaya devam ediyor. Kent hastanelerine “garanti hasta”, köprü ve otoyollara “garanti geçiş ücreti” verilmesine reaksiyon gösteren muhalefet milletvekillerine nazaran Türkiye’nin geleceği ipotek altına alındı. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2021 yılı bütçe yasa teklifi üzerindeki görüşmeler sırasında muhalefet milletvekillerinin KÖİ projelerine ait itirazlarını dinleyen Bakan Lütfi Elvan bu projeleri “akılcı bir yöntemle” inceleyeceklerini söyledi.
‘SÖZLEŞMELERDEN KAYNAKLI BORÇLARI GÖRMEMİZ GEREKİYOR’
Başşehir Üniversitesi İktisat Kısım Lideri Prof. Dr. Uğur Emek’e nazaran muhalefetin reaksiyon gösterdiği bu projeler jenerasyonlar ortası gelir dağılımını bozuyor. “Şu anda temelini atanlar, kurdelesini kesenler bunlardan prim elde ediyorlar. Fakat bunu gelecek nesiller ödeyecek” diyen Emek’e nazaran siyasetçilerin bu projeleri sevmelerinin en değerli nedeni başlangıcında para yatırılmıyor olması.
KOİ projelerinin iktisada yükünü inceleyen Emek, toplam 153.8 milyar dolar (1 trilyon 204 milyar 254 milyon TL) maliyet hesapladığını söyledi. Bu maliyet bugünkü kur üzerinden hesaplandığında neredeyse Türkiye’nin bir yıllık bütçesi manasına geliyor.
Bu kadar büyük projenin yapılmasının sağlıklı olmadığını söyleyen Emek, “Uygulamada iyi ihtimalle kusur yaparsınız, berbat ihtimalle manipülasyon yaparsınız” dedi ve KOİ projelerine ait sorularımıza şu karşılıkları verdi:
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2021 yılı bütçe yasa teklifi üzerindeki görüşmeler sırasında muhalefet milletvekillerinin KÖİ projelerine ait itirazlarını dinleyen Bakan Lütfi Elvan, dolar üzerinden garanti verilen hastane, otoyol ve köprü üzere KÖİ projelerini akılcı bir metotla inceleyeceklerini söyledi. KÖİ projelerine ait bu incelemeler için nereden ve nasıl başlamak gerekiyor?
Öncelikle bu mukavelelerden kaynaklı borçlarımızı görmemiz gerekiyor. Çok daha değerlisi bu mukavelelerin değerli parametrelerini görmemiz, kamuoyuyla paylaşılması gerekiyor. Nerede, ne kadar garanti verilmiş, yatırım meblağı ne kadarmış? Kontratlarda değişiklik yapılmış mı? Yapıldıysa değişiklikler kimin lehine neden olmuş? Mukaveleler tekrar müzakere edilirken müzakerenin çerçevesi nasıl oluşturulmuş? Bunların ortaya konması gerekiyor. Biz milletlerarası çalışmalardan biliyoruz ki, kamu özel işbirliği özel ihtisas raporlarında da müellif ki; fizibiliteler iyi yapılmıyor. 2018 yılında Kalkınma Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu özel ihtisas raporunda deniliyor ki, gereksinimden projeye gidilmiyor projeden muhtaçlığa gidiliyor. Yani politikler bir proje ortaya koyuyorlar ve bürokratlar da bunu uydurmaya çalışıyorlar.
