Hatime Kamilçelebi
Bir ülkede sanatkarın toplumsal rolü kıymetlidir. KP Brehmer’in Arter’deki Büyük Fotoğraf standının bir kısmında “görme biçimlerinin kışkırtılması” temasını görürüz. Pekala görme biçimlerimizi nasıl kışkırtabiliriz? Bunu yapmak sıkıntı değil. Bireylerin sosyoekonomik, kültürel ve ideolojik süreçleri daha geniş bir açıdan görebilmeleri ve eleştirel düşünme imkânını yine elde edebilmeleri için o olaya yalnızca belirli bir aradan bakmaları gerekmektedir. Muhakkak bir uzaklık koyarak bakan bireyler, içinde yaşadıkları etrafın sebep olduğu ve ideolojinin de beslediği kolektif körlüğün de farkına varabilirler. Brehmer, renk sembolizmini ekonomik münasebetler, politik eğilimler ve ülke bayrakları ile ilgili toplumsal görüşü temsil eden yapıtlarında sıklıkla kullanır. Örneğin bir tuvalinde kamu çalışanlarını gelirlerine ve vazifelerine nazaran belirli renkler ile temsil eder. Yani imgelerin bir temsil aracından öbür bir temsil aracına geçişini gösterir. 1960’ların sonunda oluşturmaya başladığı Renk Coğrafyası serisi birçok ülke ve dünya haritalarından oluşur. Bunları oluştururken basında ve bilimsel yayınlarda kullanılan haritaların grafik lisanını kullanır. Hasebiyle çizdiği her haritada her bir rengi bir mana yahut kategoriyle eşleştiren bir işaret tablosu bulunur. Tuvallerinde böylece renk ile mana ortasındaki süregelen klişelerin keyfi yapısını da dışa vurur. “Bu yapıtlar, toplumsal süreçlerin yerliyurtlulaştırılma ve rasyonelleştirilme biçimlerini görünür kıldıkları üzere, nesnel-bilimsel bilginin propaganda fonksiyonuna de işaret ederler.”* Örneğin Brehmer’in Vietnam, İtalya, Afrika ülkeleri üzere kimi ülke haritalarındaki kırmızı tonlamaları, hâkim ideolojiye, ekonomik sisteme uymayanın rengidir.
. Brehmer’in çizdiği bu dünya haritasına bakacak olursak, The Economist’te yayımlanan varlıklı ülkelerin Covid-19 aşısına öteki ülkelerden daha kolay ulaşabileceği haritasına benzetebiliriz. Birkaç fark var elbette. Bu farklardan biri KP Brehmer’in tuvallerini şimdi 60’ların sonunda yapması, yani kapitalizm bu kadar yaygın değildi. Brehmer, birebir tabloyu günümüzde yapmış olsaydı tahminen de basından ve bilimsel çalışmalardan da etkilenerek The Economist’teki haritaya çok misal bir harita çizmiş olacaktı.
. The Economist’teki haritaya baktığımızda gelişmiş iktisatların 2021’in ortalarından sonuna hakikat aşının ülkelerinde yaygın olarak kullanılmaya başlaması için yarıştığını görüyoruz. Gelişmekte olan ülkelerde aşının yaygınlaşması nispeten çok daha uzun sürecek üzere görünüyor. Düşük gelirli ülkelere aşının erişiminin aylarca kısıtlı kalacağı ve kimi yerlere aşının hiç erişemeyeceğini kestirim etmek güç değil. Bu iç karartıcı haritada Brehmer’in tuvalindeki kırmızısını ekonomik manada ve kapitalist telaffuzda yorumlarsak, gelir adaletsizliği, lojistik ve nakliye zorluğu vb. taraflarla açıklayabilir miyiz? Hayır. Bunu bu türlü açıklarsak aralık almadan bakmış oluruz ve bir tıp “körlük” içindeyizdir. Brehmer’in yapıtlarında vurguladığı üzere aralık alarak baktığımızda ne görüyoruz? Haydi görme biçimlerimizi kışkırtalım! Hepimizin insan olarak tıpkı kıymete sahip olmasına karşın bu renklerin bulunduğumuz coğrafyaya, ülkeye, gelire vb. duruma indirgenmesi ne kadar gerçek? İnsan olarak birebir bedele sahip olmamıza karşın aşının yaygınlaşmasıyla ilgili haritanın tümüyle sembolik olarak bir rengin tonları olmasına şaşırmıyorsak büyük bir körlük içinde değil miyiz? Renkler bizim içimizde, her birimizde farklı farklı ve bu dışarıdan bizi boyadıkları renkle tıpkı değil. Yazımı “insanlar” için bulunan aşının insanlığa ilişkin olduğunu vurgulayan çocuk felci aşısının mucidi Salk’ın aşının patenti sorulduğunda verdiği şu karşılıkla sonlandırmak isterim: “Aşım insanlığa ilişkin, patenti yok. Güneşi patentleyebilir misiniz?”
*KP Brehmer: Büyük Fotoğraf Stant Kataloğu
Gazete Duvar
