ABD’nin eski Türkiye Büyükelçisi ve eski Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey, misyon müddeti boyunca Suriye’nin kuzeyinde yaşananlara ait detaylı bir söyleşi yaptı. Jeffrey, ABD Lideri Donald Trump ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ortasında yaşanan diyalogları, Washington’ın Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) bakışını ve Joe Biden’ın idaresine Türkiye konusundaki ‘tavsiye’lerini anlattı.
Al Monitor sitesinin Pentagon muhabiri Jared Szuba’nın, Jeffrey ile Washington’da yaptığı iki saatlik söyleşinin öne çıkan kısımları şöyle:
Jeffrey söyleşide, Barack Obama devrinin Suriye siyasetini eleştirerek, Trump periyodunda karmaşık bir denklemle karşı karşıya kalındığını anlattı. Jeffrey, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Trump’ı Suriye’den asker çekmekten vazgeçirip, bir yandan hem Türkiye’nin hem İsrail’in çıkarlarını gözetmeye çalıştığını, bir yandan da Esad idaresi ile Rusya’yı savaşı kazanamaz bir noktaya getirip İran’ı geriletmeyi hedeflediğini söyledi. Jeffrey, ABD’nin bu süreçte IŞİD’e karşı SDG ile işbirliği yapmasının Ankara’yı niye rahatsız ettiğini, Türkiye’yi yakından tanıyan eski bir büyükelçi olarak anladığını da vurguladı.
‘TÜRKİYE OLMADAN YAPAMAZDIK’
Suriye’deki öncelikli maksatlarının Esad idaresini askeri bir zaferden yoksun bırakmak olduğunu söyleyen Jeffrey, “Fakat Türkiye’nin [bu açıdan] büyük bir kıymet taşıması ve bu stratejiyi Türkiye olmadan hayata geçiremeyeceğimiz için, bu durum Türklerin Suriye’nin kuzeyi hakkındaki şikâyetlerini de beraberinde getirdi. Benim vazifem, tüm bunları koordine etmekti” dedi.
Jeffrey, ABD’nin Suriye’de kimyasal silah aykırısı teşebbüsleri, Amerikan ve Türk askerlerinin varlığı, İsrail’in hava taarruzları üzere ‘payandalar’la, askeri ve diplomatik manada tesirli bir strateji yürüttüklerini savundu. ABD’li diplomat, “Genel olarak İran siyasetinin şemsiyesi altında entegre bir Suriye siyasetini işte bu halde geliştirdik. Bilhassa Türklerin büyük yardımıyla, kısmen muvaffakiyet elde edilebildi zira durum stabilize oldu” sözlerini kullandı. Jeffrey, kelam konusu adımların sonucunda İran’ın Suriye’deki uzun vadeli gayelerini engellediklerini, Tahran’ın müttefiki olan Suriye idaresini kurtaramadığını savundu.
‘TÜRKİYE, BIDEN’IN LİSTESİNDE ALTINCI SIRADA OLACAK’
ABD’li diplomat, “Biden idaresine Erdoğan’la en baştan nasıl bir münasebet kurmasını tavsiye edersiniz?” sorusuna ise “Öncelikle Erdoğan’ı Türkiye’den başka düşünmelisiniz” karşılığını verdi. Biden için öncelikli olan beş sıkıntıyı Çin, Rusya, Kuzey Kore, İran’la nükleer mutabakat ve iklim krizi olarak sıralayan Jeffrey, “Altıncı bahis Türkiye zira birinci beşin ikisini, İran ve Rusya’yı direkt ilgilendiriyor. Ve sekiz yahut dokuzuncu sırada yer alacak olan terörizm sorununu de ilgilendiriyor” dedi.
Tükiye’nin çok kıymetli bir NATO müttefiki olduğunu söyleyen Jeffrey, “İran’a karşı muhafaza sağlayan anti-balistik füze sisteminin tamamının merkezindeki NATO radarı Türkiye’de yer alıyor. Burada çok büyük askeri varlıklar bulunuyor. Türkiye olmaksızın Ortadoğu, Kafkaslar yahut Karadeniz’de iş yapamayız. Ve Türkiye, Rusya ile İran’ın doğal rakibi” diye konuştu.