‘GÖZÜ KAPALI TEKLİF VERİYORLAR’
Yeniden o raporlarda okuyoruz ki teklif verenler mukaveleleri değiştireceklerine inanıyorlar. Gözü kapalı teklif veriyorlar. Mukaveleyi daha sonra kendi lehine çevireceğine inanıyorlar ve bu da ihalelerdeki kazanımı bozuyor. Bunu biz milletlerarası çalışmalarda da biliyoruz. Dünya Bankası’nın yapmış olduğu bir çalışma var. Çoklukla mukavelelerin yüzde 60’ı, 70’i, mukavele imzalandıktan sonra birinci üç yıl içerisinde değişiyor. Bu şunu destekliyor, evet ihaleyi kazananlar revizyona inanıyor. Yüklü olarak mukavelelerde neyi değiştiriyorlar pekala? Bir, fiyatı yükseltiyorlar, iki kontrat müddetini uzatıyorlar, üç yatırım muhtaçlığını düşüyorlar ve ön görülenden daha düşük yatırım yapıyorlar. Bunlar bizde de aşağı üst oluyor. Örneğin İstanbul Havalimanı’nda yüz metre olacak kotun 70 metreye düşürüldüğü söylendi ve yatırım maliyeti düşürülmüş oldu. Yakınlarda gördük ki Avrasya Tüneli’nde, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde ve Osman Gazi Köprüsü’nün içinde bulunduğu Gebze-İzmir projesinde kontrat revizyonu yapıldı. Evvelce yılbaşında bir kez dolar üzerinden TL’ye çevrilirdi köprüler ve tüm yıl uygulanırdı. Artık iki sefere çevirdiler. Bu iki kere çevirmeyle 632 milyon lira yılın ikinci yarısında bu işletmecilere fazladan para aktarmış olduk. Bu revizyonlar ekseriyetle özel dalın lehine olur. Kent hastaneleri tam bir muamma ve oradaki kontratları bilen yok.
‘SÖZLEŞMELER KAPALI KAPILAR ARKASINDA YAPILIYOR’
Şili’de bir yasal değişiklik yaptılar ve dediler ki bu kontratları bağımsız bir kurul inceleyecek, tıpkı vakitte sonuçları kamuoyuna duyurulacak. Mevzuyu takip eden araştırmacılar da gazeteciler de bunu sorgulayacak. Türkiye’deki mukaveleler kapalı kapılar ardında yapılıyor ve bizler ne olduğunu bilmiyoruz. Kıt bilgilerle olanları takip etmeye çalışıyoruz. Bunun bu türlü olmaması lazım. Mukavelenin ana parametrelerini periyot başında açıklamaları lazım. İşin maliyeti, yatırımın meblağı, ihaleye katılanlar, fiyat, varsa garanti, garantinin çeşidi, kontratın süresi… Konulan hizmet standartlarını biz de bilelim ki bu standartlar karşılanabiliyor mu görelim. Lütfi Beyefendi de bakanlığa yeni gelmedi. Bu mukavelelerin imzalandığı periyotlarda Ulaştırma Bakanlığı da yaptı. Bu kontratların takip edildiği Kalkınma Bakanlığı da yaptı. Kalkınma Bakanlığı’nda bir ünite bu kontratlarla ilgili bilgi derliyor. 2018’den beri bu dataları yayınlamıyorlar. Paylaştıkları da çok temiz datalar. Bizim verdiğimiz gelir garantilerini falan paylaşmıyorlar orada. Kaç paralık yatırım yapılmış, hangi proje var listesini veriyorlar. Bol bol da yatırımların tanıtımını, reklamını yapıyorlar.
Bu raporları yayınlayarak işe başlayabilirler yani…
Natürel alışılmış çabucak yayınlasınlar. Hazine ve Maliye Bakanlığı 2018’den bu yana 81 tane projenin gelir sarfiyat istikrarını, oradan kaynaklanan borç stokunu tutuyor. İsterse Lütfü Beyefendi bir saat sonra bunu açıklayabilir. Beklemesine gerek yok. Hatta bir saat bile değil ‘koyun bunları siteye’ diyecek, 15 dakikalık iş. O bilgiler elinin altında var.
‘SİYASETÇİLERİN EN SEVDİĞİ KISIM BAŞLANGIÇ YATIRIMLARINA PARA HARCAMIYORLAR’
Hükümetin KÖİ projelerine ait savunması bilhassa vakit kazanımı üzerinden şekilleniyor. Mukavelelerin ayrıntılarına baktığımızda döviz üzerinden verilen garantileri görüyoruz. Bu mukaveleler imzalanırken gözden kaçırılan yalnızca döviz kuru mu? Ya da öteki neler gözden kaçırıldı?
