ANKARA- Korona virüsü olaylarının artışıyla birlikte 2,5 hafta sürecek, ‘tam kapanma’ bu akşam başlıyor. 17 Mayıs’a kadar sürecek kısıtlama sürecinde alkollü içecek satışının yapılmayacağı açıklamaları tartışmaları da beraberinde getirdi.
İçişleri Bakanlığı’nın kısıtlamaya ait yayımladığı genelgede direkt alkol satışının yapılmayacağına dair bir tabir yer almıyor. Genelge incelendiğinde işyeri açma ruhsatlarında market, kuruyemişçi, bakkal olarak tanımlanan işyerlerinin kısıtlama sürecinde belirlenen saatlerde işyerlerini açabileceği sonucu çıkıyor. İşyeri açma ruhsatlarında “tekel” ibaresi yer alan işyerleri ise kısıtlamadan muaf tutulmuyor ve işyerlerini açamıyor.
İşyeri açma ruhsatlarında market, kuruyemişçi ya da bakkal olarak tanımlanan, Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (TAPDK) Perakende Alkollü İçki Satış Belgesi’ne sahip olan on binlerce işletme, kısıtlama sürecinde açık olmalarına karşın alkol satışı yapamamalarının nedenini bilmiyor. Hukukçulara nazaran yazılı bir karar olmamasına karşın zincir marketlerin de yasak sürecinde alkol satışı yapmaması türel değil, “fiili” ve “sözel” yasağa dayanıyor.
‘HUKUKTA BUNUN HİÇBİR YERİ YOK’
Türkiye’nin önde gelen yönetim hukukçularından Prof. Dr. Metin Günday’a nazaran, ‘tam kapanma’ sürecinde alkol satışının yasaklanmasının hukukun hiçbir alanında karşılığı bulunmuyor. Genelgeden monopol büfelerinin açılamayacağı manası çıktığını, ancak alkol satışının engellenmesine dair türel bir desteğin olmadığını belirten Günday “Ortada bir süreç yok. Ortada marketlerde de bakkallarda da zincir marketlerde de alkol satışını engelleyen bir süreç yok” dedi.
İdari bir karar bulunmazken fiili bir yasaklama ve engelleme yapıldığını belirten Günday, “Hukukta bunun hiçbir yeri yok” dedi ve şunları söyledi:
“Ortada bir idari süreç olsa o idari sürecin hukuka muhalif olduğu savıyla idari yargıya iptali ya da yürütmesinin durdurulması talebiyle başvurulabilir. Lakin ortada yazılı bir düzenleme yok. Bir fiili durum kelam konusu. Fiilen yasaklanmış lakin ardında nasıl bir süreç var o bile belirli değil. Burada neyi dava edeceksiniz? Neyin iptalini isteyeceksiniz? Hukuken olmayan bir şeyin iptali talep edilemez ki.”
‘YASAK ÖZEL HAYATA MÜDAHALE MANASINA GELİR’
Kısıtlama uygulamasının “salgını önlemek ve olay sayısını azaltmak” hedefiyle yapıldığını, içki tüketiminin pandemiyi daha da ağırlaştıracağına dair bilimsel bir datanın olmadığını belirten Günday, “Velev ki genelgeyle içki satışının yasak olmasına dair bir düzenleme yapılmış olsaydı bu da hukuka alışılmamış olurdu” dedi ve şöyle devam etti:
“Genelgenin kesinlikle bir kanuna dayanması lazım. Kanunun uygulanması hedefiyle fakat genelge çıkarılabilir. Kanunda bir düzenleme olur, yasa yönetime bir yetki verir ve yönetim de maddeden almış olduğu yetkiye dayanarak genelge çıkarabilir ve yasak getirebilir. Şu an uygulanmak istenen bu yasak tıpkı vakitte özel hayata müdahale manasına gelir. Bir temel hak ve özgürlüğü sınırlama manasına gelir. Belirli bir hayat stiline kamu gücü kullanarak empoze etme, dayatma manasına gelir. Bunun yasal hiçbir desteği yok. Temel bir hak ve özgürlük lakin yasaya dayanarak sonlandırılabilir. Yasaya dayanarak bir genelge ile düzenleme yapılabilir. Ortada bu türlü bir yasa kararı yok. Emel özel hayata müdahale. Maksat muhakkak bir ömür biçimini benimsetme. Daha da öteye gideyim, kamusal hayatı şeri kurallara nazaran düzenleme, biçimlendirme. Emel bu.”
