Didem Mercan
ABD Lideri Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Haziran’da bir ortaya geleceğinin açıklanmasının akabinde gözler Ankara-Washington ortasındaki diplomatik trafiğe çevrildi.
NATO Doruğu’na katılacak olan Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Lideri Biden 14 Haziran tarihinde Brüksel’de bir ikili görüşme yapacak. Görüşmede hangi bahisler ele alınacak ve görüşmeden hangi bildiriler çıkacak? Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Dr. Paul Levin ve Jönköping Üniversitesi’nden Doçent Marco Nilsson ikili görüşme öncesi değerlendirmelerde bulundu.
Biden’ın, Erdoğan’ı aramadan evvel üç ay bekleyerek zati net bir ileti verdiğini belirten Levin, “Mesaj, Türkiye’nin ABD dış siyasetinde önceliksizleştirilmesi ve Erdoğan’ın Biden ile Trump’la (ve birinci periyodunda Obama’yla) kurduğu yakın bağlantıya sahip olmayı bekleyemeyeceğiydi” dedi.
Dr. Paul Levin Levin, Beyaz Saray’ın dediği üzere iki başkanın “iki taraflı ve bölgesel sıkıntıların tamamını” tartışmayı planlandığını belirtirken, “Tahminimce görüşme, Türkiye’nin Rus S-400 füzelerini satın alması, ABD’nin Suriye’de SDG’ye (Suriye Demokratik Güçleri) takviyesi ve Doğu Akdeniz’de Türkiye ile Yunanistan ortasındaki tansiyon üzere ikisinin anlaşamadığı kimi hususları içeriyor. Biden, insan hakları ve demokrasiyi dış siyasetinin merkezi haline getirdi, bu yüzden Biden’dan, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesini ve başka benzeri hususları, tahminen de Osman Kavala’nın devam eden tutukluluğu ve HDP’ye yönelik baskıyı gündeme getirmesini bekliyorum. Buradaki asıl soru, Biden’ın bu bahislerde ne kadar zorlayacağıdır’’ dedi.
Her iki tarafın da bağlantının daha da berbata gitmesini istemeyeceğini ve bu yüzden iş birliği yapabilecekleri alanlar bulmaya çalışacaklarını düşündüğünü vurgulayan Levin, Türkiye’nin, Ukrayna’ya ve NATO üyesi Polonya’ya silah satışını vurgulayabileceğini söyledi ve ekledi: “İki taraf da, tahminen Kabil’deki havaalanını garanti altına almak için, ABD birliklerinin geri çekilmesinden sonra Türk birliklerinin Afganistan’da kalması konusunda bir mutabakat bulmaya çalışabilir.”
Levin, teorik olarak, Türkiye’nin S-400’ler konusundaki taviz karşılığında ABD’nin SDG/PYD’ye verdiği takviyesi bıraktığı bir mutabakat düşünülebileceğini lakin Biden’ın bunu yapmak isteyeceğinden kuşkulu olduğunu lisana getirdi ve “Etik olup olmayacağının yanı sıra, Suriye’deki Kürtleri terk ettiği için partisinin içinden ve dışından sert tenkitlerle karşılaşabilir” dedi.
‘ANKARA’NIN WASHİNGTON’DA YAHUT BRÜKSEL’DE ÇOK AZ ARKADAŞI KALDI’
Bu görüşmenin Türkiye-ABD ortasındaki alakalarda yeni bir periyodun başlangıcı olup olmayacağına ait sorularımızı yanıtlayan Levin, “ABD-Türkiye bağlantılarının şimdiden yeni bir periyoda girdiğini düşünüyorum. Türkiye artık Sovyetler Birliği’nin güney kanadındaki vazgeçilmez NATO müttefiki ya da 11 Eylül sonrası periyotta Müslüman çoğunluğun bulunduğu demokrasi modeli değil. Rusya ile flört eden ve sistemli olarak öteki NATO üyeleriyle çatışmaya giren yahut bölgesel çatışmalara dahil olan İslamcı ve milliyetçi otoriter bir devlet durumunda. ABD dış siyaset kurumu, Ermeni Soykırımı üzere bahislerde Türkiye’ye karşı daha sert sınırlar isteyen kongre üyelerini ve başkalarını dizginledi. Bugün birebir kuruluş, Türkiye’nin kıymetli bir bölgesel aktör olduğunu hâlâ kabul edebilir, lakin çok az siyasi sermaye yahut inanç var. Ankara’nın Washington’da yahut Brüksel’de çok az arkadaşı kaldı’’ dedi.
