Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ve İnsan Hakları Derneği (İHD), Ulusal İstihbarat Teşkilatı ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne Türk Silahlı Kuvvetleri’ne ilişkin silah ve taşıtları kullanma imkanı tanıyan yönetmelik değişikliğine karşı ortak açıklama yaptı.
Değişikliğin korku verici olarak nitelendirildiği açıklamada, “Kolluk güçlerine bir dış tehlike anında kullanılması gereken ağır silahları toplumsal olaylarda kullanma yetkisinin verilmesi yurttaş merkezli demokratik alanının tahribi sürecinde ne kadar dert verici bir etaba gelindiğinin ifadesidir” denildi.
Yönetmeliğe nazaran TSK, EGM ve MİT’in “milli güvenlik, kamu tertibi ve kamu güvenliğini önemli halde tehdit eden terör, toplumsal olaylar ve şiddet hareketlerinin meydana gelmesi durumunda yahut emniyet ve asayişin mecburî kıldığı haller” gerekçesiyle taşınır mallarını bakan onayı ile birbirine devredebileceği aktarılan açıklamada, “Burada kritik olan, yönetmelikte kullanılan ‘taşınır mal’ tabirinin kelam konusu kurumların envanterlerinde bulunan taşıt ve silahları da içeriyor olmasıdır” tabirlerine yer verildi.
TİHV ve İHD’nin ortak açıklamasından satır başları şöyle:
KELAM KONUSU ZAMANIN TSK’DEN EGM VE MİT’E GERÇEK YAPILACAĞI ANLAŞILIYOR: Asli vazifesi ülkeyi muhtemel dış hücumlara karşı korumak (savaşmak) olan TSK’nin envanterindeki silahlar, haliyle bu misyona uygun nitelikte olan ağır silahlardır. Yönetmelik değişikliğinin münasebeti de “terör, toplumsal olaylar ve şiddet hareketleri” olduğuna nazaran kelam konusu zamanın TSK’den EGM ve MİT’e gerçek yapılacağı anlaşılmaktadır.
TOPLUMUN HUZURU İÇİN VAZİFELİ KURUMLAR NİYE AĞIR SİLAHA GEREKSİNİM DUYUYOR?: Bu durumda akla ister istemez TSK’nin ağır silahlarını kolluk vazifesi yapan çalışana evresine neden gerek duyulduğu sorusu geliyor: Ülke içinde asayişi sağlamakla vazifeli kolluk güçleri yetersiz mi kalıyor? Ya da toplumun dirliğini ve huzurunu sağlamakla vazifeli kurumlar bir savaş için öngörülmüş ağır silahlara niçin muhtaçlık duyuluyor? Öte yandan yalnızca TSK’de olması gereken ağır silahların ülke içindeki yerleşim ünitelerinde kullanılması halinde bunun yurttaşlar, öteki canlılar, doğal ve kültürel yerler üzerinde kaçınılmaz olarak yol açabileceği tahrip edici tesir ve sonuçlar öngörülmekte midir?
KOLLUK GÜÇLERİNİ YETERSİZ OLMADIĞINI SOYLU ANLATTI: Aslında kolluk güçlerinde bir yetersizliğin ya da zafiyetin olmadığı kısa bir mühlet evvel TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmeler sırasında İçişleri Bakanı Süleyman Soylu tarafından yapılan açıklamalardan anlaşılmaktadır. Tersine kolluk güçlerinin kapasitesinin ve muvaffakiyetinin nasıl arttığı etkileyici sunumlar ile lisana getirilmiştir.
HER 143 YURTTAŞA 1 KOLLUK VAZİFELİSİ DÜŞÜYOR: 2020 Kasım ayı prestijiyle İçişleri Bakanlığı’nın bünyesinde kolluk kuvveti olarak vazife yapan 579 bin 446 işçi (313 bin 729 emniyet çalışanı, 203 bin 19 jandarma çalışanı, 7 bin 89 kıyı güvenlik çalışanı, 29 bin 185 mahalle ve çarşı bekçisi ve 55 bin 609 da güvenlik korucusu) bulunmaktadır. Bu sayı Kasım 2019 prestijiyle 542 bin 183 idi. Ayrıyeten bakanlığın envanterinde kısa ve uzun namlulu ateşli silahların yanı sıra 7 bin 333’ü zırhlı olmak üzere 62 bin 271 araç, 28’i silahlı olmak üzere 51 uçak, 2 bin 476 küçük İHA (insansız hava aracı) ve drone bulunmaktadır. 31 Aralık 2019 prestijiyle Türkiye’nin nüfusu 83.154.997 kişidir. Buna nazaran her 143 yurttaşa silah kullanma yetkisi de bulunan 1 kolluk vazifelisi (polis/jandarma/sahil güvenlik/bekçi/korucu) düşmektedir. Bu oran 2019 yılında 167 yurttaşa 1 kolluk vazifelisi biçimindeydi. Bu, üniversal standartlar ile kıyaslandığında epeyce yüksek bir orandır: örneğin Avrupa Birliği (AB) ortalaması 314 yurttaşa 1 kolluk vazifelisi formundadır.