Bu projelerin en değerli avantajı olarak vaktinde bitirildiği söyleniyor. Hükümetin başlangıç yatırımına para harcamadığı söyleniyor. Esasen tüm dünyada da bu türlü, tüm siyasetçilerin en sevdiği kısım başlangıç yatırımına para harcamıyorlar. Bir de muhasebe triklerinden kaynaklanan nedenlerle bunları kamu borçları içerisinde göstermiyorlar. Benim hesaplarıma nazaran yüzde 20 oranında kamu borçlarına buradan ek yük gelecek. Bunu göstermediğiniz vakit sizin borçluluk oranınız düşük gözüküyor.
‘BU KADAR BÜYÜK PROJENİN YAPILMASI SAĞLIKLI DEĞİL’
Talep garantisi tüm dünyanın başına bela olan bir konu. Projeyi büyütmek için de talebin büyük olacağını öngörmeniz lazım. Bizim yetkililerimiz de projeyi büyütmeyi, büyük proje yapmayı çok seviyorlar. Bu büyük projelerin fizibilitesini yapmak ise zordur. Mukavelesini yazmak da zordur. Talep iddiası ise büsbütün zordur. Talep varsayımı bir de dışsal bir şey. Bir Covid-19 oldu beşerler yollardan geçmiyor. Bu dünyanın üzerine baş yorduğu şey ve bu projeleri büyütmeyin derler. Bu kadar büyük projenin yapılması sağlıklı değil. Uygulamada iyi ihtimalle yanılgı yaparsınız makus ihtimalle manipülasyon yaparsınız. Ben bunu Bilkent Şehir Hastanesi örneğinde hesapladım. Sıhhat Bakanlığı’nın hesaplaması vardı; KOİ usulüyle yaptığımız için klâsik prosedüre nazaran yüzde 24 daha ucuza sağladık diyor. Ben tıpkı hesabı yapıyorum ve manipülasyonları düzeltiyorum. Yüzde 173’ü buluyorum. Klasik usulle yüz liraya yapılacağı yerde yüz yetmiş üç liraya yapmışsınız diyorum.
‘FİZİBİLİTELERDE ÇOK ÖZENSİZ DAVRANIYORLAR’
Fizibiletelerde çok özensiz davranıyorlar. Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nden günlük 135 bin araç geçecek diyorsunuz. Geçmiyor. Kanun çıkardık kamyonların ve otobüslerin bu köprüden geçmesi için. Talep garantisi vermezseniz işletmeci almıyor. Talep garantisini de döviz üzerinden veriyorsunuz niçin? Bunların finansmanı, kredisi kıymetli ölçüde döviz üzerinden karşılanıyor.
‘TOPLAM 153.8 MİLYARLIK ÖDEME VAR’
Osman Gazi Köprüsü, Avrasya Tüneli, Yavuz Sultan Selim Köprüsü başta olmak üzere çok sayıda kent hastanesi, havalimanı, otoyol, gar üzere yapı KÖİ projeleriyle yapıldı ya da imali devam ediyor. Bu KOİ projelerinin toplam maliyetine ait elinizde ne tıp datalar var? Birtakım muhalefet milletvekilleri “Türkiye’nin 25 yıllık geleceği ipotek altına alındı” yorumları yapıyor. Türkiye’nin geleceği “ipotek altında” mı? “İpotek altındaysa” ne kadar sürecek bu?
