ANKARA – Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) iptal kararının akabinde memuriyete giriş ve tekrar atamada güvenlik soruşturması ile arşiv araştırması yine düzenleniyor. Daha evvel torba yasa içerisinde Meclis’e getirilen, reaksiyonlar üzerine geri çekilen düzenleme bu defa tek başına munfasıl bir kanun olarak sunuldu.
Meclis Umum Kurulu’nda gelecek hafta görüşülerek yasalaşması beklenen kanun teklifine nazaran tüm kamu kurumlarında vazife alacaklara uygulanacak olan arşiv araştırması sürecinde, kararın açıklanmasının geçmişe bırakılması kararları, devam eden ya da tamamlanmış soruşturmalar açısından da pahalandırılacak. Bu durumda devam eden ya da kovuşturmaya mekan olmadığı kararıyla sonuçlanmış bir soruşturma dahi kıymetlendirme encümenlerinin tavrına nazaran memuriyete girişte handikap olabilecek.
TÜM KAMU ALIMLARINDA ARŞİV ARAŞTIRMASI YAPILACAK
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) “özel hayatın ve ferdî donelerin korunmasıyla ilgili gerekli mekanizmalar olmadığı” gerekçesiyle iptal ettiği güvenlik soruşturmasını tekrar ele alan AK Parti’nin hazırladığı kanun teklifine nazaran, birinci kere ya da yine memuriyete yahut kamu hizmetine alınacakların tamamına statüsü yahut çalıştırma formuna bağlı olmadan arşiv araştırması yapılacak. Öte yandan, “devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği yahut tehlikeye düşebileceği haber ve dokümanların bulunduğu kapalılık dereceli” üniteler ile Ulusal Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu çalışanı ve ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak işçi, üst kademe kamu başkanlarının de aralarında bulunduğu farklı ortamlarda çalışması olası kimseler hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birebir anda yapılacak.
ARŞİV ARAŞTIRMASINDA ‘HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI’ AYRINTISI
Teklife nazaran kamuya yapılacak tüm alımlarda uygulanacak arşiv araştırmasında kişinin isimli sicil kaydına, kolluk tarafından aranıp aranmadığına ve hakkında bir tahdit olup olmadığına bakılacak. Tıpkı devirde arşiv araştırması aşamasında, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen kamu davasının açılmasının ertelenmesine ait kararlar ile kararın açıklanması ve kararın açıklanmasının geri bırakılmasına ait kararlar da incelenebilecek.
Arşiv araştırması aşamasında incelenecek kararın açıklanmasının geri bırakılması kararlarını, “Belli bir müddet içerisinde rastgele bir şey olmadığı sürece o karar rastgele bir tesir doğurmasın diye getirilen bir müessese” sözleriyle niteleyen Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde vazifeli Doç. Dr. Burak Öztürk’e nazaran “hükmün açıklamanın geri bırakılması” teknik olarak karar verilmemesi mealine geliyor. Açıklanmadığı için ceza kararının ortaya çıkmadığı bu durumun arşiv araştırmasında kullanıldığında “etki ve sonuç doğurmasına yol açıldığını” söz eden Öztürk, “Dolaylı yoldan da olsa açıklanması geri bırakılan ve hukuk nizamında rastgele bir sonucu olmayacak bir karar bir biçimde arşiv araştırması kapsamına giriyor ve bir kimsenin kamu vazifesine alınıp alınmamasında pahalandırılacak bir şey oluyor” dedi.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesine dair kararlar ile kararın açıklanmasına dair kararların arşiv araştırmasına dahil edilmesinin bu müesseselerin getirilmesi emeline bütünüyle uymaz olduğunu tabir eden Avukat Ziynet Özçelik ise, “Kaldı ki her iki hususta de bu kararların şahsi bir sicilde nokta alacağı Cumhuriyet savcısı, hâkim yahut duruşma tarafından istenildiğinde ve tekrar bu hususlardaki gayeler doğrultusunda kullanılabileceği şahsi olarak düzenlenmiştir. Ceza Muhakemesi hukukunda kamu nizamını, insan hak ve özgürlüklerini himaye hedefi ile mekan verildiği belirtilen düzenlemeler, kamu vazifesine birinci kez yahut yine atama süreçlerinde getirilen arşiv araştırması düzenlemeleri ile zımnen yürürlükten kaldırılmaktadır” dedi.
‘TAKİPSİZLİKLE SONUÇLANAN OLGULAR ARŞİV ARAŞTIRMASINA GİRECEK’
Teklife nazaran, arşiv araştırması sırasında insanların devam eden yahut sonuçlanmış ceza soruşturması ya da kovuşturmasının bulunup bulunmadığı kararları da incelenebilecek. Soruşturma ve kovuşturmadaki olgularla memurluktan çıkarma cezasının olup olmadığı haberleri de kayıtlardan tespit edilebilecek.
Soruşturma devam ettiği için kişinin bir fiili işleyip işlemediğinin, kabahati olup olmadığının muayyen olmadığını, soruşturma bitse de bu dokümanların arşiv araştırmasına mevzu olabileceğini söz eden Doç. Dr. Burak Öztürk, “Örneğin benim bir komşum, beni büsbütün zatî nedenlerle ve hiçbir temeli olmadan ihbar etti. Savcı baktı ve bu türlü saçma bir şey mi olur dedi ve takipsizlik kararı verdi. Bu nedir, tamamlanmış bir soruşturmadır. Takipsizlikle sonuçlanan olgular da arşiv araştırmasına girecek. Buradan da olumsuz bir sonuç çıkmaması beklenir lakin neden bu arşiv araştırmasına giriyor? Bunun ayrımını yapmak çok sıkıntı bir şey değil ki. Kişinin kamuya girme hakkını engelleyen bir sonuç doğurabilir” dedi.
