Erdoğan Alayumat
Türkiye 2020 yılında dokuma dalında yüzde 16.5 civarında ihracat gerçekleştirdi. Süratle gelişen dalda 2 milyondan fazla emekçi çalışıyor. Sendika ve toplumsal haklardan yoksun esnek ve kuralsız çalışmak zorunda kalan personeller ise hayatlarından şad değil.
Dünyadaki en eski üretim biçimlerinden biri olan dokumacılık sanayi kolu olarak ortaya çıkması sanayi ihtilali ile İngiltere’de başlar. Dokuma bölümü sanayi ihtilalinden sonra gelişmiş ülkelerin ekonomilerinde kıymetli bir rol oynarken, günümüzde Çin dünyanın en büyük dokumacılık ihracatçısı pozisyonunda.
Anadolu’da Osmanlı imparatorluğu devrinde dokumacılık daha çok ordunun muhtaçlıklarını karşılamak için uygulanan bir üretim biçimiyken, Cumhuriyet periyoduna gelindiğindeyse süratle endüstrileşmeye başlar. Daha çok pamuk tarımına dayalı olarak gelişmeye başlayan dokumacılık kesimi, 1980’li yıllarda liberal iktisat siyasetlerinin yardımı ile kıymetli düzeyde ihracat yapan Türkiye, dünyanın 7’inci, Avrupa’nın ise 3’üncü en büyük dokumacılık üreticisi pozisyonuna yükselir.
BİR MİLYON ÇALIŞANDAN SADE 97 BİNİ SENDİKALI
Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığının datalarına nazaran bölümde 1 milyon 167 bin 918 kayıtlı personel çalışıyor. Kayıt dışı çalıştırılanlar da bu sayıya eklendiğinde yaklaşık 2 milyonun üstünde dokuma çalışanının olduğu düşünülüyor. Sendikalı personel sayısı ise 97 bin 943 kişi. Dokumada örgütlü olan 3 büyük sendikanın üye sayısı ise şöyle: “Türkiye İş Sendikaları Konfederasyonu’na bağlı Türkiye Dokuma, Örme, Giyim ve Deri Sanayi Emekçileri Sendikası (TEKSİF) 48 bin 281, Hak İş Konfederasyonu’na bağlı Öz İplik İş Sendikası 37 bin 688 ve Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu’na bağlı Dokumacılık Emekçileri Sendikası 11 bin 914.”
SENDİKAL ÖRGÜTLENMENİN ÖNÜNDEKİ MANİLER
Milyonlarca emekçinin çalıştığı iş kolunda sendikasız emekçi sayısının açıklanan sayılardan da az olduğunu söyleyen DİSK’e bağlı Dokumacılık emekçileri Sendikası Gaziantep Bölge Temsilcisi Mehmet Türkmen, “Gerçekte sendikalı emekçi sayısı yüz binin bile çok altında. Bu durumun pek çok nedeni var fakat en başta gelen nedenlerden biri Türkiye’de sendikalaşma ve sendikal örgütlülüğün önünde çok önemli mahzurlar var. Ne yazık ki sendikal nedenlerden kaynaklı işten atmaları engelleyecek hiçbir düzenek yok. Türkiye’de sendikal örgütlenme anayasal hak ve bunu engellemek ise kabahat olarak görülüyor. Lakin patronlar sendikal örgütlenmeyi engelleyerek kabahat işliyor ve bu cürmü işlerlerken hiçbir maniyle karşılaşmıyorlar” dedi.
Sendikal örgütlenmenin önündeki pürüzlerden birinin de sendikal bürokrasi olduğunu aktaran Türkmen, sendikaların personelleri örgütlemek için önemli bir gayret içinde olmadığı tenkidinde bulundu. Türkmen, son bir yılda on binlerce personel fiyatsız müsaade denilerek işten atılırken, yeni getirilen Kod-29 münasebet gösterilip işten atılan emekçi sayısı 170 bini geçerken, yüzlerce emekçi iş cinayetlerine kurban edilip salgınla baş başa bırakılırken, sendikaların dişe dokunur bir örgütlenme içinde olmadığını tabir etti.
ÇALIŞANLARIN YÜZDE 40’I BAYAN VE ÇOCUKLAR
Dokuma bölümünde çalışan personellerin yüzden 40’nı bayan ve çocuklar oluşturuyor. Alanda çalışan on binlerce emekçinin büyük kısmı toplumsal teminattan mahrum, çok düşük fiyatlarla çalışmaya mahkum edilirken, çocukların büyük kısmı ise taban fiyatın altında ve sigortasız çalıştırılıyor. Türkiye iktisadına büyük katkısı olan bu kesimde çalışma şartlarının bu kadar makûs olmasının sebeplerinden birinin rekabet ortamının çok fazla olmasına bağlayan Türkmen, rekabet ortamının doğallığında kuralsız ve esnek çalışmayı getirdiğini düşünüyor. Türkmen, dokuma patronlarının rekabet gücünü arttırmanın tahlilini ise çalışanların çalışma müddetlerini arttırmak, birkaç emekçinin yaptığı işi bir personele yaptırmak ve fiyatlarını düşürmekte bulduğunun altını çizdi.