Bu kontratlara nazaran değişiyor. Kent hastanelerinde 25 yıl. Ulaştırma projelerinde 5-6 ila 15 yıl ortasında değişen müddetlerden bahsediyoruz. Bu projelerde yatırım maliyeti çok değerli değil. Burada bizim temel üzerinde durmamız gereken nokta kamu olarak bizim ödeyeceğimiz para. İki cins ödeme yapıyorlar. Kent hastanesinde olduğu üzere vergi mükellefi olarak ödüyoruz ya da otoyollarda olduğu üzere kullanıcı olarak ödüyoruz. En son analizde bu iktisadın üzerinde bir yük ve bu yükü dikkate almamız lazım. Ben o yükü hesapladım: 153.8 milyar dolardan bahsediyoruz. Ulaştırma projeleri 37.4 milyar dolar. 81 milyar dolar kent hastaneleri. Bir de Akkuyu Nükleer Santrali’nden 35.2 milyar dolar. Toplamda 153.8 milyar dolarlık ödememiz var. 2008 yılındaki bütçeden itibaren ödemeleri yapmaya başladık. Bu iktisadın sırtında bir yük. Bu mukaveleler imzalandı ve ödeyeceğiz.
‘PLANLAMADA ÖNGÖRÜSÜZLÜK VAR’
Bunlar jenerasyonlar ortası gelir dağılımını bozan projeler. Şu anda temelini atanlar, kurdelesini kesenler bunlardan prim elde ediyorlar. Lakin bunu gelecek jenerasyonlar ödeyecekler. Öte yandan bölgeler ortası gelir dağılımını da bozuyoruz. Dikkat edin ulaştırma projeleri Marmara ve Ege Bölgeleri’nde. Bir farklı Ankara-Niğde otoyolunu yaptık. Gebze-İzmir projesine bakın. Gebze’den çıkıyorsunuz, Osmangazi Köprüsü’nden geçiyorsunuz Balıkesir’e geliyorsunuz, oradan İzmir’e devam ediyorsunuz. Bir de planlanan ve bir kısmı ihale edilen Çanakkale Köprüsü’nün olduğu diğer bir proje var. Kınalı’dan çıkarsınız o projede, Tekirdağ’dan Malkara’dan Çanakkale Köprüsü’nden geçer yeniden Balıkesir’e gelirsiniz. İstanbul’dan çıkıp Marmara’nın hem doğusundan hem de batısından Balıkesir’e gelirsiniz. İrrasyonalite burada başlıyor. Siz Osman Gazi Köprüsü’nden 40 bin aracı geçiremiyorsunuz ve gelip Çanakkale Köprüsü’nü buna rakip yapıyorsunuz. İstanbul’un Anadolu yakasındakiler ile Avrupa yakasındakiler İzmir’e farklı güzergahlardan gidecek. Planlamada öngörüsüzlük var.
‘OSMAN GAZİ KÖPRÜSÜ PROJESİ BAŞLI BAŞINA BAŞARISIZLIK’
İki farklı KÖİ projesi birbiriyle rekabet eder hale geliyor değil mi?
Evet evet. Bunların çok daha kıymetli bir rakipleri var. Parasız devlet yolu. Osman Gazi projesi başlı başına bir başarısızlıktır. Biz kullanıcı ödesin diyoruz ancak Osman Gazi Köprüsü’ne iki cins garanti veriyoruz. Bir geçmeyenin parasını ben vereceğim diyorsunuz, iki fiyat çok kıymetli olduğu için 240 liralık fiyatı 109 liraya çekiyorsunuz. Vatandaş geçsin diye. Bunu da daima ödüyoruz. Başka köprülerde KDV yüzde 18’dir, Osman Gazi Köprüsü’nde KDV’yi bir de yüzde 8’e düşürdük. Geçin diye her şeyi yapıyoruz geçmiyorsunuz. Neden? Yan tarafında parasız yol var. Kamyoncular maliyetlerini düşürmek için mazot yakmıyorlar on numara yağ yakıyorlar.
‘VATANDAŞ BÜYÜK PROJELERİ SEVİYOR’
Kamyoncuların maliyeti düşürmek ismine yöneldiği yoldan kelam ettiniz. KOİ projelerine toplumun ilgisini nasıl değerlendiriyorsunuz? İktidarın sunduğu büyük projeler toplumda nasıl karşılanıyor?
