İZMİR – TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası Ege Bölge Temsilciliği, Kuzey Ege Bölgesi’nde meydana gelen şiddetli yağış ve 11 Şubat akşamı İzmir Çeşme İlçesi Alaçatı Mahallesi ve Balıkesir’in Ayvalık İlçesi Sarımsaklı Mahallesinde meydana gelen, hortum (tornado) ile ilgili yazılı açıklama yaptı. Yaşanan olayın çok sayıda vatandaşın yaralanmasına, büyük maddi hasara ve tarım alanlarında ziyana neden olduğu belirtilen açıklamada, içinde bulunduğumuz hafta boyunca ülkenin kuzey batı-güneydoğu doğrultusunda Atlas Okyanusu, Akdeniz üzerinden hareketle İzlanda orijinli alçak basınç merkezlerinin ardışık tesiri altında kaldığı tabir edildi.
‘NEMLİ ORTAMDA ANİ DEĞİŞEN SICAKLIK VE FIRTINA BULUTLARI’
Bulunduğumuz enlemlerde nadir de olsa görülen hortumların oluşmasındaki en değerli üç kriterin; kararsızlık, nem ve düşey hareket düzeneği olduğu belirtilen açıklamada, hortumun oluşumu ile ilgili şu sözlere yer verildi;
“Bir hortum meydana gelmesi için nemli bir ortamda ani olarak değişen sıcaklıkla bir arada fırtına bulutlarının oluşması gerekmektedir. Bu da atmosferin yüzeye yakın yerlerinde sıcak ve nemli bir hava kütlesi ile atmosferin üst kısımlarında soğuk ve kuru bir hava kütlesinin var olduğu manasına gelmektedir. Alttaki nemli ve sıcak hava kütlesi yükselip üst düzeylerdeki soğuk hava kütlesi ile karşılaştığında türbülanslı (çalkantılı) rüzgârlar oluşur ve bu iki kütle ortasındaki hava, şiddetli rüzgârlar eşliğinde dönmeye başlar. Sıcak ve nemli havanın gücü bu akıma daima olarak pompalandığı için, kısa vakit içinde çok güçlü bir dönme hareketi ile birlikte sıcak hava üste yanlışsız taşınır ve bu esnada üstteki soğuk hava çökmeye başlar. Oluşan bu aykırı hareket gereğince büyük olduğunda, huni biçimindeki oluşum bulut tabanından yere hakikat iner. Hortum dağılımını belirleyen en kıymetli faktörler deniz tesiri, bilhassa deniz suyu sıcaklığının yüksek olması, alçak basınç merkezlerinin varlığı ve topoğrafyadır. Ülkemizde meydana gelen hortum hadiselerine ait kapsamlı bir bilgi tabanı bulunmamaktadır. Bunun çeşitli nedenleri vardır”
‘TÜRKİYE’DE COĞRAFİK DAĞILIMI DEĞİŞKEN’
Türkiye’deki hortumların coğrafik dağılımının son derece değişken olduğu belirtilen açıklamada, Akdeniz ve Ege kıyılarının en fazla hortumun gözlendiği bölgeler olduğu, Antalya-Anamur ortasında kalan bölge, Avrupa’nın en çok hortum görülen bölgelerinin başında yer aldığı kaydedildi. İklim değişikliği başka çok tabiat olaylarının birçoğunda olduğu üzere, hortumların sık görülmesinde de akla gelen birinci nedenler ortasında olduğunun altı çizilen açıklamada, “Ülkemizi etkileyen hava olaylarının kaynağı olan Adriyatik ve Akdeniz’de tropik gibisi fırtınaların müşahede sayısındaki artış dikkat çekicidir” denildi.
Açıklamada hortum olayları öncesinde ne yapılması gerektiği ise “Ne yapılmalı?” başlığı altında şu üç paragrafta incelendi;
*Hortumun öngörülmesi lakin radar ve uydu müşahedeleri ile otomatik meteoroloji istasyonlarından alınan anlık datalarla oluşum ve gelişiminin görülerek, iddia merkezlerinde anlık kıymetlendirilerek meteorolojik ihtarların yapılması mümkündür. Lakin anlık bedellerle elde edilen iddiaların en fazla birkaç saat mertebesinde bir vadede kestirimi mümkün kılmasından dolayı, yapılan ikazlar tedbir alınmasını sağlayamamaktadır. Bu kadar ziyan verici hadiselerin oluşma riskinin birkaç gün öncesinden iddia edilmesi büyük değer taşımaktadır ve iddia için de ilgili bölgenin sinoptik klimatolojisinin bilinmesi, bölgede şiddetli konvektif fırtınaları üreten ya da destekleyen etraf şartlarının ortaya çıkarılması, orta ölçekli süreçlerin incelenmesi, mahallî tesirlerin ortaya çıkarılması gerekmektedir.
*Hortum oluşmasında rol oynayan şiddetli konvektif fırtınalar için ilgili bölgenin şartları baz alınarak çalışmalar yapılmalı, bunların nerelerde hangi sıklıkla ve hangi şiddette meydana geldiği tespit edilmeli, ilgili klimatolojiler oluşturulmalı, meydana geldikleri etraf şartları incelenmeli ve elde edilen çıkarımlarla kestirimlerde kullanılabilecek meteorolojik parametreler ve modeller belirlenmeli ya da geliştirilmelidir.
*Bunlara ek olarak, bu tıp fevkalede (ekstrem) olayların uzun yıllar Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından kayıt altına alınan Fevk Rasatlarının kesintisiz tutulması büyük kıymet taşımaktadır. (DUVAR)
Gazete Duvar