GÜÇ KULLANMA YETKİSİ İNSAN HAKLARI ÇEVREVESİNDE KULLANILMALI: Türkiye’nin de altına imza attığı milletlerarası mukavele ve evraklarda tezahür eden kozmik hukuk, devletlerin sıkıntı kullanma yetkisinden kelam eder. Aslında bu, şiddetin ve hasebiyle hak ihlallerinin önlenmesi için devletlerin sorumluluğuna işaret eden ve katiyen hukukun ve insan hakları normlarının tanım ettiği kurallar çerçevesinde kullanılması ve denetlenmesi gereken bir yetkidir. Fakat güç kullanım araçlarının (kolluk çalışanı ve teçhizat) bu kadar orantısız olduğu şartlarda ise kelamı edilen kontrolde kimi zafiyetlerin yaşanması mümkünlüğü epeyce yüksektir.
KOLLUK GÜÇLERİNİN KURAL DIŞI ŞİDDETİNDE ARTIŞ YAŞANIYOR: Kaldı ki, son vakitlerde her vesileyle olgu ve datalara dayanarak kolluk güçlerinin, kozmik hukukta ve ülke yasalarında tanımlanan sıkıntı kullanma yetkisinin çok ötesine geçen kural dışı şiddetinde dert verici bir artış yaşandığını lisana getiriyoruz. Örneğin, TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin tespitlerine nazaran 2020 yılının birinci 11 ayında kolluk güçlerinin yargısız infazı, dur ihtarına uyulmadığı gerekçesiyle yahut rastgele ateş açması sonucu en az 12 kişi ömrünü yitirmiş, 10 kişi de yaralanmıştır. Kolluk şiddetinde yaşanan bu artışta denetimsizliğin, cezasızlığın, görmezden gelmenin ve hatta teşvik etmenin rolü çok büyüktür. Hakikaten, cezasızlığı yasal hale getiren 2016 yılında 6722 Sayılı Kanun’da yapılan değişiklikler bu yaklaşımın somut örneklerinden biridir.
MUĞLAK OLAN ‘TOPLUMSAL OLAYLAR’ TABİRİ TASA VERİCİ: Yönetmeliğin münasebetinde “terör ve şiddet hareketlerinin yanı sıra toplumsal olaylar” tabiri de yer almaktadır. Terör ve şiddetin varlığı kolluk güçlerinin üstte da belirtilen münasebetlerle -ancak muhakkak orantılılık, ölçülülük, gereklilik ve yasallık unsurlarına uymak kaydıyla- güç kullanılmasını anlaşılır kılıyor. Ne var ki çok genel ve muğlak olan “toplumsal olaylar” tabiri epeyce düşündürücü ve tasa vericidir. Demokratik toplum nizamının temelini oluşturan toplanma ve örgütlenme özgürlüğünün barışçıl kullanımı siyasal iktidar tarafından maalesef uzunca bir vakittir “olay” ya da “terör” olarak nitelendirilmektedir. Halbuki bu özgürlükler asli bir demokratik pahaya sahiptir, zira yurttaşların kamusal alana faal bir biçimde iştirak edebilmelerini sağlarlar.
BİR YILDA 2014 KİŞİ AZAP VE BERBAT MUAMELEYE MARUZ KALDI: Barışçıl toplantı ve şovlar, ağır silahların dönemi kelam konusu olmaksızın da maalesef uzun vakittir fizikî şiddet ile bastırılmaya çalışılmakta, kolluk güçlerinin müdahalesi birden fazla defa “sokakta işkence”nin ürkütücü örneklerine dönüşmektedir. TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin tespitlerine nazaran 2020 yılında en az 745 barışçıl toplantı ve şova kolluk güçlerinin müdahalesi sonucunda 2014 kişinin azap ve başka berbat muamele niteliğinde uygulamalara maruz kalarak gözaltına alınması, 65 kişinin de yaralanması bunun örneklerinden biridir.
TOPLANMA ÖZGÜRLÜĞÜNÜ AĞIR HALDE TEHDİT EDİYOR: Velhasıl, söz ve örgütlenme özgürlüğünü kısıtlayan, sivil toplumu vesayet altına alan, kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanının önlenmesine yönelik kanunun akabinde yapılan ve toplanma özgürlüğünü ağır bir biçimde tehdit eden bu yönetmelik değişikliği yurttaş merkezli demokratik alanının tahribi sürecinde nedenli tasa verici bir etaba gelindiğini göstermektedir. Yıllardır bir yönetme tekniği olarak sürdürülen düşmanlaştırıcı ve kutuplaştırıcı siyasetlerin şekillendirdiği zihniyet dünyası artık şahsen siyasal iktidarı yönetir olmuştur. O denli ki kendi toplumuna karşı ağır savaş silahlarının kullanılması bile tahayyül edilebilmektedir.
BÖYLESİ HER ADIM DEVLETİ SALT ŞİDDET AYGITI HALİNE GETİRİYOR: Tekraren lisana getirdiğimiz üzere insan haklarını ve hukuku referans olmaktan çıkaran böylesi her yeni adım devleti salt bir şiddet aygıtı haline getirmektedir. Bu kadar çıplak bir baskı aracı haline geliş ise ağır bir toplumsal tahribat ve yıkım ile karşı karşıya olmak demektir. Münasebetiyle çok daha geç olmadan barışçıl bir ortada hayat iradesine sahip çıkmak için akıl ve vicdan sahibi herkesi sorumluluk almaya çağırıyoruz. (HABER MERKEZİ)
Gazete Duvar