TMMOB Makina Mühendisleri Odası, her ay iktisatçı-yazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla hazırladığı endüstrinin problemleri bülteninin 65’incisini, kredi patlaması sonrası iktisatta gündeme gelebilecek batık krediler meselesine ayırdı.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Türk Bankalar Birliği (TBB), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı dataları kullanılarak yapılan tahlilde bilhassa haziran sonrası ucuzlatılan ve yıllık 1 trilyon lirayı aşan kredi genişlemesinin kredi dönüşlerinde yaratacağı problemlere dikkat çekildi. Pandemi nedeniyle geri ödemelerde sağlanan toleransın sonuna gelindiği ve bankaların yeni yılda borçlu firmaları sıkıştıracağı; çok sayıda iflas, el değiştirmenin gündeme gelebileceğine işaret edildi.
‘UYKULARIN KAÇACAĞI BİR YIL OLMAYA ADAY’
Tahlilde şu noktalara vurgu yapıldı:
“2018 ortalarından beri yaşanan küçülme, AKP rejiminin kredi musluklarını açmasıyla ve genişlemeci para siyasetleriyle hafifletilmeye çalışıldı. Hem şirketlerin hem tüketicilerin krediye erişimi, bilhassa kamu bankaları kullanılarak erişimi kolaylaştırılan kredi kullanımı özendirildi ve bu sayede iktisadın daha sert daralması önlenmek istendi. 2020 yılında GSYH’de ya yüzde 1 dolayında bir küçülme olacak ya da iktisat küçülmeden, tahminen de yüzde 1 büyüyerek yılı bitirmiş görünecek. Genişlemeci para siyaseti, bir ölçüde amaca ulaşmaya yaradı lakin geriye hem şirketler hem tüketiciler bölümünde borçluluk süratle arttı ve kredilerin geri dönüşü ile ilgili telaşlar de çoğalmaya başladı. Pandemi gerekçesiyle, yine yapılandırılan krediler, tahsili gecikmesine karşın müddeti uzatılan takipteki krediler ile “top çevrildi” lakin 2021, alacaklıların kapıya dayanacağı, borçluların uykularının kaçacağı bir yıl olmaya aday.”
‘BİRÇOK FİRMA VE ESNAF İCRALIK OLDU’
Raporda, icra belgelerindeki artış da gözler önüne serilerek, “2018 ortalarında başlayan ekonomik daralma, üstüne gelen pandemi şartları ile bunalan birçok irili ufaklı firma, esnaf, şartlara ayak uydurmakta zahmet çekince icralık oldu. İcra takiplerinin Covid-19 salgını nedeniyle üç aya yakın bir müddet durdurulmuş olmasına karşın, icra dairelerinde bekleyen (UYAP üzerinden açılan) evrak sayısı son bir yılda 1 milyon 974 bin adet artarak 11 Aralık itibariyle 22 milyon 759 bin oldu” denildi.
Öte yandan, artan icra takiplerine ait şu bilgi paylaşıldı:
“2020 boyunca 5 milyon 924 bin yeni icra belgesi gelirken, 5 milyon 274 bin belge ise sonuçlandırıldı. Geçen yıldan devredenlerle birlikte hala derdest olan belge sayısı 1 milyon 974 bin adet artarak 22 milyon 759 bine yükseldi. 2019’da 11 Aralık itibariyle 20 milyon 784 bin belge derdest bulunuyordu. İcra takipleri pandemi nedeniyle, 21 Mart-21 Haziran 2020 tarihleri ortasında durdurulduğu için, icra dairelerine gelen evrak sayısında geçen yıla nazaran yüzde 32,4 oranında azalma yaşandı. Bu azalmaya karşın derdest evrak sayısında geçen yıla nazaran artış sürüyor.”
‘TAKİBE ALINAN KREDİLER 166 MİLYAR TL’YE YAKLAŞTI’
12 ayda kredi hacminin yüzde 40’ın üstünde artırıldığının belirtildiği raporda yurtiçi kredilerin 8 Aralık itibariyle 3,7 trilyon TL’ye yükseldiği aktarıldı. Raporda en dikkat çeken başlıklardan biri ise ferdi kredilerdeki artış ve takipteki kredilerin geldiği düzey oldu. 2019 sonlarında 2,6 trilyon TL olan kredi stoku 1,1 trilyon TL arttı. Sektörel olarak bakıldığında miktarsal artışta birinci sıra tüketici kredileri ya da “bireysel krediler”de. Tüketici kredileri 12 ayda yüzde 46 arttı ve 260 milyar TL daha kredi kullanıldı. Vaktinde ödenmediği için takibe alınan krediler TBB datalarına nazaran ekim sonunda 166 milyar TL’ye yaklaştı. Tahsili gecikmiş alacaklar 2019 yılı sonunda toplam kredilerin yüzde 5,7’si iken 2020 Ekim ayında yüzde 4,5’e geriledi. Raporda batık kredilere ait şu datalar paylaşıldı:
“Batık kredi oranındaki bu gerilemenin altında, bankaların donuk alacaklarına ait 90 gün olan taban gecikme mühletinin, salgına karşı alınan tedbirler kapsamında 31 Aralık 2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere 180 güne çıkarılmış olması, ve bu tedbirin yenilenerek 31 Haziran 2021’e kadar uzatılması, taksit öteleme ve tekrar yapılandırma uygulamaları yatıyor. Bu tolerans, takibe düşmesi olası kredileri şimdi batık göstermiyor. 2021’de birebir durumun devam mı edeceği yoksa 90 gün uygulamasına geri mi dönüleceği şimdi bilinmiyor. Bu, yalnızca batığı makyajlamak üzere okunabilir.”
‘REEL KESİM İÇİN, EN SANCILI SÜREÇ BAŞLIYOR’
“Bundan sonra pandemi bitene kadar gelirler düşük, buna karşılık kredi takviyesi pek olamayacak” sözüne yer verilen çalışmada, şirketlerin sıkıntı bir dönemece girdiği belirtildi. Raporda batık kredilerin yaratacağı meseleler da ele alındı:
“Bu durumda şirketler kendi başlarının dermanına nasıl bakacaklar? Sahiplerinin, ortaklarının şirkete sermaye koyması, olmadı küçülmeye gitmesi, yeni iştirakler kurması ya da şirketi satması, kısaca tekrar yapılanması, daha evvel kriz, daralma periyotlarında tecrübelenmiş davranışlar. Hasılı, gerçek kesim için, en sancılı süreç başlıyor. Bu süreçte devlet şirketler için yönlendirici ve yol gösterici olursa sancı azalır, müddet kısalır, dönüşümün maliyeti de düşer. Aykırısı, sert yaprak dökümleri olur.”
Sektörel bazda ise şu datalar paylaşıldı:
“Tekstil, metal ana ve besin bölümlerinin birinci 3 sırayı aldığı son yılın 254 milyar TL’lik taze kredi kullanımında inşaat girdisi üreten alt kol ile otomotivin her bir alt kısmı 20 milyar TL’nin üstünde kredi kullandılar. Bunları, rafineri, kimya ve kauçuk alt kesimleri izledi. Çiftçilerin kredi borcu da 120 milyar TL’yi geçmiş durumda.” (ANKA)
Gazete Duvar
