DİYARBAKIR- 21 Şubat Dünya Anadil Günü yaklaşırken Kürtçenin haklarını savunan kurumlar değişik etkinlikler düzenlemeye başladı. Diyarbakır Eğitimi İzleme ve Islahat Teşebbüsü (DİERG) de ebeveynlere, belediyelerden her mahallede çokdilli kreş talebinde bulunulması daveti yaptı.
Aslında DİERG’in, ebeveynlere çokdilli kreş açılması için yaşadıkları yerlerdeki belediyelere dilekçe ile müracaatta bulunmaları tarafında yaptığı çağrıyı, sivil itaatsizlik önerisi olarak yorumlamak mümkün. “Bu alanda lokal idareler tekdilli kreşin yanı sıra, çokdilli kreş de açma ve işletme hakkına sahiptir. Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın müsaadesiyle açılacak çokdilli kreşler ile Türkiye’nin okul öncesi eğitimdeki eksikliği de büyük oranda tamamlanabilecektir” denilen DİERG davetinde, lokal idarelerin mahalle ve köylerde çokdilli kreşler oluşturmasının toplumsal belediyeciliğin gereği olduğu belirtildi.
Davette, ayrıyeten, “Dilekçe veren sayısı bir kişi bile olsa talebin karşılanması gerekmektedir. Ebeveynler dilekçe vermeye başladığında mahallî idareler tarafından çokdilli kreş oluşturma ve işletme dahil her kademeye bir sivil toplum kuruluşu olan DİERG de gözlemci olarak katılmayı istemektedir” sözlerine yer verildi.
Aslında DİERG’in kelamını ettiği kreş, belediyelere kayyım atanmadan evvel Diyarbakır ve birçok il-ilçede zati hayat bulmuştu. Belediyelere atanan kayyımlar, kreşlerin isimlerini değiştirmese de içeriğini değiştirdi. Kayyımlar ‘tek dil’ şiarından yola çıkarak kreşlerden ve belediyelere ilişkin kurumlardan, örneğin web sitelerinden Kürtçeyi uzak tuttu.
‘ANADİL HAKKINI SAVUNMAK DURUMUNDAYIZ’
Hal böyleyken belediyeler, çokdilli kreş için müracaatta bulunacak yurttaşların dilekçelerine olumlu cevap verebilir mi? DİERG Yöneticisi Prof. Dr. Aziz Yağan, bu soruyu şöyle yanıtladı: “Bazı kayyımların web sitelerindeki Kürdce tabirleri kaldırmış olması ya da kimi sitelerde göründüğü halde Kürdce butonunun faal olmaması ya da Zazacanın Kürdceden farklı bir lisan olduğu argümanında taraf olunması çokdilli kreşlerin de görmezden gelineceğini düşündürebilir pek alışılmış. Fakat her durumda ve şartta insan haklarının bir kesimi olan anadil hakkını savunmak, talep etmek ve hayata geçişini sağlamak durumundayız. Vatandaş bağlı bulunduğu belediyeye resmi başvurusunu yaparsa süreç başlamış olacak. Dilekçelere cevap suratı, cevabın içeriği bizi yönlendirecek. Teklif yalnızca kayyımla yönetilen belediyeler için yapılmadı. Borçka, Hopa, Kırklareli, Fethiye, Marmaris ya da Ankara olması fark etmez. Türkçe dışındaki anadillerine ve konuşucularına gösterilecek rastgele bir resmi ferdî ya da kurumsal direnci bilmek, topluma ve direnci giderebilecek resmi üst kurumlara iletmek ihmal edilmemeli.”
UMUT BİTMEZ, YALNIZCA SESSİZLEŞİR
DİERG, “Dilekçe veren sayısı bir kişi bile olsa talebin karşılanması gerekmektedir” diyor. İçinde bulunduğumuz siyasal ortam, kayyımlarla yurttaşlar ortasındaki uzaklık nedeniyle talebin karşılanması uzak bir ihtimal görünüyor. Tekrar de DİERG ya da ebeveynler bu türlü bir talebin karşılanacağına dair bir umut taşıyor olabilir mi?
Prof. Dr. Yağan, “Bir kişi dahi talep ederse tabi ki toplumsal devlet olma gereğini dikkate alarak bir proje geliştirilmeli” diyor: “Ebeveynlerin bu türlü bir umudu olması konusu ise tartışılabilir bir nitelikte şu an. Fakat bunun tartışılır olması dahi kabul edilemez. Geçmiş tecrübeler umutvar olmayı pek mümkün kılmıyor lakin burada sıkıntı umutvar olmaktan öte velilerin idealist ve kararlı durma konusunda irade sahibi olduklarını fark etmeleridir. Bu cins yaklaşımları hisler bağlamında ele alırsak kısır bir döngüye girmekten kendimizi alıkoyamayız. Uygulamalar ümitleri törpüler, ümitsizlik ise sıradan ve olması gereken hakların talep edilmesini mahzurlar. Bu yüzden his temelli değil, stratejik ve kozmik insan hakları bağlamında husus ele alınmalı. Bu nedenle, her fırsatta ve şartta kelam konusu talebin karşılanması ismine bir davet yapmayı uygun bulduk.”
