KÖLN – Geçtiğimiz hafta iki sığınmacı Avrupa Birliği’nin dış hudutlarının korunmasından sorumlu kurumu Frontex aleyhine “baskı ve şiddete maruz kaldıkları” gerekçesiyle Avrupa Adalet Divanı’nda dava açtı. AB içinde tüzel hususlarda çalışmalarda bulunan “Front-Lex”, “Progress Lawyers Network”, ve “Greek Helsinki Monitor” isimli sivil toplum kuruluşları Avrupa Adalet Divanı’na, Frontex aleyhinde birinci kez bir dava açıldığını duyurdu.
Frontex’e Midilli Adası’na ulaşan yaşı küçük bir Kongo vatandaşı ile Burundi vatandaşının, “saldırıya uğradıkları, soyuldukları ve gözaltına alındıktan sonra hudut dışı edilip, su ve yiyecek olmadan sallarda terk edildikleri” suçlamasıyla dava açıldığı bildirildi.
AB’nin hudut muhafaza ajansı Frontex’e yönelik tenkitler geçtiğimiz yılın aralık ayından beri Avrupa’nın gündeminde. Frontex, Yunanistan kara suları dâhilinde olan Ege Denizi’ndeki göçmen teknelerini yasa dışı biçimde geri ittiği için tenkitlerin odağına oturdu. Basına yansıyan çok sayıda habere nazaran, Yunan hudut muhafızları, göçmenleri taşıyan tekneleri tekraren Türkiye’ye yanlışsız geri sürdü. Frontex yöneticisi Fabrice Leggeri, aralık ayında AB parlamentosunun iç komitesinde bu tezleri reddetti.
Ancak mülteci haklarını muhafazaya yönelik kurulan Pro Asyl sivil toplum örgütü, Frontex’i hukukun üstünlüğü unsurlarını sistematik olarak gözardı etmekle suçluyor. BM Mülteci Ajansı (UNHCR), Frontex’te muhtemel temel hak ihlallerinin daha iyi izlenmesi için davette bulunmuştu. Muhafaza arayanlara yönelik hudut dışı etme ve şiddet olayları yalnızca kabul edilemez olmakla kalmaz, tıpkı vakitte bu üslup faaliyetler yasa dışıdır. Zira mültecilerin olduğu bir teknenin rotasını değiştirmek zorunda bırakılırsa yahut mültecilerin sığınma başvurusu yapması engellenirse, bu milletlerarası hukukun ihlali manasına gelir. Geri itmelerin Ege’de gerçekleştiğine dair ispatlar var. Yunan kıyı güvenliği, Türkiye’den denize açılan mülteci teknelerinin Yunan karasularına girmesini çok kere engelledi.
Hukuken açıkça cürüm olan bu duruma Avrupa Birliği uzun bir mühlet gözlerini kapadı. Yunanistan’ın da Avrupa’ya mülteci göçünü engellemekte en az Türkiye kadar kirli bir rolü var. Ne de olsa Yunanistan, mülteci ve göçmen akışını mümkün olduğunca düşük tutmak için AB’nin kirli işlerini üstlenmiş durumda. Yunan kıyı güvenliğinin geri itmelerinin yanı sıra, bölgedeki ikinci ve daha büyük bir skandal mevzu ise Samos, Kos ve Midilli üzere adalardaki mültecilerin kış boyunca adeta donarak sığınma müracaatlarının sonuçlanmasını beklediği çadırlarda yaşamak zorunda bırakılmalarıdır. Bu da bir biçimde bezdirme ve geri gönderme biçimi olarak uygulanıyor. Ege adalarındaki mülteci kamplarının insani hayat şartlarından uzak olduğu tekraren basına yansıdı. Tüm bu yaşananlar AB’nin mülteci siyasetinin iflasının delilidir.