‘KAPANMIŞ BİR SORUŞTURMA MEMURİYETE MAHZUR OLABİLİR’
Şahıslar hakkında devam eden ya da sonuçlanmış ceza soruşturması ya da kovuşturmasının bulunup bulunmadığı ile soruşturma ve kovuşturmadaki olguların araştırılması ve değerlendirmede dikkate alınmasının, “Demokratik bir toplulukta gereklilik ölçütüne, kanunilik ölçütüne aykırı” olduğunu belirten Avukat Ziynet Özçelik’e nazaran kapanmış bir soruşturma dahi memuriyete köstek olabilir. Kovuşturmaya taraf olmadığı kararının sürece dahil edildiğini belirten Özçelik, “Kovuşturmaya mahal olmadığı sonucuna bağlanan soruşturmadaki olgulardan da yararlanarak insanları ‘arşiv araştırması münasebetli değil’ diyerek kamu vazifesine başlatmayabilirler” dedi.
Doç. Dr. Burak Öztürk
Böylesi bir tatbikin hangi olgunun nasıl dikkate alınacağını bütünüyle yönetimin takdir salahiyetine bıraktığını ve öngörülebilir olmadığını tabir eden Özçelik, “Özellikle günümüzde, en temel haklardan olan söz özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü üzere haklarını kullanan bireylerin, yıllar evvelki Facebook paylaşımları, tweet’leri nedeniyle haklarında soruşturma, kovuşturma açıldığı dikkate alındığında; mevcut düzenlemelerin AYM’nin değinilen kararlarında vurgulanan ‘keyfîliğe’ karşı yeteri kadar teminata sahip olmalarını sağlayacak açık ve detaylı kuralları içermesi’ gerekliliğine alışılmamış olduğu görülüyor” diye konuştu.
‘DEĞERLENDİRME KOMITELERININ TİTİZ ÇALIŞMASI GEREKİYOR’
Teklife nazaran, yaptırılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda elde edilen olguların kıymetlendirilmesi emeliyle ilgili kurum ve kuruluşlarda en üst amirin görevlendireceği üç bireyden az olmamak kaydıyla kıymetlendirme komiteleri kurulması öngörülüyor.
Kanun teklifinde kıymetlendirme encümeninin yapısının ayrıntılı bir halde taraf almadığına dikkat çeken Doç. Dr. Burak Öztürk’e nazaran kurulacak encümenin son radde titiz bir halde çalışması gerekiyor. Teklife bakıldığında tüm dokümanların “yorumsuz” geleceğinin anlaşıldığını belirten Öztürk, “MİT, Emniyet Umumî Müdüriyeti ya da mülki yönetim amirlikleri bu evraklara rastgele bir icmal eklemeyecek deniyor. Bu bu türlü deniyor ancak birtakım olguları sairlerinden ayırmak ve seçmek de bir yorumdur” dedi.
Arşiv araştırması ya da güvenlik soruşturması sürecinde elde edilen haberlerin kendi başlarına bir mana söz etmediğini söyleyen Öztürk, “Komisyonun değerlendirmeyi yaparken, dokümanların toplanması aşamasında kurallara uyulup uyulmadığına, bu evrakların hizmetin gerektirdiği niteliklerle ilgisine bakarak nesnel bir formda yazılı bir şey hazırlaması gerekiyor. Bu olumlu. Yazılı doküman mantıklı sonuçlar doğuracak, değerlendirmelerin yapılmasında tesirli olacaktır. Komitenin titiz bir çalışmayla bütün öngörülen garantilerin sağlanıp sağlanmadığını denetleyerek, kendilerine sunulan olgular arasında bir ayıklama yapıp, sahiden bu kamu vazifesine atamaya dönük bir sorun oluşturacağı bir husus varsa bunları da yanlışsız yorumlayarak çalışması gerekiyor” diye konuştu.
‘KOMİSYONLARIN KIYMETLENDIRME ÖLÇÜTLERİNDE KEYFİLİK VAR’
Kanun teklifinin Anayasa Duruşması kararlarını “telafi edecek” bir yapıda olmadığını belirten Özçelik kıymetlendirme encümenlerinin yeni bir keyfiliğe neden olabileceğini söyledi. Özçelik, “Değerlendirme komitelerinin kıymetlendirme ölçütleri ve bunun için kullanılacak datalarda keyfilik var. Kıymetlendirme encümenine keyfi salahiyet kullanma hakkını veren, temel hak ve özgürlüklerini garanti altına almayan bir düzenleme laf konusu” dedi.
TASLAKTA SORUŞTURMANIN SONUÇLANMA MÜHLETI YOK
Teklifte güvenlik soruşturmalarının müddetiyle ilgili haber mahal almadı. Kanun teklifi maddeleştiği takdirde Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanacak yönetmelikle güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yordam ve esasları belirlenecek.
Gazete Duvar
