Anderson Cooper – CBS News
İki yıl evvel, Alabama ırmağının tabanında batık bir gemi keşfedildi. 1860’ta esir edilen Afrikalıları Amerika’ya taşıdığı bilinen son köle gemisi Clotilda’nın uzun vakittir kayıp haldeki enkazı olduğu anlaşıldı. Atlantik ötesi işleyen köle ticaretiyle, 350 yılı aşkın bir vakit zarfında en az 12 milyon Afrikalı Amerika’ya gönderildi fakat birazdan öğreneceğiniz üzere, Clotilda’da Alabama’ya taşınan 110 esir erkek, bayan ve çocuğun seyahati, tarihteki en iyi belgelenmiş köle seyahatlerinden biriydi. Bu köleleştirilmiş Afrikalıların isimleri ve öyküleri, kimileri geminin bulunduğu yere birkaç kilometre uzaklıktaki Africatown’da yaşayan akrabaları tarafından kuşaklar boyunca anlatıldı.
Mobile Nehri’nin bu çamurlu kısmı, 160 yıl boyunca bir hatası örtbas etti. 1860 Temmuz’unda Clotilda, sıkışık kargo ambarında hapsedilen 110 Afrikalı ile birlikte karanlığın örtüsü altında buraya çekildi.
Joyceyln Davis: Kendimi, o gemide, nereye gittiğini bilmeden yalnızca dalgaların ve suyun sesini dinlerken hayal ettim.
Joyceyln Davis, Lorna Gail Woods ve Thomas Griffin, Oluale isimli Afrikalı adamın torunları. Alabama’da köleleştirilen Oluale’nin sahibi, onun ismini Charlie Lewis olarak değiştirdi. Afrika’daki ismi Kupollee olan Pollee Allen ise, Jeremy Ellis ve Darron Patterson’ın atasıydı.
Darron Patterson: Çıplaktılar. Dışkıladıkları yerde yemek yiyorlardı. İki ay boyunca haftada sırf bir gün kargo ambarının kapakları açıldı. Delirmeden bu türlü bir şeyden sağ çıkabilecek kaç kişi tanıyoruz?
Pat Frazier’ın büyük-büyük-büyükannesi Lottie Dennison’ın bir fotoğrafı yok lakin Caprinxia Wallace ve annesi Cassandra, sahibinin Cudjo Lewis ismini verdiği ataları Kossula’nın şaşırtan sayıda fotoğrafına sahip.
Anderson Cooper: Nereden geldiğini bilmek ve buraya birinci gelen kişiyi tanımak nasıl bir his?
Caprinxia Wallace: Bu, hayli güç verici. Büyürken, annem bana, babasının kendisine Cudjo hakkında anlattığı tüm kıssaları aktardı.
Anderson Cooper: Cassandra, bu bilgiyi aktarmak senin için kıymetli miydi?
Cassandra Wallace: Çok kıymetli, evet. Babam bizi karşısına oturtur ve Kossulu, Clotilda ve Cudjo Lewis’in öykülerini tekrarlatırdı.
Thomas Griffin: Tarihi bir kıymeti olduğu kadar, anlatılması gereken bir kıssası de var.
Clotilda’nın öyküsü, 1860 yılında, güçlü bir iş insanı olan Timothy Meaher’ın, Batı Afrika’daki Dahomey Krallığı’ndan Alabama’daki Mobile Nehri’ne bir gemi dolusu esir Afrikalıyı yasadışı yollardan kaçırması için Kaptan William Foster’ı tutmasıyla başladı. Kölelik ABD’nin güney eyaletlerinde hâlâ yasaldı lakin Amerika’ya yeni köle ithal edilmesi 1808 yılında yasaklanmıştı. Kaptan Foster, günlüğünde, esirleri ‘9 bin dolar kıymetinde altın ve mal karşılığında satın aldığını’ aktarıyor.
Kaynak: National Geographic/THOM TENERY Bu replikanın da gösterdiği üzere, köleleştirilmiş Afrikalılar iki müthiş ay boyunca Clotilda’nın kargo ambarında çıplak bir halde kilitli kaldılar. Mobile Nehri’ne vardıklarında, Timothy Meaher ve birkaç şahsa daha teslim edildiler. Kaptan Foster, daha sonra Clotilda’yı yakarak batırdığını sav etse de tam yeri bir gizem olarak kaldı. 2018 yılına geldiğimizde, mahallî bir muhabir olan Ben Raines, Clotilda’yı Mobile’den uzak olmayan bir yerde, yaklaşık altı metre derinde buldu. Kaptan Foster’ın günlüğündeki ipuçlarını takip ederek yedi aydır gemiyi arıyordu.