5 YILDIR ÇALIŞAN HER PERSONEL HASTA
En fazla meslek hastalıklarının olduğu iş kollarının başında gelen dokumacılık kesiminde teneffüs yolu hastalıkları, bel ve boyun fıtığı, deri hastalıkları üzere pek çok hastalık görülebiliyor. Dalda birkaç yılını devirmiş bir emekçinin bahsedilen hastalıklardan biri ya da birkaçına yakalanma riski çok yüksek. Dalda 5 yılını doldurmuş her çalışanın bel ve boyun fıtığı olduğunu söyleyen DİSK temsilcisi Türkmen, birçok işletmede iş yeri doktorunun bile bulunmadığını söyledi. İş yeri doktoru olan iş yerlerinde de çalışanlar hasta olup hastaneye sevki gerektiğinde bu sevklerin yapılmadığını ve personelin ya çalışmaya mecbur edildiğini ya da maaşından kesinti yapılmasını göze alarak kendi gayreti ile hastaneye gitmek zorunda kaldığını lisana getirdi.
ÇALIŞANLAR ÖMÜRLERİNDEN ŞAD DEĞİL
Dokumacılık bölümünde patronlar giderek daha zenginleşiyor. Tekrar Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının bilgilerine nazaran 2020 yılında dokuma kesimi yüzde 16.5 civarında ihracat gerçekleştirdi. Pandemi şartları toplumsal hayatı ve milyonlarca işçinin durumunu olumsuz etkilerken dokumacılık patronları bu süreçte ihracat rekorları kırdı. Hükümetin “evde kal” davetlerinin bilakis milyonlarca personel salgınla burun buruna çalışmak zorunda kaldı. Dokumacılık dalında düşük fiyat ve açlık sonunun altında çalışan personeller ise ömürlerinden mutlu değil.
Nilgün Kanca günde 15 saat çalışıyor, eline en fazla 3 bin 200 TL geçiyor. ÖMRÜ DOKUMA ATÖLYESİNDE GEÇTİ
Nilgün Kanca şimdi 35 yaşında 2 çocuk annesi. Hayatının 20 yılını dokumacılık personelliği yaparak geçiren Kanca, çocuk yaşta çırak olarak başladığı iş hayatını makineci olarak sürdürüyor. Şartlarının berbat olduğunu ve çok düşük fiyatlar karşılığında çalışmak zorunda kalan Kanca’nın günlük olağan mesaisi 12 saat. 12 saatin dışında her gün 3 saat de fazla mesai yapan Kanca’nın maaşı, fazla mesai fiyatları ile birlikte 3 bin 100 ile 3 bin 200 TL ortasında değişiyor. Eşinin de kendisi üzere dokumacılık çalışanı olduğunu aktan Kanca, konuta iki maaş girmesine karşın geçinmekte zorluk çektiğini söyledi. Kanca, konutun kirası, faturalar, çocukların masrafları derken elde avuçta bir şeyin kalmadığını söz etti. Sigortalı çalışan Kanca, hayatında hiç sendika üyesi olmamış. Daha insani şartlarda çalışmak istediğini lakin bu şartların sağlanmasının çok sıkıntı olduğunu kelamlarına ekledi.
Gülizar Turgut eğitimini tamamlamak istiyor. OKUL SIRALARINDAN DOKUMACILIK ATÖLYELERİNE
İlkokulu bırakıp dokumacılık atölyesinde işe başlayan Gülizar Turgut ise şimdi 20 yaşında. 14 yaşında çalışmaya başlayan Turgut, maddi imkansızlıklardan kaynaklı okulu yarım bırakmak zorunda olduğunu söylüyor. Dokumacılıkta çalışmanın sıkıntı olduğunu söyleyen Turgut, günde 12 saat çalıştığını söz etti. Minimum fiyatın biraz altında çalışan Turgut’un sigortası ise yok. 6 yıllık çalışma ömründe yalnızca 2 defa sigortası yapılan Turgut’un pirim gün sayısı bir yılı doldurmuş değil. 8 kişilik ailede yaşayan Turgut’un 2 kardeşi ilkokula gidiyor. Bir ağabeyi evli, başka kardeşleri de kendisi üzere dokumacılık personelliği yapıyor.
Ailesinin Diyarbakır’ın Lice ilçesinden 1992 yılında İstanbul’a göç etmek zorunda kaldığını söyleyen Turgut, İstanbul’da doğup büyümüş. Tekrar okula gitmek isteyen fakat bunun pek mümkün olmadığını söyleyen Turgut, eğitimini Açık Öğretime giderek tamamlamayı hedefliyor. Daha iyi çalışma şartlarında çalışmak istediğini tabir eden Turgut, “Herkes üzere ben de daha insani şartlarda yaşamak istedim fakat ülke şartları buna el vermiyor. Gerekli şartlar sağlansa dokumacılık atölyelerinde bir dakika bile durmam” diyor.
Gazete Duvar
