Michelle Star
Tuhaf bir biçimde yanıp sönen yıldızın gizeminin çözülmesine yardımcı olabilecek yeni bir ipucu bulundu. ‘Boyajian Yıldızı’ olarak da bilinen KIC 8462852 yıldızının, parlaklığındaki sistemsiz düşüşlere katkıda bulunabilecek bir eşlikçisi var üzere görünüyor.
Daha ayrıntılı müşahedelerle doğrulanırsa, yeni keşfedilen eşlikçi yıldız, sonunda KIC 8462852 yıldızının süregiden gizemini çözmelerinde gökbilimcilere yardımcı olabilir.
EN GİZEMLİ YILDIZIN BİR EŞLİKÇİSİ OLABİLİR
Yıldız, 2015 yılında gökbilimci Tabetha Boyajian (bu yüzden daha evvel ‘Tabby’nin Yıldızı’ ismiyle anılıyordu) tarafından keşfedildi ve o vakitten beri de gerçek bir muamma olduğu kanıtlandı. O, 1470 ışık yılı uzaklıkta, sistemsiz bir biçimde yanıp sönen, sarı-beyaz bir cüce yıldız. Yıldızın parlayıp sönmesinde ne zamanlama olarak ne de derinlik olarak bir nizam yok, kimi kararmalar, yıldız ışığında yüzde 22 oranında bir düşüş gösteriyor.
Bu davranış (ç.n. sistemsiz yanıp sönmesinin sebebinin) bir gezegenden kaynaklandığı ihtimalini de eliyor; Güneş Sistemi’nin dışından gelen bir gezegen, bir yıldızla Dünya ortasından geçtiğinde, yıldızı çok az oranda -yüzde bir yahut daha az- tertipli aralıklarla sönükleştirir.
Dahası, Boyajian Yıldızı parlayıp söndüğünde birtakım dalga uzunlukları başkalarından daha çok engelleniyor. Bu, tüm dalga uzunluklarını eşit biçimde bloke eden katı obje (2016’da öngörülen ‘uzaylı mega yapı’ gibi) ihtimalinin da elendiğine işaret ediyor.
Şimdiye dek en muhtemel açıklama, yıldızın kendisinden gelen olağan parlama değişimleriyle birlikte, büyük olasılıkla parçalanmış gezegenler yahut alışılmadık yörüngelerde dönen kuyruklu yıldızlardan saçılan optik incelikteki toz ve enkazlar üzere görünüyor.
Geniş bir yörüngedeki eşlikçi ikiz bir yıldızın varlığı, artı bir yerçekimi yaratarak yörüngedeki cisimlerin yörüngeden sapmalarına neden olan bütün bu unsurların varlığının açıklanmasına yardımcı olabilir.
BEŞ YIL BOYUNCA GÖZLEMLENDİ
Arizona Üniversitesi’nden Logan Pearce’ın öncülüğündeki bir gökbilimci takımı, 2016’dan beridir KIC 8462852 yıldızının yakınındaki bir yıldızla mümkün kontağını doğrulamaya çalışıyorlar. Bu husustaki makaleleri The Astrophysical Journal mecmuasından kabul gördü.
Uzayı üç boyutlu olarak ölçmekteki zorluk, bu çalışmayı daha da şiddetli kılıyor. Bakıldığında birbirlerine çok yakın görünen yıldızlar, aslında birbirlerinden inanılmaz uzak aralarda olabilirler. Pearce ve grubu, KIC 8462852 yıldızına yakın üzere görünen soluk bir yıldızın titiz astrometrik ölçümlerini yapmak için beş yıl boyunca müşahede yaptılar.
Makalelerinde, “Bu çalışmada KIC 8462852 yıldızının yakın eşlikçisinin pozisyonunu tekrar gözlemleyebilmek için Keck/NIRC2 astrometri taramasının üç devresini kullandık; ikisinin ortak, tertipli bir ikili devinim içinde olduklarını, yerçekimi açısından karşılıklı bir bağımlılığa sahip olduklarını gösterdik” sözlerine yer verdiler.
Keck müşahedelerine ek olarak, Gaia uydusundan gelen 2020 astrometrik datalarına takımın bulgularındaki ölçümlerle örtüşecek biçimde sönük yıldız da dahildi. Bu datalar Samanyolu’nun günümüze kadar yapılmış en eksiksiz ve kusursuz üç boyutlu haritasıydı.
İki yıldız birbirine 880 astronomik birim* uzaklıktalar. Daha büyük olan yıldız, Boyajian Yıldızı yahut KIC 8462852 A, Güneş’in kütlesel olarak 1.36, boyutsal olarak da 1.5 katı. Eşlikçisi KIC 8462852 B, Güneş’in kütlesel olarak 0.44, boyutsal olarak 0.45 katı büyüklüğündeki kızıl bir cüce yıldız.
IŞIK DALGALANMALARINDA ROLÜ OLABİLİR
Böylesi geniş bir yörüngede KIC 8462852 B yıldızının KIC 8462852 A yıldızının parlaklığını etkilemesi mümkün olmayacaktır. Fakat araştırmacıların söylediğine nazaran, yeniden de büyük olan yıldızın gizemli dalgalanmalarında bir rol oynayabilir. Makalelerinde yazdıklarına nazaran, “Bu ikili eşlikçilik durumu, sistemin uzun vadedeki evrimini etkileyebilir”.
Bilim insanları daha evvel, geçiş aralıklı yıldız çiftlerinin, yaklaşık 10 milyar yıl içinde daha büyük kütle çekim güçleri tarafından ortak külte merkezlerine çok yakın bir halde itilebileceğini keşfetti.
Bu durum, gezegenlerin ve yörüngedeki başka küçük cisimlerin kütle çekimsel etkileşimlerle esnedikleri ve parçalandıkları bir yerde, yörüngelerinden sapmalarına sebep olabilir ve bu enkaz bulutlarına neden olabilir.
YENİ ARAŞTIRMALAR GEREKİYOR
Senaryo şimdi onaylanmadı. Böylesine geniş bir ara kelam konusu olduğunda, iki yıldızın son derece uzun bir yörüngeleri olmalıydı lakin yapılan müşahedeler bu yörüngeyi tanımlamak için kâfi değil. KIC 8462852 B, sistemden fırlayıp çıkmış bir yıldız olabilir yahut iki yıldız ortak hareket eden bir kümenin üyeleri olabilirler.
Araştırmacılar, iki yıldıza dair yaptıkları ölçümlerde, bu ikiliğin en mantıklı açıklama olduğuna inanıyor fakat ikilinin bağlantılarını daha iyi anlamak için daha fazla ölçüme gereksinim var. Bu, KIC 8462852 B yıldızının başka yıldızın sistemsiz parlayıp sönmelerindeki tesirini doğrulamaya yahut kararsız kılmaya yardımcı olabilir.
Lakin gizem düşkünleri hiç korkmasın. Üstte bir yerlerde tuhaf bir biçimde parıldayan diğer yıldızlar da var; buna ikili eşlikçisi olduğu bilinen bir yıldız da dahil ve daha da tuhaf olabilecek baştan çıkarıcı 21 yıldız da uğraşı.
*1 astronomik ünite ya da AU=149,597 milyon kilometre. (ç.n.)
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Serdar Aygün)
Gazete Duvar