‘MARKETLERİN ALKOL SATIŞI YAPMASI HUKUKA UYGUN’
Tam kapanma sürecinde uygulanacak alkol satışı yasağını yargıya taşımaya hazırlanan Avukat Ali Gül’e nazaran de market ya da bakkal üzere yerlerin alkol satışını yasaklayan hiçbir hukuksal desteği olan düzenleme bulunmuyor. Hafta sonları bir müddettir uygulanan alkol satışı yasağının vilayet hıfzıssıhha konseyi ya da emniyet müdürlüğü kararlarına dayandırıldığını belirten Gül şunları söyledi:
“Uzun müddettir uygulanan bir yasak var. İnhisarlar genelgeye nazaran kapalıyken ‘marketler de alkol satamaz’ diye ya vilayet hıfzıssıhha ya da emniyet müdürlüğü kararları aldılar. Bugün gelinen noktada monopollerin kapalı olacağına dair bir genelge var. İnhisarlar istisna kapsamında sayılmadığı için kapalı. Bu da hukuka karşıt ancak genelge var diyelim. Market ya da bakkal üzere yerlerin alkol satışını yasaklayan hiçbir düzenleme ortada yok. Süleyman Soylu’nun bir kelamı var ortada ancak o da açık bir halde yasak demiyor. Ortada kelamlı bir buyruk var ancak yasak yok. Hasebiyle bu süreçte alkol satışının yapılması gerekir. Monopoller dışındaki zincir marketlerin, öbür marketlerin ‘tam kapanma’ sürecinde alkol satışı yapması hukuka uygun. Şayet yasaklamak istiyorlarsa genelge çıkarsınlar biz de neyi yasakladıklarını görelim.”
‘KAMUOYUYLA PAYLAŞILMIŞ YASAK KARARI YOK’
“Bundan evvelki periyotta örneğin Ankara’da Vilayet Emniyet Müdürlüğü’nün alkol satışını yasakladığına dair bir kararı var. Bakkallara gelip onu bildirim ediyorlar. Ceza yazarken de buna dayanıyorlar. Ancak vilayet emniyetin bu türlü bir yetkisi yok. İzmir’de ise vilayet hıfzıssıhha şurası kararına dayanarak cezai süreçler uygulanıyor. İstanbul’da ne emniyet müdürlüğü kararı ne de vilayet hıfzıssıhha konseyi kararı bulabildik. İzmir’deki ve Ankara’da bulduklarımızı da bildiri edilen yerlerden bulabildik. Yeniden kamuyla paylaşılmış bir yasak kararı yok. Her vilayette başka bir karar alınmış.”
‘GENELGE ÇIKARDIM İŞLETMELERİ KAPATIYORUM’ DEMEK HUKUKA AYKIRI’
‘Tam kapanma’ sürecinde uygulanması beklenen alkol satışı yasağına karşı üç farklı dava açmayı planladıklarını söyleyen Gül, bu davaların içeriklerine dair ise şunları söyledi:
“İlk olarak bir monopol işletmesi ismine yayınlanan genelgeye karşı dava açacağız. İkincisi, inhisar olmayan ancak alkol satışı yasaklanan market ve market zincirleri ismine bir dava açmayı planlıyoruz. Bir de sıradan vatandaşlar ismine bu uygulamayla hak ve özgürlüklerin ihlal edildiğini belirterek dava açacağız. İtirazımız bu uygulamaların hiçbir hukuksal yanının bulunmaması tarafında olacak. Pandemiye ait önlem almak, insanların temel hak ve özgürlüklerini kısıtlamak istiyorsanız bir kanun çıkartırsınız ve bu kanuna nazaran süreç yaparsınız. ‘Yok ben kanun çıkarmayacağım’ derseniz bu hukuka, anayasaya karşıt olur. Anayasamızda temel hak ve hürriyetlerin nasıl kısıtlanabileceği yazılmış. ‘Genelgeyi çıkardım, sokağa çıkmayı yasaklıyorum, işletmeleri kapatıyorum’ demek büsbütün hukuksuzdur. Pandemi devrinde hükümetin aldığı tedbirlerin, yayınladığı genelgelerin hepsi hukuksuzdur. İstediğimiz rastgele birine dava açabiliriz. Bu davaların reddedilme ihtimali var lakin bunları reddeden yargıçların de kayıtlara geçmesini istiyoruz.”