Tam yeri, birinin gemiye ziyan verebileceği dehşetiyle kamuoyuna açıklanmadı. Öteki yandan, geçtiğimiz şubat ayında, Alabama Tarih Kurulu enkazın doğrulanmasına yardım eden deniz arkeoloğu James Delgado’nun bizi oraya götürmesine müsaade verdi.
Anderson Cooper: Clotilda bu istikamete yanlışsız mu gelmişti?
James Delgado: Doğruca buraya… İnsanları bıraktıktan sonra düz bir çizgide ilerledi ve sonra kıyının yakınında onu yakıp batırdılar.
Anderson Cooper: Yani bir hatanın delilini yok etmeye mi çalışıyordu?
James Delgado: Evet.
Clotilda’nın pruvası yüzeyden çok uzak değil lakin su o denli çamurlu ki, onu görmenin tek yolu bir sonar aygıtı kullanmak. Sonar aygıtında, gövdenin her iki tarafında olduğu üzere, pruva da açıkça görünüyor. Gemi yaklaşık 26 metre uzunluğunda fakat gerisi, çamurun derinliklerine gömülü halde. Bu iki yatay çizgi, muhtemelen köleleştirilmiş Afrikalıların, Batı Afrika’dan başlayan seyahatinde tıka basa dolduruldukları kargo ambarının duvarlarıydı.
Anderson Cooper: İnsanların tutulduğu alan ne kadar büyüktü?
James Delgado: İnsanların sığabilecekleri yer açısından, 1.5 metre yüksekliğinde ve yaklaşık altı metre genişliğindeydi.
Anderson Cooper: Bir dakika. Sadece 1.5 metre yüksekliğinde miydi? Yani beşerler bu ambarda zar güç ayakta durabiliyorlardı…
James Delgado: Evet.
Batıkta dalış yapmak sıkıntı bir iş. Su altında görüş uzaklığı sıfır. Gemiyi bile göremezken, Delgado’nun takımı onu yalnızca elleriyle keşfetti. Buna ‘Braille arkeolojisi’ diyorlar.
Delgado ve eyalet arkeoloğu Stacye Hathorn, bize batıktan çıkardıkları birkaç yapıtı gösterdiler. Bu ahşap kesim, muhtemelen geminin gövdesinden. Ve ahşap üzerine sabitlenmiş bu demir sürgü, bir yangının yol açtığı hasara dair ispatlar sunuyor.
Stacye Hathorn: Ahşabın çizgilerini göremezsiniz.
James Delgado: Bu aslında bir briket üzere.
Anderson Cooper: Yani bu, gemiyi yakmaya çalıştıklarına dair açık bir delil mı?
Stacye Hathorn: Evet.
James Delgado: Evet.
Köleleştirilmiş Afrikalılar batmadan evvel gemiden çıkarıldı ancak Delgado, gemideki birtakım insanların DNA’larının hâlâ enkazda olabileceğini söylüyor.
James Delgado: İnsan saçı bulabilirsiniz. Tırnak modülleri bulabilirsiniz. Mesela birisinin dişi düşmüş olabilir.
Anderson Cooper: Clotilda’nın enkazında hâlâ insan saçı bulabilir misiniz?
James Delgado: Evet.
Alabama eyaleti, Clotilda’nın ırmak yatağından çıkarılıp çıkarılamayacağını belirlemek gayesiyle daha fazla hafriyat için bir milyon dolarlık bütçe ayırdı. Gemi çok hasar görmüş olabilir yahut bu uğraş çok değerli olabilir.
Mary Elliott: Şahsen, beşerler için anlaşılması son derece değerli olan şeyin, yapılan bu şeyleri gizlemek için ortak bir uğraşın gösterilmesi olduğunu düşünüyorum.
Mary Elliott, Washington DC’deki Smithsonian Ulusal Afro-Amerikan Tarihi ve Kültürü Müzesi’nde kölelikle irtibatlı yapıtlardan oluşan bir koleksiyonun sorumlusu.
Mary Elliott: Bu geminin kalıntılarını bulmamız çok değerli zira Afrika kökenli Amerikalılar açısından bu, onlar için mihenk taşı olan somut kesişimin bir kesimi, yani “Size yıllardır söylüyoruz. İşte kanıtı” dedikleri şey.