Mega projelerle ilgili bir literatür var. Bu literatürde mega projeler niçin yapılıyor diye sorgulanıyor. Dört münasebet bulunabiliyor buna dair. Bu Türkiye için de geçerlidir. Birincisi, siyasetçiler eser bırakmak istiyor. İkincisi teknoloji müsaade ediyor. Dünyanın her tarafında büyük proje yapmak mümkün, yalnızca biz değiliz ki. Niçin yapmıyor beşerler yalnızca fizibil değil. Üçüncüsü, iş adamı para kazanacak. Dördüncüsü ve en değerlisi, vatandaş bunu seviyor. Bu çok değişik. “Beş yıldızlı otel konforunda hastane yapıldı” deniyor. Ben beş yıldızlı otel konforunda hastane istemiyorum, sıhhat hizmeti istiyorum. Ben o hastaneye düşmeyeyim. Önleyici sıhhat hizmetlerine, aşıya, aile hekimliğine para harcayın. Ben parayı oraya harcamanızı istiyorum. Covid’li günlerde ağır bakım yatak sayımızla övünüyoruz. Doldurduk orayı iyi mi oldu? Yeterli olmadı. Vatandaş bunu seviyor ve siyasetçiler de bunu kullanıyor. Yol kıymetli diye geçmiyorlar fakat beğenip oy veriyorlar. İnanılmaz bir paradoks. O köprüden benim Ankara’dayken geçme ihtimalim var. Geçme ihtimali olmayan, ekmek parası bulamayan, ki ekmek parası bulduğunda da vergisiyle köprünün parasını ödeyecek Anadolu’daki vatandaş bu projelere seviniyor. Bunu çözebilmiş değilim.
‘SAĞLIK BAKANLIĞI BÜTÇESİNİN YÜZDE 28’İ KENT HASTANELERİNE GİDECEK’
Pandemi devrinde bilhassa kent hastaneleri gündeme geldi. Açılan kent hastanelerinin yanı sıra kimi hastanelerin de imal çalışmaları devam ediyor. Örneğin Ankara’daki Etlik Kent Hastanesi. Kontratı imzalanan 21 hastanenin tamamı faaliyete geçtiğinde, ödenecek bedel toplamı Sıhhat Bakanlığı bütçesinin ne kadarına denk düşecek? Bu bütçede oluşan tablo ne tıp sonuçlar doğuracak?
Etlik bunun tipik örneğidir. Vaktinde yapılıyor deniyor ya vaktinde yapılamıyor, bitiremiyorlar bir türlü. Sıhhat Bakanlığı bütçesinin de yüzde 28’i yani bütçesinin üçte biri buraya gidecek. Orada da bir sürü kontrat revizyonu yapılıyor ve ne yaptıklarını da bilmiyoruz. Kent hastaneleri başlı başına bir hadise. Biz kent hastanelerini yaparken buralara yol gerektiğini bilmiyormuşuz. Yetkililerimiz kent hastanelerine gidebilmek için yola muhtaçlık olduğunu bilmiyormuş. Nereden biliyorsunuz diyeceksiniz. Kent hastaneleri açıldıktan sonra yol yapılması akıllara geldi. Ankara’da, Bursa’da, Kocaeli’nde ve İstanbul’da hastaneler açıldıktan sonra yol üretimine başlandı. Bursa’da, Elazığ’da Mersin’de kentin dışında hastaneler. Kent hastaneleri kozmik sıhhat hizmetinin ideolojisine alışılmamış. Kozmik sıhhat hizmeti der ki; yaşlıların ve fakirlerin sıhhate erişimi önceliklidir. Bu hastanelere yaşlılar ve fakirler gidemiyorlar. Zira o insanların oraya gidebilmeleri için toplu taşıma aracına muhtaçlığı var. Lakin yanlışsız düzgün toplu taşıma aracı yok. Ankara’da Bilkent Şehir Hastanesi’ne gelebilmek için birtakım yerlerde iki ya da üç sefer aktarma yapmak gerekiyor.