Yağan, umutlu olmak konusunda ise, “‘Umut’ bitmez, yalnızca sessizleşir. Kâfi ki hakları hatırlayalım. O vakit ‘umut’un lisanı çözülür” dedi.
ETKİN İŞTİRAKÇİ YURTTAŞLIK
Kayyım idaresindeki belediyeler, çokdilli kreş talebinde bulunacak yurttaşlara cevap verme nezaketinde bulunsa bile, birçok münasebetle talebi reddetme yoluna gidecektir diye düşünüyorum. Birçok kişinin de benim üzere düşündüğünü hissediyorum.
Faal iştirakçi yurttaşlık gereklerini hatırlatan Prof. Dr. Aziz Yağan, “Çokdilli kreş talebini belediyenin kaynak yetersizliği nedeniyle reddetmesi ya da ertelemesi halinde ebeveyn, durumu bize bildirmek dışında belediye bütçesini de incelemelidir” diyor. Ve ekliyor: “Aktif iştirakçi yurttaşlık gereği, bir evvelki yılın faaliyet raporundan belediye bütçesi nerelere, ne kadar harcanmış ve randıman alınmış mı incelemelidir. Verimliliği ve kaynak israfı olup olmadığını başka belediyelerin ya da sivil toplum kuruluşlarının tıpkı faaliyetini karşılaştırarak irdeleyebilir. Stratejik planda ya da performans programında çokdilli kreşin faaliyete geçişi ikna edici mi, bakmalıdır.”
TÜRKİYE’DEKİ ANADİLLERİN MESELELERİ ORTAK
21 Şubat Dünya Anadil Günü yaklaşırken, Türkçe dışındaki öteki anadillerin durumunu da sorduk Yağan’a. Yağan, “Türkiye’de konuşulan Türkçe dışındaki anadillerinin de genel olarak sorunu birinci iki unsurda belirttiğimiz çerçevede ele alınabilir. Durum ne kadar tasa verici olsa da, Türkçe dışındaki anadillerinin öğretilmesi için hem kreş çocuğun en uygun devirdir, hem de ilerideki akademik muvaffakiyetini artıran bir altyapıdır, süreçtir” dedi.
‘KAMUSAL ALANDA İKTİDARIN GÖLGESİ OLUR’
Anketler, Kürtçenin günlük hayatta eskiye göre daha az konuşulduğunu gösteriyor. Bu bahisle ilgili değişik yorumlar yapıldı ve tahlil teklifleri sunuldu.
Kürtçenin daha az konuşulduğuyla ilgili olarak Yağan, “Evet daha az konuşulduğu da, çocuklara daha az aktarıldığı da hakikat ve bu sorunun birçok toplumsal, ekonomik ve kültürel nedenleri var” tespitinde bulunuyor.
Yağan, mevzuyla ilgili olarak, “Geçmiş resmi ve katı tek lisan siyasetinin odunsuz uygulamalarının kanıksanmış olması nedenlerden biri. Günlük hayat dediğiniz kamusal alanı da kapsar, kamusal alanda ise iktidarların gölgeleri olur, şimdiki politik yaklaşımlar kesinlikle sirayet eder. Münasebetiyle kelam konusu azalma bu bağlamda şaşırtan görünmemektedir” sözlerini kullandı.
Anadillerin yaşaması için neler yapılabilir? Prof. Dr. Yağan, şunları söyledi: “Günümüzde, iktisatta kullanılmayan anadillerin günlük hayatta da yaygınlaşması pek muhtemel değil. Şavşat, Lice üzere yerlerde günlük hayat Türkçe dışındaki anadillerle de örülü. Fakat, İstanbul, Antalya, Ankara bu türlü değil. Yalnız eğitim kurumlarında verilen yahut verilecek anadil eğitimiyle sonlu bir kullanım sağlanacağı açık. Lakin anadillerinin kimileri ölmüş, kimileri ölmek üzere. Bu ölümlerin sürmesine müsaade veremeyiz.
Şayet şimdiki 3-5 yaşındaki kuşağı kreşlerde anadilleriyle tanıştırabilirsek, öğretebilirsek; anadilinin hasebiyle çocuğun kimliğinin ve kültürünün tekrar lisanda belirmesi ve güçlenmesinin sağlanması tesirli ve umut verici başlangıcı işaret edecektir.”
Gazete Duvar