Dikkat alımlı bir halde, yakınların büyük kısmı hâlâ Clotilda’nın bulunduğu yerden sadece birkaç kilometre uzakta yaşıyorlar. Burası Africatown. 1868’de, köleliğin lağvedilmesinden üç yıl sonra, Clotilda ile getirilen 30 Afrikalı tarafından kuruldu. Joycelyn Davis, Africatown kurucularının onuruna şenlikler düzenledi. Onlardan biri, kendi büyük büyük büyükbabası Charlie Lewis’di. Geçen şubat, bizi Lewis Quarters ismindeki sokağın başına götürdü.
Anderson Cooper: Bu sokaktaki neredeyse herkesin soyu Charlie Lewis’e kadar uzanıyor.
Joyceyln Davis: Evet. Buradaki herkes akraba.
Anderson Cooper: Vay canına.
Joyceyln Davis: Evet.
Lewis ve öbür kimileri, onları köleleştiren Timothy Meaher’a ilişkin yakınlardaki bir kereste fabrikasında çalıştılar.
Joyceyln Davis: Günde yaklaşık bir dolara çalıştılar. Bu yolla arazi almak için para biriktirdiler.
Cudjo Lewis de Meaher’ın kereste fabrikasında çalışmıştı. Cudjo Lewis, 1928 yılında artık 80’lerindeydi ve Clotilda’nın hayatta kalan son şahitlerinden biriydi. Africatown’daki kilisenin kurulmasına yardım etti. Yakınları bugün hâlâ tıpkı kiliseye gidiyor.
Anderson Cooper: Özgür kaldıktan sonra, hür bırakılan bir küme kölenin elindekileri birleştirip bir topluluk kurması pek mümkün görünmüyordu. Yani, bu fevkalâde bir şey.
Mary Elliott: Olumsuz bir durumdan çıkış yolu bulmakla ilgili söylediğimiz bir şey var.
Anderson Cooper: Çıkışın olmadığı bir durumdan çıkmak hakkında mı?
Mary Elliot: Bu beşerler Afrika kıtasından buraya zorla getirildiklerinde boş başlarla gelmediler. Elleri boştu. Hayatlarını sürdürmenin bir yolunu buldular. Ve birbirlerine güvendiler. Ve dirençliydiler.
Africatown, Amerika’da Afrikalılar tarafından kurulan ve on yıllar içinde zenginleşirken hayatta kalan tek topluluktur. Bir ticaret bölgesine sahipti. Mobile bölgesindeki Siyahlar için burada bir okul kuruldu ve 1960’larda burada 12 bin kişi yaşıyordu.
Lorna Gail Woods: Onlar bir kentin içinde bir kent inşa ettiler. Ve gurur duyabileceğimiz şey de budur.
Cassandra Wallace: Bir akaryakıt istasyonumuz vardı. Bir bakkal dükkânımız vardı…
Darron Patterson: Otomobile servis vardı…
Cassandra Wallace: Postane ve tüm bu şeyler, siyahların gelişen iş dünyasının kesimleriydi.
Lakin artık siyahların sahip olduğu o işletmeler yok. 1990’ların başında Africatown’ın ortasından geçen eyaletler ortası bir otoyol inşa edildi ve geriye kalan konutlardan oluşan küçük kümeler, fabrikalar ve kimyasal tesislerle çevrili. Burada artık 2 binden az insan yaşıyor.
Smithsonian’dan Mary Elliott, bizi Clotilda’dan sağ kurtulanların ve onların soyundan gelen kuşakların gömüldüğü Africatown mezarlığına götürdü.
Anderson Cooper: Africatown’da nereye giderseniz gidin, fabrikaların, endüstrinin ve otoyolun sesini duyabilirsiniz.
Mary Elliott: Daima bir uğultu var. Bu, gece gündüz duyduğunuz bir uğultu. Ve bu ses, bu toplumun parçalanmasına dair daima bir hatırlatıcı.
