Bitcoin ve öteki altcoinlerin büyük kısmı birkaç yıl evvelkine benzeri biçimde sonbahardan bu yana kıymetleniyor. Bitcoin’e dair büyük sayılabilecek bir adım yahut küçük bir yükseliş rallisi haberleri, haberler konuşulma hacmini, konuşulma hacmi fırsatı kaçırmak istemeyenleri, bu istek piyasaya girişi, bu giriş talebi de fiyatı artırıyor. Tam 1 sene evvel 50 bin TL civarında olan 1 Bitcoin’in kıymeti şu an 350 bin TL civarında. Bu tip karşılaştırmalar da olağan ki kolay yoldan para kazanmak isteyenlerin iştahını artırıyor. Yeni yatırımcıların birçoğu kripto paranın ne olduğuna, daha evvelki seyrine, avantajlarına, risklerine, kullanım alanlarına dair çok kısıtlı bilgiyle çok yüksek risk alıyorlar. Kelam gelimi 1 yılda 5 kat pahalanma ihtimali olan kripto para ünitesinde, yatırımlarının 5 kat eriyebileceğini muhtemelen hesaba katmıyorlar.
Çok az para ve biraz zekayla kurdukları teknoloji temelli işlerini 1 hafta içinde milyonlarca dolara satan bir sürü insan varmış üzere, istisnai olan ferdi zenginleşme kıssalarıyla kripto para piyasası (modern manada bir piyasa olduğundan şüpheliyim) birbirine karıştırılıyor. Kaldı ki ufak bir yatırım ve iyi bir iş fikriyle bile on binlerce teknoloji şirketinin yatırım almayı yahut ortak bulmayı beklediğini söyleyebiliriz. Sıfırdan ortaya çıkıp birkaç yüz milyon dolara satılan teşebbüsler bütün dünyada, bir yılda kaç tanedir ki? Yani bir gramlık kripto para alanların Steve Jobs havasına bürünmesi, muhtemel para kaybında canlarını çok sıkabilir.
NEREDEN GELİR KRİPTO PARANIN ASLI KIYMETİ?
Kripto paralar Bitcoin’le başlayan ve bankalarla devletlerin köşelerini tuttuğu paranın bedeli ile sirkülasyon kontrolüne karşı deneysel bir reaksiyon olarak ortaya çıktı diyebiliriz. Üretilme formülü itibariyle hududu olmayan lakin gitgide vakit, güç ve teknoloji kullanımı açısından zorlaşan; kimsenin üretim yahut fiyat kontrolü inhisarına sahip olmadığı bir çeşit dijital hayal. Hayal diyorum zira elinizde tuttuğunuz, üzerinde öteki başka insanları görebileceğiniz kağıt kesimleri da devletin hükümran gücü ve başka devletlerin bunu geçerli bir paha değişim aracı olarak görmesine dayanıyor. Binlerce yıl evvel kimi ebatlardaki taşların para yerine geçtiği üzere. Kabul gören rastgele bir şeye antik manada para diyebiliriz. Para; alışverişlerde kullanılması itibariyle bir muhasebe ve paha değişim aracı, elinizde tuttuğunuz sürece bedeli değişebilmekle birlikte sıfırlanma ihtimali neredeyse olmadığı için de bir yatırım aracıdır. Bugünkü dünyada da bu değişim ve yatırım aracının tutmanın en “güvenli” yolu da bankalardır. Elbette devlet, banka, finans piyasalarının ne kadar emniyetli yahut insanların refahının artmasına ne kadar katkıda olduğu diğer bir tartışma konusu.
Kripto paralarda ise piyasanın şeffaf olması dışında bir kontrol düzeneği kelam konusu değil. Buharlaşan milyonlarca dolarlara dair haberlere yılda birkaç kere denk gelmiş olmalısınız. Birkaç yıl öncesine nazaran kullanımı arttığı oranda insanlara daha da itimat veren bir kıymet edinme aracı olsa da bu bedelini temelde yalnızca talepten ve gördüğü kabulden alır. En kolay haliyle talep arttıkça fiyatı da artar. Düşüş trendi başladığında da panikle birçok yatırımcının kripto paralarını “bildikleri” para ünitelerine çevirmek istemesiyle dramatik düşüşler yaşanabilir. Kıymetinin bu kadar oynak olması küçük yatırımcıların irrasyonel davranışlarına dayandığı üzere bir kontrol, düzenleme sistemi olmamasına da bağlıdır.
Kripto parayı asıl pahalı kılan, gelecek günlerde daha fazla alanda kullanılabilir olmasına dair müspet gelişmelerin olmasının yanı sıra yaratılan kıtlık/sınırlılık algısı ve insanların şahsî zenginleşme ihtimalleri açısından büyük bir vurgunu kaçırıyormuş hissine kapılmasıdır.
VARINIZI YOĞUNUZU KRİPTO PARAYA YATIRMAYIN
3 yıl önceli yükseliş ve düşüşün akabinde son birkaç ayda büyük sıçramalar yapan kripto paralara dair dünya çapında şu an yasal bir düzenleme şimdi mevcut değil. Yalnızca binlerce insan kıymet verdiği için pahalı olan bir şeye, bu birkaç aylık yükseliş trendinin devam edeceğini var sayarak büyük yatırım yapmak da bana çok mantıklı gelmiyor.
Hakikaten de bu deneysel işe girmek, öğrenmek, tahminen biraz para kazanmak istiyorsanız yolda düşürdüğünüzde içiniz yanmayacak ölçüde paralarla başlamayı deneyebilirsiniz. Kripto paraların getirileri ve risklerine dair öngörüde bulunmak için ortada çok az nüve yokken Elon Musk üzere büyük balıkların büyük ölçüde kripto para alarak bir tweet atmasıyla piyasada önemli bir dalgalanma yaratmasından sonra bizim üzere küçük balıkların daha süratli, fazla ve kolay para kazanma hırsıyla kripto para alarak kıymetini yükselteceğini büyük balıklar da bilir. Pekala büyük balıklar birkaç saat içinde kârlarını da alarak piyasadan çıkarlarsa bu enkaz kime kalır, kestirim edin. Az sayıdaki başarı/kazanç öyküleri umut pompalamak için beşerler ortasında en çok paylaşılan hikayelerken kimse başarısızlığını, öngöremediği makus yatırımları kimseye anlatmaz. Anlatsa da ihmal edilebilir kimi küçük başarısızlıklar üzere görülür lakin gerçek bundan biraz daha farklıdır.
Alanı, almayanı, alıp erken satanı, alıp şimdi satmayanı, geç alıp erken satanı, almak isteyip cüret edemeyeni… Bir kısmı fırsatı kaçırdığını, bir kısmı fırsatı kaçıracağını düşünüyor. Üretmeden ve süratle kazanmak isteyen, kimin kaybettiğini kendi kazandığı sürece önemsemeyen küçük vurguncular için kripto para piyasaları vakit geçirebilecekleri bir yer haline geldi.
Herkes aldığı riskin farkında olmalı; Dimyat’a pirince giderken konuttaki bulgurdan olmayın.
Gazete Duvar