‘SOYLU’NUN AÇIKLAMALARI FERMAN NİTELİĞİNDE’
İşyeri ruhsatlarında inhisar büfesi yazanların ‘Tam kapanma’ sürecinde dükkanlarını açamayacaklarını, ancak alkol satışı yapan işyerlerinin yüzde 80’inin ruhsatlarında ‘bakkal’ ya da ‘market’ ibaresinin yer aldığını belirten Türkiye İnhisar Bayileri Platformu Lideri Özgür Aybaş’a nazaran açık olmasına karşın birçok işyeri “ferman niteliğinde” kelamlar nedeniyle alkol satışı yapamayacak. Aybaş, “İçişleri Bakanlığı’nın genelgesini okuduğunuzda alkol satışıyla ilgili hiçbir şey yok. Bakkallar ve marketler açık diyor. Bu kadar net. Süleyman Soylu’nun açıklamaları ferman niteliğinde. Onun kelamları üzerinden süreç ilerliyor. Bir sürü hukukçuyla görüştük ve bu durumun anayasal bir cürüm olduğunu, yetki saptırması yapıldığını söylüyorlar” dedi.
‘SAHİPSİZ BIRAKILDIK’
Alınan kararların akabinde “sahipsiz bırakıldıklarını” ve “kaderlerine terk edildiklerini” söyleyen Aybaş, “Bize bu süreçte maddi bir dayanak yok. Bizden yalnızca fedakarlık bekleniyor. Kapatacağız. İntiharlar başlayacak. Bu süreçte aslında bir sürü intihar eden esnaf oldu. Ne yapacağımızı bilmiyoruz” dedi. Esnaf ortasında büyük bir belirsizlik olduğunu belirten Aybaş kelamlarına şöyle devam etti: “Hiç kimse ne yapacağını bilmiyor. Kimi ‘sivil itaatsizlik yapacağım satacağım ve cezalarına razıyım’ diyor. Kimi ise açamıyor bile zira polis kapısında bekliyor. Durum bu. Bir ferman bildirildi ve süreç o denli ilerliyor. Büsbütün keyfiyet var. Ortada yazılı bir münasebet yok. Milletlerarası kamuoyuna rezil olmamak için genelgeye alkol yasak diye yazamıyorlar.
‘VERGİSİ ALINAN ESERİ SATIYORUZ, TORBACI MUAMELESİ GÖRÜYORUZ’
Hali hazırda uygulanan hafta sonları alkol satış yasağı sürecinde birtakım işletmeler cezayı göze alıp satış yapıyor. Ama büyük tasa yaşanıyor. Müşteri alırken sağına soluna bakıyor. Biz satıcılar da bu durumu kanıksadık. Torbacı gibiyiz. Güya uyuşturucu unsur satıyoruz. Halbuki üretimi yasal olan vergisi alınan bir eseri satıyoruz lakin torbacı muamelesi görüyoruz. Bana birçok avukat yazmış. ‘Satabilirsiniz’ diyorlar. ‘Bu ceza yazılsa dahi iptal’ edilir diyorlar. Fakat kimse buna yürek eder mi edemez mi, satış yapar mı yapamaz mı bilemem. Biz de esnafa ‘sivil itaatsizlik yapın ve satın’ diyemeyiz. Bu sorumluluğu alamayız. Zira cezalar çok fazla.”
Gazete Duvar