‘ERDOĞAN KAZAN-KAZAN TAHLİLLERİNİ KABUL ETMİYOR’
Erdoğan’ın güç konusunda iyi değerlendirmelerde bulunduğu yorumu yapan Jeffrey, şu tabirleri kullandı: “Bir boşluk gördüğünde harekete geçiyor. Erdoğan’a dair öbür şeyse, delirtici bir formda kibirli ve öngörülemez olması, bir kazan-kazan tahlilini kabul etmemesi. Ama baskı yapıldığında -ki ben onunla müzakarelerde bulundum- mantıklı bir aktör. Hasebiyle şayet Biden dünyayı bugün birçoğumuzun gördüğü üzere neredeyse eşitler ortasındaki bir yarış olarak görürse, Türkiye son derece değerli bir yere geliyor. Erdoğan’ın yalnızca sekiz ayda İdlib, Libya ve Dağlık Karabağ’da yaptıklarına bakın. Bu üç yerde de, Ruslar yahut onların müttefikleri kaybetti.”
Bu noktada Obama idaresini ‘genel bir jeopolitik sorun yaşandığını’ görmezden gelip, birçok sorunu farklı ve bağımsız kümeler halinde çözmeye çalışmakla eleştiren Jeffrey, “Eğer Biden idaresi bu aptalca fikir biçimine dönerse Ortadoğu’yu kaybedecektir” dedi.
‘ERDOĞAN DİŞLERİNİZİ GÖSTERENE KADAR GERİ ADIM ATMAZ’
Jeffrey, “Biden idaresi Erdoğan’a nasıl yaklaşmalı?” sorusunun yinelenmesi üzerine, bu kere kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Erdoğan, ona dişlerinizi gösterene kadar geri adım atmayacaktır. [Suriye’nin kuzeydoğusunda] Ekim 2019 ateşkesini müzakere ederken yaptığımız buydu. Ekonomilerini yıkmaya hazırdık. Rus uçağının düşürülmesi sonrasında Putin’in yaptığı da buydu. Ruslar artık İdlib’de Türklere iki kez güçlü sinyal gönderdi. Bir Türk taburunu vurdular. Durum, Rusların umduğu üzere sonuçlanmadı. Erdoğan çok ileri gittiğinde, ona göz açtırmamaya sahiden istekli ve bunu evvelce anladığından da emin olmalısınız. Türkiye’nin durumu hiçbir vakit yüzde 100 hakikat olmaz. Kendi isimlerine, bir mantıkları ve argümanları var. Değerli bir müttefik ve İran’la Rusya’ya karşı bir siper olarak rolleri düşünüldüğünde, en azından argümanlarını dinlememiz ve ortak tahliller bulmamız icap eder.”
‘MENBİC’DEN YAKLAŞIK 10 KİŞİ ÇEKİLDİ’
Jeffrey, kendisinin misyona geldiği sırada Türkiye’nin telaşlarını gidermek için Menbic yol haritasını savunduğunun hatırlatılması ve “Bu yaklaşımın geri teptiğini söylemek hakikat olur mu?” sorusu üzerine, Menbic’den o devirde çok az kişinin çekildiğini söyledi. “Türkler Menbic’i bir başarısızlık olarak gördüler” diyen Jeffrey, Kürt güçlerinin çekilmesi talebine karşı SDG, Menbic Askeri Kurulu ve periyodun IŞİD’le gayret özel temsilcisi Brett McGurk’ten büyük bir direnç geldiğini belirtti.
PKK ilişkileri gerekçesiyle Menbic’den çekilmesine karar verilecek her bir kişi için hem Türk hem Amerikan tarafından istihbarat teyidi gelmesi gerektiğini anlatan Jeffrey, “Çok az insan çekildi. Ben ısrar ettim ve nihayetinde yaklaşık 10 kişilik bir küme çıktı. Lakin bu, yaklaşık bir yıl sonra gerçekleşti ve Türkler bizim önemli olmadığımızı düşündü. Kuzeydoğuda uygulamaya çalıştığımız model de buydu” dedi.
‘SDG PAK ÇOCUKLARDAN OLUŞUYOR’
Jeffrey, bu noktada SDG hakkında şu tabirleri kullandı: “SDG pak çocuklardan oluşuyor. Onları ve önderlerini çok, çok iyi tanıdım. Ortadoğu standartlarında sahiden fevkaledeler. PKK’nin son derece disiplinli, Marksist bir uzantısı. Ayrıyeten PKK gündemini ilerletmekle bilhassa ilgilenmiyorlar.”