‘ŞEHİR HASTANELERİ SALGININ RUHUNA ALIŞILMAMIŞ HASTANELERDİR’
Bilhassa de pandemi periyodunda insanlara toplumsal uzaklığa uyun derken siz insanları toplaştırıyorsunuz. Ulaştırmada toplaştırıyorsunuz, üç bin beş yüz yataklı bir kent hastanesi kuruyorsunuz, o kentte günlük 20-30 bin kişiyi bir ortaya getiriyorsunuz. Kent hastaneleri tam da üniversal sıhhat hizmetine, salgının ruhuna ters hastanelerdir. Sıhhat konseptiyle uyuşan hastaneler değil.
Bu hastanelere varlıklı beşerler gidebilir fakat yaşlı ve fakir birisi gidemez. Elazığ Kent Hastanesi özelinde, vaktin Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreteri mahallî basına verdiği bir açıklamada söyledi. Akıl var mantık var kentin bir ucundaki hastaneye kentin öteki ucundaki vatandaş nasıl gelecek dedi. O yüzden kentin öbür tarafına da bir kent hastanesi gerektiğini belirtti. Bu kent hastaneleri kuruluş yeri seçimi ve ölçek seçimi açısından sıkıntılı projelerdir.
‘YILLAR EVVEL SÖYLEDİĞİMİZİ PANDEMİ İSPAT ETTİ’
Pandemi periyodunda hükümet kanadından yapılan pek çok açıklamada kent hastanelerine dönük olumlu sözler kullanıldı. Pandemiyle gayrete kent hastanelerinin olumlu katkısı oldu mu?
Bu kent hastanelerinin siyaseti şöyle. Mevcut hastaneleri yıkacağız zira zelzeleye dayanıksız vs. deniliyordu. Ankara’da Bilkent Şehir Hastanesi açıldı ve altı hastane kapatıldı. Artık o hastaneleri tekrar açıyorlar. Madem kent hastaneleri bu işi görüyordu kapatılan hastaneleri neden tekrar açıyoruz? İstanbul’daki kent hastanesi açıldıktan sonra öbür devlet hastanelerinin kapanması gerekiyordu. Niçin kapatmadık? Madem kent hastanesi bu işi çözüyordu kapatalım. Kapatmıyoruz niçin? Zira kent hastaneleri aralık ve toplulaştırma nedeniyle salgınla çabanın ruhuna karşıt. İnsan meskeninin yakınındaki hastaneye mi masraf yoksa iki, üç aktarmalı toplu taşımayla kent hastanesine mi? Bizim yıllar evvel söylediğimizi pandemi ispat etti. Kent hastaneleri sıhhat siyaseti açısından yanlış seçimlerdir. Salgın bunu ispat etti. Kapattığımız hastaneleri açmakla, kapatmayı planladığımızı kapatmamakla bunu ispat etmiş olduk. Kendi kendini ispatlayan bir süreç.
‘BU İŞİ DÜNYANIN BAŞINA İNGİLTERE BELA ETTİ’
KOİ projeleri dünyanın farklı ülkelerinde de uygulanıyor mu? Şayet uygulanıyorsa Türkiye’ye nazaran farklılıklar mevcut mu? “Geçilmeyen köprünün ya da yolun faturasını vatandaş ödüyor” söylemi yalnızca Türkiye’ye mi has?
Türkiye’ye has bir cümle değil. Bu Amerika’da da tartışılıyor. Şu an önümde bir makale var. Bunun parasını kim ödeyecek diye orada da tartışıyorlar. Bu işi dünyanın başına İngiltere bela etti. Kamu borçları içerisinde gösterilmeme özelliği nedeniyle, 1991 yılında İngiltere art kapıdan dolanarak borçlarını rapor etmeyerek bu projeleri uygulamaya başladı. Bu dünyaya da yayıldı. İngiltere’de 2018 bütçesi görüşülürken hazine bakanı dedi ki “Biz bir daha bu projeleri uygulamayacağız. Zira vaat edilen yararların hiçbirini elde edemedik” dediler. İngiliz sayıştayının raporu var önümde orada da yazıyor. İşletme kalitesi dediniz olmadı, düşük maliyet dediniz olmadı. 30 yılda vadettiğiniz hiçbir şeyi elde edemedik dediler. Vazgeçtiler külliyen. Kaldı ki oralardaki projeler bizdekiler kadar büyük değil. Biz fevkalâde büyük projeler yapıyoruz bu yolla.