‘ERDOĞAN TOPLANTIYA SİYASAL OLARAK ZAYIFLAMIŞ BİR FORMDA GİRİYOR’
Türkiye tarafından bakıldığında, 2016 darbe teşebbüsünden bu yana ve ABD’nin Suriye’de SDG’ye dayanağını sürdürmesi nedeniyle ABD’ye derin bir güvensizlik olduğunu belirten Levin, “Erdoğan bu toplantıya siyasi olarak zayıflamış ve milletlerarası alanda izole edilmiş bir biçimde giriyor, bu yüzden bir dizi mevzuda uzlaşmaya istekli olmalı. Lakin havuz medyası ve önde gelen AKP siyasetçileri o kadar uzun vakittir ABD’yi ve Batı’yı tüm kötülüklerin kaynağı olarak gösteriyorlar ki, bu cins ödünler muhtemelen taktiksel ve kısa ömürlü olacak” dedi.
‘İLİŞKİLERİN ESKİ HALİNE DÖNMESİ PEK MÜMKÜN DEĞİL’
Biden devrinde Türkiye ile ABD ortasındaki bağların nasıl şekilleneceğine ait de değerlendirmelerde bulunan Levin kelamlarını şu halde sonlandırdı: “Her iki önderin de toplantının başarılı olduğunu ve birçok mevzuda ortak paydada buluştuklarını ileri sürerek çıkması kuvvetle mümkündür. Lakin gerçek şu ki, alakanın eski haline dönmesi pek mümkün değil.”
‘ABD VE NATO’NUN TÜRKİYE’YE MUHTAÇLIĞI VAR’
Jönköping Üniversitesi’nden Doçent Marco Nilsson’a göreyse Biden’ın ana iletisinin Türkiye’yi taraf seçmeye teşvik etmek olacağını belirten Nilsson, “ABD’nin Suriye’deki Kürt kümelerle iş birliği yapma ve Gülen’i iade etmeyi reddetme siyasetleri Türkiye’yi rahatsız etti ve Amerikan zıddı telaffuzlara yol açtı. Öte yandan, Türkiye’de milliyetçi siyasi takviyenin toplanmasına da yardımcı oldu ve Ankara’nın Moskova ile gelişen bağlarını yasallaştırdı. Trump idaresi sırasında ABD, sonunda iki ülke ortasındaki ilişkiyi ve NATO’nun ahengini baltalayacak olsa bile, Erdoğan’ın yeni dış siyasetine göz yumdu. Biden Türkiye’ye karşı daha sert olacak olsa da, Türkiye’ye bir çıkış stratejisi önermeli zira ABD ve NATO’nun Rusya’ya karşı Türkiye’ye gereksinimi var. Erdoğan bunu biliyor lakin çıkış stratejisinin ne olabileceğine dair net sinyaller gelmedi. Türkiye’nin zayıf ekonomik durumu ABD’nin işine yaradı ve Erdoğan’ın yaklaşan toplantıya kadar ipuçlarını beklemesine müsaade verdi’’ dedi.
‘UZLAŞMA, TÜRKİYE’NİN EKONOMİK KÜLFETLERİNİ İÇEREN SİYASETLER OLABİLİR’
Doçent Marco Nilsson Ermeni soykırımına ait Kongre kararlarının Ankara’da protestolara yol açtığına fakat bu kararların özel tartışmalara hakim olmasının pek muhtemel olmayacağına vurgu yapan Nilsson, “Erdoğan, kararın geri alınmasının mümkün olmadığını biliyor ve elinde Rus S-400 füze sistemini çalışır hale getirmek ve Suriye’deki YPG’yi zayıflatmak üzere daha acil problemleri var. Biden, Türkiye’deki insan hakları durumundan kaygı duyuyor, lakin tıpkı vakitte, Türkiye’nin Rusya ile yakın bağları ve Suriye’deki Türk siyasetleri üzere odaklanması gereken daha acil soruları olduğuna inanıyor. Lakin, Erdoğan’ın toplantıdan eli boş gelmemesi için bir tıp uzlaşma arayışına girilmesi mümkün. Biden idaresinin gayelerine daha açık bir formda yaklaşmanın karşılığında, uzlaşma, Türkiye’nin ekonomik problemlerden en makûs yan tesirlerinden kaçınmasına yardımcı olacak ekonomik siyasetleri içerebilir. Biden, yaptırım tehdidinin ve ekonomik yardım vaatlerinin en iyi bahtı olduğuna inanıyor’’ dedi.
Türkiye-ABD ilgilerinin gelecekte nasıl şekilleneceğini de pahalandıran Nilsson, “Toplantının ABD-Türkiye alakalarını bir gecede sıfırlaması pek mümkün değil. ABD ile birebir ekonomik güce sahip olmasa da, bu türlü bir yakınlaşma mümkünlüğünü azaltmak Rusya’nın çıkarınadır. Hasebiyle ABD-Türkiye alakalarının geleceği, Washington, Ankara ve Moskova’nın çıkarları ve hareketleri ortasında daima bir dengeleme hareketi olacaktır. Bu misyonda başarılı olmak için Türkiye, kendisini Rusya’yı denetim altına alma konusunda muteber bir ortak olarak sunmalı ve tekrar de, örneğin, Suriye’de, kendi çıkarlarına uygun olduğunda Rusya ile işbirliği yapma seçeneğini korumalıdır” halinde konuştu.
Gazete Duvar