‘CENTCOM SURİYE’NİN KUZEYİNDE DENETİMDEN ÇIKMIŞTI’
Jeffrey bununla birlikte, kelam konusu devirde ABD Dışişleri Bakanlığı’nda ve alandaki askerler ortasında IŞİD’i mağlubiyete uğratmak isteyenlerin öne çıktığını söyleyerek, “Kimse ‘Durun Türkiye’ye ne olacak?’ diye sormadı” yorumunu yaptı. ABD’nin 2018 yılında Türkiye hududunda IŞİD’le savaşacak yeni bir güç kurma kararının Ankara’yı provoke ettiğini belirten diplomat, şöyle konuştu: “CENTCOM [Merkez Kuvvetler Komutanlığı] denetimden çıkmıştı. Bu, o klasik, ‘Biz burada yalnızca teröristlerle savaşıyoruz. Dışişleri’ndeki aptallar Türkiye’yle ilgilensin, bizi ve küçük müttefiklerimizi şad edecek her şeyi yaparız ve bir kıymeti yok’ durumuydu. Ve, işleri tekrar denetim altına alana dek, varlığımızın yol açtığı ziyan da buydu.”
Jeffrey, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeydoğusuna harekatına giden süreçte, harekatı engellemek için inançlı bölge oluşturma eforlarının detaylarını da anlattı. Plana nazaran ortak devriyeler yapılacağını, PKK ile irtibatlandırılan bireylerin, ağır silahların çekileceğini söyleyen Jeffrey, “Türklerin bu hususta bir şey yapması için lider üzerinde uyguladığı daimi baskı düşünüldüğünde, bu mantıklı görünüyordu” dedi. Jeffrey, bu periyotta ulusal güvenlik danışmanı John Bolton ile Türkiye’ye geldiklerini hatırlatıp, kendisine atfedilen meşhur ‘harita’ hakkında da konuştu:
‘ANKARA’DA ELİMDE HARİTAYLA GEZDİĞİM HAKİKAT DEĞİL’
“Bolton ve ben Ocak 2019’da Ankara’ya gittiğimizde, benim elimde bu haritayla gezdiğimden çok kelam edildi. Bu Jeffrey haritası değildi. Haritayı bizim askeri çalışanımız Kürtlerle çizmiş ve onlarla anlaşmıştı. Kürtlerin mevzilerini dağıtması gerekiyordu lakin bunu yapmadılar. Erdoğan’ın en değerli şikâyetlerinden biri de buydu. Bolton oraya Türklerin girmesini istemiyordu, kendisiyle Ankara’da yaşadığım tartışmalardan biri de buydu. Haritayı göstermemeye karar verdik ancak Türklere haritanın kavramlarını anlatacaktık.
Temmuz ve ağustosta nihayet bir muahedeye vardık. Türkler M4 karayolu boyunca devriye yapacaktı, yani 30 kilometrelerini ve muhakkak belgisiz bir kalıcı varlığı almışlardı; bunun nerede olacağına karar verememiştik. Bu iyi bir mutabakattı. Bir halde işliyordu fakat Türkler, SDG’nin bölgeyi hâlâ denetim ettiğini bildikleri için tekrar de mutsuzlardı ve SDG’nin tahkimatlarını kaldırdığına inanmıyorlardı. Ve bu doğruydu. SDG’ye bunu yapmaları için baskıda bulunduk ve karşılığında çok sayıda mazeret duyduk.”
Jeffrey, kelam konusu inançlı bölge mutabakatının neden çöktüğü sorusuna karşılığında ise Lider Trump’ın ‘IŞİD’in mağlubiyete uğratılması sonrasında Amerikan askerlerinin niye Suriye’de kalması gerektiğine ikna edilemediğini’ söyledi. “Trump daima ‘Orada neden askerlerimiz var?’ diye soruyordu ve ona yanlışsız cevabı vermedik” diyen Jeffrey, “Eğer birisi ‘Tamamen İranlılarla ilgili’ deseydi, bu işe yarardı” diye konuştu.
‘TRUMP ERDOĞAN’I DİNLİYOR’
Jeffrey, Trump’ın Suriye’den asker çekme kararı hakkında şu sözleri kullandı: “Bence Trump’ın asker çekmesinin sebebi, bizim neden orada olduğumuza dair daima açıklamalarda bulunmamızdan yorulmuş olmasıydı. Ona, üstü kapalı olarak ‘Patron bak, hiçbir sorun yok. Türkler ve Ruslarla birlikte çalışıyoruz’ kelamı verilmişti. Lakin sonra daima sorun çıktı. Lidere bu bahiste ben değil Pompeo brifing verdi. Bu çizgide, İran’a odaklı argümanlarda bulundu. Ancak Trump bu askerlerden rahatsızdı ve Eroğan’a güveniyordu. Erdoğan daima PKK hakkındali tezlerini anlatıyordu.”
Jeffrey, “Başkana brifing verildi lakin o tıpkı vakitte Erdoğan’ı da dinler. Erdoğan son derece ikna edicidir” diye konuştu. ABD Dışişleri Bakanlığı’nın bu periyotta Suriye’den çekilmeye karşı olduğunu belirten Jeffrey, bununla birlikte tansiyonun giderek tırmandığını söyledi. Jeffrey, SDG’nin bu süreçte hududa karakollar inşa etmesinin de Türkiye’ye ‘ABD’nin güvenilmez olduğu’ bildirisi verdiğini belirtti.
