ANKARA – Covid-19 salgınının derinden etkilediği petrol piyasalarının geleceği OPEC+ toplantılarının dikkatle izlenmesine neden oluyor. Kümenin son toplantısı 4 Mart’ta gerçekleşti. Aşı çalışmalarının dünya genelinde sürmesi, kapanma tedbirlerinin evreli olarak kimi bölgelerde kaldırılması üzere parametreler dikkate alındı ve Nisan’da OPEC+’nın arz kesintisi yerine günlük 1 milyon varil fazla petrol üreteceğine dönük beklenti borsalara yayıldı.
Lakin bu projeksiyon ve iddialara karşın, OPEC+ arzı artırmak bir yana, ek kesintiye gitti. İktisatların ‘düzeldiği’ söylenirken neden bu türlü bir adım atıldığı sorusu ise cevap bekliyor. OPEC+ Mart kararının global ekonomiyi nasıl etkileyeceği de merak konusu.
‘ŞÜPHE’ HAKİM GELDİ
Görüntü konferans usulüyle yapılan Mart toplantısına OPEC üyelerinin yanı sıra Rusya, Kazakistan, Azerbaycan üzere birlik dışı üreticilerin güç ve petrol bakanları da dahil 23 bakan katıldı. Toplantıda hem aylık bazda OPEC piyasa tahlilleri hem de üretici ülkelerin kendi projeksiyonları tartışıldı.
Nihayetinde toplantıdan arzda değişiklik yapılmaması ve Suudi Arabistan özelinde ek kesinti yapılaması kararları çıktı. Ayrıyeten Rusya ve Kazakistan’a “devam eden mevsimsel tüketim alışkanlıkları nedeniyle” ocak ve şubat ayında olduğu üzere mart ve nisanda da sırasıyla 20 bin ve 130 bin varil üretimde artış müsaadesi verildi ki beklenen buydu. Beklenmeyense Suudi Arabistan’ın şubat toplantısında istekli olarak açıkladığı şubat ve mart için yaptığı 1 milyon ek kesinti kararını nisanda da devam ettireceğini duyurmasıydı.
SUUDİ ARABİSTAN’DA YÜZLER GÜLÜYOR
OPEC+, Aralık 2016’da petrol üretiminde birlik için OPEC’in yanında Rusya üzere devlerin de yer aldığı bir şemsiye. Bu teşebbüsün temelinde fiyatlara istikrar katmak için üretimi kısma stratejisi var. Suudi Arabistan, 2016’dan bu yana petrol piyasasında ABD’li kayaç petrolü üreticilerinin gücünün artmasına karşı arz kesintisini bir kalkan olarak kullanılmaktan yana. Gerçekten bu çerçevede pandemiden 3 yıl evvel de OPEC+ arz kesintisi (piyasaya daha az petrol verme) yaptı.
Bununla birlikte Rusya, bu kalkanın artık fonksiyonel olmadığını düşündü ve Nisan 2020’de “Herkes kendi arzına baksın” formülünü masaya sürdü. Fakat Suudi Arabistan’ın pandemi nedeniyle düşen talebe karşın bir anda hem fiyat indirimi yapması hem de arzı artırması petrol piyasasında fiyatların Nisan 2020’de 20 dolar seviyesine gerilemesine neden olmuştu. Suudilerin pandeminin başındaki bu atağının iktisadi açıklamasını yapmak, en azından ana akım iktisat açısından sıkıntı, hatta saçma. Bu noktada da iktisattan memleketler arası müzakerelere ve diplomatik süreçlere dönmek gerekti. Aslında Suudi Arabistan şunu diyordu: “Ey arzı hür bırakalım diyenler, buyurun arz serbestisi. Batacaksam da ben yalnız batmam!” Hakikaten bu restin karşında Rusya, ABD üzere üreticiler yine masaya döndü ve OPEC+ arz kesintisiyle yoluna devam etti.