Konuştuğumuz yakınlar, Clotilda’nın keşfedilmesinin Africatown’ın tekrar canlanmasına yol açacağını umuyorlar ve atalarını köleleştiren Timothy Meaher’ın yakınlarının da bu işe dahil olmasını istiyorlar. Vergi kayıtlarına nazaran, Meaher’ın akrabaları hâlâ tarihi Africatown yerinin yaklaşık yüzde 14’ünün sahibi ve isimleri, yakınlardaki sokak ve mülk tabelalarının üzerinde yazılı. Mahkeme kayıtları, gayrimenkullerin ve kereste işletmelerinin yaklaşık 36 milyon dolar bedelinde olduğunu gösteriyor. Öte yandan, şu ana dek konuştuğumuz yakınlar, Meaher ailesinden hiç kimsenin buluşmaya istekli olmadığını söylüyor.
Darron Patterson: Bunun, insanların hatırlamak isteyeceği bir şey olduğunu sanmıyorum.
Caprinxia Wallace: Zira şu anda bundan faydalandıklarını kabul etmeleri gerekiyor.
Pat Frazier: Bundan faydalandılar, tam olarak bu türlü. Bundan faydalandılar. Ve bunu kabullenmek istemiyorlar.
Anderson Cooper: Beşerler geçmişe bakıp bunu kabul etmek istemiyorlar.
Pat Frazier: Servetlerinin bir kısmının bu halde elde edildiğini kabul etmek istemiyorlar.
Darron Patterson: Büyük bir kısmının-
Pat Frazier: Ve bunları, bu insanların sırtından kazandılar.
Anderson Cooper: Onlara ne söylemek isterdiniz? Yani, şayet oturup sizinle bir kahve içmek istelerdi?
Jeremy Ellis: Öncelikle, geçmişte yapılanları kabul etmeliyiz. Ve bir de ailenizin uzun yıllar boyunca, tam beş yıl boyunca atalarıma sahip olmaktan sorumlu olduğu bir geçmişi var. Ve sonra üçüncü kısım; Africatown’da nasıl ortaklaşacağız?
Pat Frazier: Ferdî olarak hiçbir talebim yok. Ancak, bu toplulukta çok fazla gelişime gereksinim var.
Meaher ailesinin dört üyesine ulaştık ve bunların hepsi de görüşme talebimizi ya reddetti ya da hiç cevap vermedi. (Afrika kökenli) Yakınlarla tanışmak isteyen tek kişi Mike Foster oldu. Kendisi, Montana’da yaşayan, 73 yaşında bir hava kuvvetleri gazisi. Geçen yıl kendi soyunu araştıran Mike Foster, Clotilda’nın kaptanı William Foster’ın uzaktan kuzeni olduğunu keşfetti.
Anderson Cooper: Son köle gemisinden haberdar mıydınız?
Mike Foster: Hayır. Hayır.
Anderson Cooper: Bunu duyduğunuzda ne düşündünüz?
Mike Foster: Bundan mutlu olmadım. Nitekim çok üzücüydü.
Anderson Cooper: Biraz suçluluk mu hissediyorsunuz?
Mike Foster: Hayır, suçluluk hissetmedim. Bunu ben yapmadım. Ancak bunun için özür dileyebilirim.
Ve geçen şubat, salgından çabucak evvel, tam olarak bunu yaptı.
Lorna Gail Woods: Evet, 160 yıldan fazla vakit geçti ve nihayet-
Mike Foster: Yüz altmış yıl.
Lorna Gail Woods: Evet.
Joyceyln Davis: Bu, güçlü bir an. Bu, çok güçlü bir an.
Mike Foster: Özür dilemek için buradayım.
Lorna Gail Woods: Teşekkür ederim.
Pat Frazier: Teşekkür ederim.
Africatown’a turizm çekmek için gösterilen bir efor dahilinde, Alabama eyaleti burada bir ağırlama tesisi inşa etmeyi planlıyor fakat konuştuğumuz yakınlar, bu tarihi siyah topluluğu onarmak, tekrar inşa etmek ve topluluğu kuran Afrikalı erkek ve bayanları onurlandırmak için daha fazlasının yapılabileceğini umuyor.
Pat Frazier: Yani her vakit düşünüyorum, ilahım, çok güçlü ve yetenekli beşerler, birçok şeyi başardılar ve çok az şeyle başlamışlardı.
Darron Patterson: Kargo ambarında taşınan insanların bıraktığı mirasın asla unutulmamasını sağlamak için bir şeyler yapmalıyız. Zira burada olmamızın sebebi onlar.
Kaynak: https://www.cbsnews.com/news/ clotilda-slave-ship-alabama- 60-minutes-2020-11-29/?ftag= CNM-00-10aab7e&linkId= 105802378
(Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