‘TRUMP ‘ERDOĞAN’A RUSLAR GELECEK’ DEDİ, BİZE İNANMADILAR’
ABD’li diplomat, Suriye’deki Amerikan askerlerine Türkiye’nin muhtemel harekatında ateş açma buyruğunun verilmediğini de belirterek, 6 Ekim 2019 günü başlayan harekat sırasında siyasi cephede yaşananları anlattı:
“Bakan Pompeo, ben ve öbürleri, Türklere tekrar tekrar şunu söyledik: Sizi askeri olarak durdurmasak bile, ki siyasetimiz bu değil, siyasi olarak size karşı çıkacağız. Ancak daha kıymetlisi, Kürtler Rusları davet edecek… Türkler buna burun kıvırdı. 6 Ekim harekatından sonra burun kıvırdılar. Lider, Erdoğan’a, 24 saat içinde durmazsa [SDG Komutanı] Mazlum’un Ruslarla temas kurup onları davet edeceğini ve ABD’nin de bunu durdurmayacağı iletisini gönderdi. O bildirisi ileten bendim ve Türk aracı inanmadı. Ya Rusların gelmeyeceğini ya da bizim, Wagner’e karşı yaptığımız üzere onları durduracağımızı düşündüler. Ve Ruslar geldi. Bir anda şah-mat oldu. Türkiye probleminin çözüldüğünü argüman edebilir miyim? Hayır, edememem. Lakin Türklerin artık kuzeydoğuda bir varlığı bulunuyor. SDG’den korkacak daha az şeyleri var.”
‘SURİYE’NİN KUZEYİNDEN TÜRKİYE’YE SİLAH VE SAVAŞÇI GİTMEDİ’
Jeffrey, “Türkiye’nin SDG’den korkacak bir şeyi olup olmadığı” sorusuna yanıtındaysa, PKK’nin Türkiye’ye ‘varoluşsal bir tehdit yönelttiği’ değerlendirmesinde bulundu. ABD’li diplomat, SDG’nin Türkiye’ye silah yahut savaşçı gönderip göndermediği sorusuna ise “Suriye’nin kuzeydoğusundan mutlaka göndermiyorlar. Onlarla mutabakatımız bu” cevabını verdi.
‘MHP ERDOĞAN’I ENGELLİYOR’
ABD’li diplomat, Washington-Ankara sınırında SDG konusunda bir uzlaşı sağlanıp sağlanamayacağı sorusuna karşılığında ise Türkiye’nin iç siyasetine işaret etti. “Suriye’nin kuzeydoğusu hakkında ne vakit konuşsanız, en kıymetli şey Türkiye’nin iç siyasetidir” diyen Jeffrey, “Erdoğan’ın savaş arkadaşı Bahçeli’yi tek bir cümleyle özetleyebilirsiniz. Kıymetli olan tek şey Türkiye’nin ulusal gündemidir ve orada Kürtlere yer yoktur. Bu natürel ki AKP’nin gündemi değil. Kürtlere ve PKK’ye karşı kendisinden evvel gelmiş rastgele birinden çok daha iyi siyasetler yürütmüş olan Erdoğan, MHP tarafından engelleniyor” dedi.
‘ERDOĞAN YENİ BİR ZAFER İSTERSE RUSLAR MÜSAADE VERMEYEBİLİR’
Jeffrey, “Eğer Erdoğan milliyetçi hissiyatı ayağa kaldırmak için bir zafere muhtaçlık duyduğunu hissederse, daha fazlasını yapabilir. Buradaki sorun, bunu Ruslarla birlikte yapmasının gerekecek olması” diye konuştu. ABD’li diplomat, ‘Rusya’nın en üst düzeydeki yetkililerinin, Türkiye’nin Suriye’deki varlığının genişlediğini görmek istemediklerini bildiğini’ de söyledi. Jeffrey, Rusya’nın bir yandan da Suriye’deki petrol alanlarına erişim için SDG’yi “Türkler geliyor” diye tehdit ettiğini de savundu.
Jeffrey, söyleşinin sonlarında ise tüm bu krizin nasıl çözülebileceğine ait şu sözleri kullandı: “Çeşitli Kürt kümeleri, Suriye krizinin en son sonucunda bir faktör olacaktır. Siyasi ve askeri açıdan. İplerin birçoğunu ellerinde tutuyorlar.” (DIŞ HABERLER)
Gazete Duvar