Frontex hakkındaki suçlamalarla ilgili AB’nin Yolsuzlukla Çaba Ofisi (OLAF) soruşturma yürütüyor. Lakin hala soruşturmanın tam olarak neyi kapsadığı konusunda kamuoyu net bir biçimde bilgilendirilmedi.
Tüm bu sav ve bilgilerden sonra AB Parlamentosu’nun Frontex ile ilgili evrakları daha fazla denetlenmesi ve AB ülkeleri tarafından daha sıkı bir iç incelemeye tabi tutulması gerektiği kesinlikle. Son birkaç yılda AB devletleri Frontex’e gitgide daha fazla kaynak ayırdı ve yetkinlik alanını fazla sorgulamadan genişletti. Lakin süratle büyümesine imkan tanınan hudut teşkilatının denetimi ise birebir ölçüde yapılmadı. 2027 yılına kadar, Frontex takımı yaklaşık 1500 memurdan 10 bin memura kadar kalıcı bir biçimde genişletilecek.
Üstelik gitgide büyütülen Frontex’e yöneltilen argümanlar ortasında yalnızca göçmenlerin geri itilmesi, göçmenlere şiddet uygulaması da yer almıyor. Frontex yetkililerinin AB şeffaflık sicilinde listelenmeyen silah lobicileriyle görüştükleri de tez ediliyor. Tekrar Frontex’in çalışmayan yazılımlara milyonlar harcadığı ve sorumlu şirketlere bunun için tazminat talebinde de bulunmadığı söyleniyor.
Uzun vakittir Avrupa ortak bir göç ve hudut siyaseti oluşturamadı. Maastricht Antlaşması ile bunu çözmek istediler ancak bu teşebbüs başarılı olamadı. Başka taraftan AB içerisinde hudut denetimlerini ortadan kaldıran Schengen bölgesi oluşturuldu. Schengen bölgesine 1997’de AB-Amsterdam Sözleşmesi’ne dış sonlar dâhil edildi. Avrupa Komitesi daha sonra bir Avrupa hudut polisi fikrini ortaya attı. Lakin üye devletler, hudut muhafazası üzerindeki egemenliklerinden vazgeçmek istemediler. 2004 yılında dış sonları korumak için bir ajans kurma önerisi geldi. Kurulan ajans hem AB’nin hudut muhafazasını koordine edecek hem de teknik uzmanlık sağlamak vazifesini yerine getirecekti.
Tıpkı şu anda Covid-19 aşıları nedeniyle isminden sık sık kelam edilen Avrupa İlaç Ajansı EMA üzere çalışacaktı. Avrupa ajansları siyasi kararlardan izole olacak biçimde tasarlanan, yalnızca bilimsel gelişmelerle ilgilenmek üzere kurulurlar. Frontex’in de vazifesi üniversitelerde ve savunma şirketlerinde ağ araştırmaları yapmak, yeni teknolojileri takip etmekti. Fakat hudut muhafaza birçok yerde siyasi sorunlarla, temel haklarla, insan haklarıyla örtüştüğünden ve bunun içine de silah ticareti, lobi faaliyetleri ve rüşvet girdiğinden Frontex’in yalnızca bilimsel bilgiden ibaret bir ajans laması kelam konusu olamadı.
Avrupa Parlamentosu bir ihtar niteliğinde olması için Frontex’in bütçesini dondurdu. Şimdilik ajans hakkında devam eden soruşturmaların sonuçları bekleniyor. Frontex ile ilgili bir ıslahat süreci mi olur ya da AB sistemsiz göçü engelleyecek diğer bir sistem mi bulur bilemiyoruz. Fakat ne olursa olsun üye devletlerin, polis güçlerini Avrupa sonlarına yerleştirirken milletlerarası hukuk kapsamındaki sorumluluklarını unutmamaları gerekiyor.
Frontex bu biçimde devam ederse komedyen Jan Böhmermann’ın dediği üzere AB’nin “hukuk ve tertibin biraz dışında olan Avrupa hudut milisleri” üzere olur.
Gazete Duvar
