AB üyesi ülkelerin başkanlarının 25-26 Mart tarihlerinde bir ortaya gelmesi öncesinde, AB Dış İlgiler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell Türkiye’yle bağlantılar konusunda hem teşvikler hem de mümkün yaptırımlar içeren yeni bir yol haritası hazırladı. Borrell raporunda, “Türkiye’deki berbata gidişat” nedeniyle AB’nin atmayı düşündüğü adımlar konusunda beklemesini tavsiye etti.
Deustche Welle Türkçe’den Kıymet Akal’ın haberine nazaran, Borrell’in tepede AB önderlerine sunacağı rapor “AB-Türkiye siyasi, ekonomik ve ticari ilgilerindeki gidişat” başlığını taşıyor. İlgileri tüm taraflarıyla mercek altına alan raporda, bundan sonra izlenecek strateji için kritik tavsiyelerde bulunuluyor.
Borrell 16 sayfalık raporda, Ankara ile tansiyonlara karşın AB’nin Türkiye’ye, Mülteci Mukatabatı kapsamındaki mali yardımlarını sürdüreceğinin sinyalini verdi. Türkiye’deki göçmen ve sığınmacılara mali yardımların devam edebilmesi için AB Kurulu’nun süratli bir biçimde gerekli çalışmaları yapacağı bilgisine yer verilen raporda, “Türkiye’nin önemli bir yük taşımaya devam ettiği” vurgulandı. AB’nin kendi çıkarının bir gereği olan bu yardımlarının, “Avrupa’nın istikrar ve dayanışmaya yaptığı bir yatırım” olduğu tabir edildi.
Borrell’in raporunda, AB-Türkiye ilgilerinde “pozitif gündem” çerçevesinde beklenen adımlar için ise beklenmesi tavsiyesinde bulunuldu. Aralık ayından bu yana Türkiye’nin bir çok mevzuda “daha sakin”, “daha yapıcı” bir tavır takındığı belirtilen raporda tansiyonu azaltma sürecinin hala “kırılgan olmaya devam ettiği” belirtildi.
‘KÖTÜYE GİDİŞAT’ VURGUSU
AB’nin, Türkiye’nin dış siyasetteki son adımlarının emniyetli olup olmadığını, kalıcı sonuçlar doğurup doğurmayacağını değerlendirebilmek için “daha fazla vakte muhtaçlık duyduğuna” vurgu yapılan raporda ayrıyeten Türkiye’de iç siyasette son periyotta yaşananlar, “kötüye gidişat” olarak nitelendirildi, bu gelişmeler ışığında da beklenen adımlar için beklenmesi gerektiği vurgulandı.
HEM TEŞVİKLER, HEM YAPTIRIMLAR MASADA
Borrell, Türkiye ile ilgiler için tavsiye ettiği yeni yol haritasında, bağlantılardaki belirsizlik nedeniyle, hem Türkiye’ye yönelik teşvik edici adımların, hem de muhtemel yaptırım seçeneklerinin masada tutulmasını öngörüyor. Türkiye’nin önümüzdeki aylarda yapan tavrını koruma etmesi ve güçlendirmesi halinde, AB’nin de Ankara ile daha yakın bağ için, ortak çıkarların olduğu bahislerde, kademeli olarak işbirliğini güçlendirecek adımlar atması öngörülüyor. Lakin teşvik niteliğindeki bu adımların, “orantılı” ve “tersine çevirilebilir” nitelikte olması gerektiği belirtilerek, ihtiyatlı bir strateji izlenmesi öneriliyor.
BEŞ UNSURLUK KADEMELİ TEŞVİK PAKETİ
AB’nin Türkiye ile işbirliği imkanlarını geliştirmek için masaya koyabileceği bahisler ise beş unsurda sıralanıyor:
* Mülteci Mutabakatı kapsamındaki işbirliği ve bu bağlamda gerek AB’nin, gerekse Türkiye’nin yerine getirmesi gereken yükümlülükler, birinci iki unsurda sıralanıyor.
* Üçüncü maddeyi Türkiye-AB ekonomik bağlantıların güçlendirilmesi oluşturuyor. Borrell raporunda, iktisatta karşı karşıya kalınan zorluklar nedeniyle bu alanda yapılacak işbirliğinin her iki tarafın da menfaatine olacağının altını çiziyor. Bu bağlamda AB üye ülkelerinin Türkiye ile Gümrük Birliği’nin modernizasyonu ve kapsamının genişletilmesi için AB Komitesi’ne yetki verebileceğine işaret ediliyor. Bunun Türkiye’deki ekonomik ıslahatlar için de bir rehber olabileceği belirtiliyor.