Mart 2021’e girilirken global seviyede aşı çalışmalarının sonuç vermesi, ekonomilerdeki toparlanma uyarınca arz artışı beklentisi şekillendi. Fakat burada yine Suudi Arabistan’ın temkinliliği ve kesinti yanlısı tavrı devreye girdi. Suudi Arabistan’ın “kesinti de kesinti” demesinin nedeni inadı değil, yara alan iktisadını toparlanma uğraşı ve temkinliliği. Üstelik Rusya’nın geçen yılın tersine “gelgitlere dikkat ederek karar verelim” açıklaması nedeniyle Moskova’nın bu noktada Suudileri desteklediği söylenebilir. Yani global olarak ekonomilerde canlanma olsa da bu, OPEC+’ya nazaran vanayı açmak için kâfi değil.
FİNANSAL PİYASADA ÇIKAR KAPISI: SÜRPRİZ YAPMA!
Petrol fiyatlarının finansal piyasalarda belirlenmesi, üreticiler için bazen avantaj bazen de beklenmedik şokları beraberinde getiriyor. Finansal piyasalarda satışa sunulan aslında beklentiler. Petrol kontratları da burada spot piyasa haricinde gelecek devir üzerinden satılıyor. Yani Eylül 2021’de teslim alacağınız petrolü Mart 2021’de satın alıyorsunuz. İşte bu noktada spekülasyonlara, kulislere, bilgiye erişimi olanlar avantajlı. Örneğin şayet OPEC+ Nisan ayı için arz artışı kararı verseydi, büyük ihtimalle fiyatlar 60 dolar, tahminen daha da altında olacaktı. Bu noktada dün bin varil petrole 60 bin dolar ödeyen alıcı, bugün tıpkı ölçüye 67 bin dolar ödüyor. Dün “OPEC arzı artırmaz” diyerek petrol alanlar avantajlı, bekleyenler ise kayba uğradı.
İşte üreticiler acısından ‘sürpriz’ burada devreye girdi. Ketum OPEC+, toplantıya kadar renk vermedi. Piyasa arz artışı beklentisiyle durum alırken sürpriz yaparak “arz artışı yok, hatta kesinti var” dedi. Böylelikle Suudi Arabistan dün bin varilini 60 bin dolara sattığı petrolü bugün 67 bin dolara satarak 7 bin dolar fazla gelir elde etti ve finansal spekülasyonu lehine çevirdi. (Günahı boynuna “kesin arz artacak” diye bile bile yanlış bilgi de vermiş olabilir). Bazen bu üslup sürprizleri piyasa aktörleri de üreticilere karşı kullanıyor, bir nevi rulet masası.
Bu sürpriz karar, geçen yıl dar boğaz yaşayan üreticilerin kasasına kısa vadeli de olsa fazla dolar girmesini sağlayacak. Lakin OPEC+ bunun çok süremeyeceğini biliyor, zira 50 doların altında üretim yapmakta zorlanan ve OPEC+’nın başına bela olan, kayaç petrolü üreticileri 67 dolar seviyesindeki fiyatlarla üretimini artırabilecek. Yani OPEC+ rakibini de güçlendiriyor ve bunun farkında. Dahası 2021’de yüzde 30 artış gösteren petrol fiyatları öbür metaların fiyatlarını da üst çekiyor. Bu da enflasyonla gayret eden merkez bankalarını zorluyor.
Özetle Suudi Arabistan’ın ısrarı ve piyasa göstergeleri ile biraz fazla kâr elde etme çabası OPEC+’dan sürpriz bir kararın çıkmasına neden oldu. OPEC+ Nisan ayı başında Mayıs 2021 için tekrar bir ortaya gelecek. Lakin elbet ki Nisan görüşmesi OPEC+’nın martta piyasaya yaptığı sürprizin tesirinin ve tahminen de öbür aktörlerin baskısının gölgesinde geçecek.
Gazete Duvar