‘DÜNYADA EN AZINDAN BU KADAR BÜYÜK PROJE YAPMIYORLAR’
Dünya Bankası datalarına nazaran ortalama proje büyüklüğünde biz birinciyiz. Proje büyüklüğümüz ortalamada 650 milyon dolar. Avrupa’da ortalama proje büyüklüğü 150-200 milyon Euro ortasında. Bu kadar büyük proje yaparsanız doğal ki geçmediğiniz yola para ödemek zorunda kalırsınız. Bu kadar büyük yatak kapasiteli hastane yaparsanız alışılmış ki yatılmayan yatağa para ödersiniz. Dünya en azından bu kadar büyük proje yapmıyorlar. Örneğin İngiltere’de projeleri daha az karmaşık olduğu halde, bekledikleri faydayı elde edemediklerini söyleyerek bu sistemden vazgeçtiklerini söylüyorlar. Hakikaten kent hastaneleri özelinde biz de vazgeçtik bu prosedürden.
‘AÇIKLAMALAR TAHMİNEN DE MUKAVELELERİN DEVLETLEŞTİRME MALİYETİNİ ARTTIRDI’
Yolcu, geçiş ya da hasta garantisi verilen KÖİ mukavelelerinin iptal edilmesi mümkün mü? Cumhuriyet Halk Partisi yetkilileri tarafından geçmişte yapılan açıklamalarda muhtemel iktidar durumunda bu projelerin kamulaştırılacağı söz edilmişti. Bu mümkün mü? Mümkünse nasıl bir yol izlenebilir?
Bunun teknik terimi devletleştirmek, ulusallaştırmak. Kamulaştırmak öteki bir kavram. Selin Sayek Böke Hanım birinci kez tabir etti bunu. Bu devletin imzalamış olduğu kontrat. Mukaveleyi yok sayamazsınız. Selin Sayek Hanım ceza kanunun ilgili hususuna nazaran el koyma hakkımız var diyor. Ben bahsin bu türel boyutunu bilmiyorum. Kemal Beyefendi daha sonra oturacağım bu arkadaşlarla makul bir kâr vereceğim ve mukaveleleri fesih edeceğim dedi. Hakikaten İstanbul Havalimanı açılınca, kontratı devam eden Atatürk Havalimanı işletmecisine bir tazminat ödendi. Bu kontratlar yatırımcıyı çok koruyan kontratlar, yatırımcılara değerli haklar veren mukaveleler. Milletlerarası tahkime husus kontratlar bunlar. Ben inanıyorum ki, mukavelelerin devletleştirileceğine ait açıklamalardan sonra bu mukaveleler tekrar revize edilmiş ve ekstra haklar verilmiştir. Atladıkları bir şey varsa onu da düzeltmişlerdir. Bu açıklamalar tahminen de kontratların devletleştirilmesi maliyetini biraz daha artırdı.
‘BU KADAR BÜYÜK PROJENİN FİZİBİLİTESİNİ ÖZEL KESİM DE YAPAMIYOR’
Kemal Bey’in dediği çerçevede mümkün doğal. Parasını verirseniz tamam diyerek kontrat feshine razı olabilirler. Zira bir görüşe nazaran kimi projelerde işletmeciler ziyan ediyorlar. Zira bu kadar büyük projenin fizibiletisini özel dal de yapamıyor. Gerçekten Çukurova Havalimanı’nı kazanan şirket mali açıdan zora girdi ve mukavele feshedildi. Gelir garantili bir projede neden ziyan ediyorsun? Demek ki hesap kitap bilmezlikten ziyan edilebiliyor.
Gazete Duvar