* Dördüncü hususta, askıya alınan üst seviye siyasi diyalogun iktisat, güç, ulaşım, siyasi gelişmeler, güvenlik ve dış siyaset üzere alanlarda tekrar başlatılması öneriliyor. Siyasi diyaloğun iklim, iç güvenlik, dinler ve kültürler ortası alakalar üzere alanlara da genişletilebileceği belirtiliyor.
* Borrell’in teşvik bağlamındaki beşinci ve son teklifini ise itimat artırıcı tedbir olarak nitelendirdiği, toplumlar ortasında temasların artırılması oluşturuyor. AB Kurulu’nun, Türkiye’nin Erasmus+, Ufuk Avrupa üzere programlara iştirakini kolaylaştırmaya devam etmek istediği aktarılıyor.
MAKSATLI VE GERİ ÇEVRİLEBİLİR YAPTIRIM ÖNERİSİ
Josep Borrell, Türkiye’nin AB ile “samimi bir partnerlikten” yana tavır takınmaması, başta Doğu Akdeniz’de olmak üzere, yine tek taraflı ve milletlerarası hukuku ihlal eden hareketlere girişmesi halinde ise Türkiye’ye “kısıtlayıcı tedbirler” olarak nitelendirdiği yaptırımların uygulanmasını öneriyor. Borrell, Türk hükümetine, karşı karşıya kalacağı siyasi ve ekonomik sonuçların çok açık bir halde gösterilmesi gerektiğini aktarıyor.
Raporda, yaptırımların yaşanabilecek gelişmelere en uygun halde karşılık verecek halde “hedefli, orantılı ve geri çevirebilir” olması gerektiği belirtiliyor. Muhtemel yaptırım adımlarının, tansiyonu daha da tırmandırmayı tedbire, yine işbirliği yörüngesine dönülmesini sağlama amaçlı olmalarının değeri vurgulanıyor.
Uyuşmazlıkların yaptırım etabına gelmesi durumunda, AB-Türkiye münasebetlerini canlandırmak için hayata geçirilen teşvik adımlarının askıya alınması öngörülüyor. Ayrıyeten “akıllı, ölçeklenebilir, geri çevrilebilir” ek kısıtlayıcı önlemlerin belirlenmesi gerektiği vurgulanıyor, bu yaptırım niteliğindeki önlemler de tekrar 5 husus halinde sıralanıyor.
İKTİSADA AĞIR BASKI KURACAK YAPTIRIMLAR
Bu kapsamda Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki sondaj faaliyetleri nedeniyle yaptırım uygulanan bireyler listesine yeni isimlerin dahil edilmesi, yaptırımların hukukî şahıslara genişletilmesi birinci iki unsurda önerilen kısıtlayıcı önlemler ortasında bulunuyor. Bunları Türkiye iktisadı üzerinde baskıyı artırabilecek öbür yaptırım teklifleri izliyor.
Üçüncü hususta Avrupa Yatırım Bankası ve öteki mali kurumların takviyelerinin kısıtlanabileceği, bu yolla AB-Türkiye ekonomik ilgilerinin daha da sonlandırılabileceği belirtilirken, dördüncü hususta, Türkiye iktisadı için kıymet taşıyan turizm bölümüne de, turizm tedarik hizmetlerine getirilecek yasaklar ya da seyahat kısıtlamaları ile yaptırım uygulanabileceği belirtiliyor.
Beşinci hususta ise Türkiye’deki güç ve ilgili kesimlere ek önlemler getirilmesi, makul eser ve teknolojilere ihracat ve ithalat yasaklarının uygulanması öneriliyor.
KARARI BAŞKANLAR VERECEK
Türkiye ile münasebetlerde yeni bir yol haritası önerisi içeren bu raporun, önümüzdeki günlerde yapılacak AB başkanlar tepesinde kıymetlendirilmesi bekleniyor. Başkanların, raporda da yer verilen “zamana muhtaçlık var” önerisi doğrultusunda, Türkiye’de yaşanan gelişmeleri izlemeye öncelik vermeyi tercih edebileceği belirtiliyor.
AB başkanları, aralık ayındaki dorukta, Türkiye’ye bilhassa Doğu Akdeniz’de tansiyon siyasetlerine son vermek ve yapan bir tavır takınmak için mart ayına kadar mühlet tanımış, aksi takdirde kapsamlı yaptırımlara yönelebilineceği ikazında bulunmuştu. Başkanlar tıpkı vakitten Borrell’den, Ankara’yı tansiyon siyasetlerinden vazgeçirmek için ne tıp yaptırımların öngörülebileceği, bağlarda nasıl bir strateji izlenmesi gerektiği konusunda, bir rapor hazırlamakla görevlendirmişti. (DW Türkçe)
Gazete Duvar