İTÜ Mimarlık Fakültesi, Kent ve Bölge Planlama Bölümü’nü bitirdikten sonra sinema üzerine düşünüp taşınmaya karar verdiği bir evrede, Marmara Üniversitesi GSF Sinema-TV Bölümü’nde yüksek lisansa başlayan lakin tamamlamayan Davet Kınıkoğlu, Nâzım Hikmet Kültür Merkezi bünyesinde bir devir çıkardıkları Yeni İnsan Yeni Sinema (1997-2010 yılları ortasında yayınlandı) mecmuasına ağırlaşmayı, NHKM’de yürüttükleri öbür çalışmalara odaklanmayı tercih eder.
Çeşitli sinemalarda sanat direktörü yardımcılığı, direktör yardımcılığı yapan Kınıkoğlu, kimi kısa belgesellere katkı koyar. Direktörlüğünü üstlendiği Türkiye – Küba ortak üretimi olan uzun metrajlı “Nâzım’ın Küba Seyahati” belgeselini 2008’de tamamlar. (Youtube’dan ulaşılabilir: https://youtu.be/nvZDvIqxBa4). Başta soL’un haber portalı, günlük gazete ve mecmua formatlarında olmak üzere çeşitli yayınlarda yüklü olarak sinema, sanatlar ve toplumsal tarih ortasındaki bağlantılar üzerine yazılar yazan Kınıkoğlu, atölyeler gerçekleştirir. Çeşitli ortak kitaplara makalelerle katkıda bulunur.
Kınıkoğlu’yla belgesel sinema anlayışını konuştuk.
‘ÜRETİLEN SİNEMANIN BELGESEL OLMASI ‘YALNIZCA GERÇEĞİ SÖYLEDİĞİ’ MANASINA GELMEZ’
Kavramsal olarak bakıldığında belgesel sinema, başka sanat kısımlarına göre gerçeğe sadık kalmasıyla öne çıkıyor. Zihninizde belirlemeye başlayan bir fikir belgesele varmadan evvel, tıpkı bir ağacın kısımları üzere kurmacaya, hayali olana uzanıyordur kesinlikle. Bu durum bir sanatçıyı kısıtlamaz mı?
Gerçeğe sadakat ne demek? Gerçeklik ne demek? Yandık. Bitmez bu sohbet! Latifesi bir yana… Çok kıymetli, can alıcı bir bahis. Aslında yaşama dair pozisyonunuz nedir, gerçekliği kavrayışınız bunu ortaya koyar. O yüzden bu soruyu ve sorudaki varsayımları, müsaadenizle, biraz kurcalayacağım. Belgesel nitekim daha mı sadık gerçeğe? Hele de başka sanat kollarından?
Şöyle başlayayım: Rastgele bir sanat kolunu bir öbür sanat koluyla gerçekliğe dair ilgisi, gerçekliğe sadakati üzerinden karşılaştırmak, bana çok manalı gelmiyor. İstendiği kadar soyut olsun, bir yapıtın gerçeklikle bağlantısı yoksa sanat olamaz esasen. Başka yandan “tam da duyduğumuz, dokunduğumuz, gördüğümüz gibi” dediğimiz bir yapıtın, gerçeklikle hiçbir bağlantısı olmayabilir. “Gerçeğinin birebiri gibi” fotoğraflar, bir soyut fotoğraf kadar etkileyici ve hisleri, zihni harekete geçirici olmayabilir pekâlâ… Şu sempatik Bob Ross’un fotoğraf yapmayı sevdiren ancak fotoğraf sanatına dair hiçbir ufuk kazandırmayan programlarında yaptığı fotoğraflar üzere fotoğraflar mesela… Birkaç pratik fırça darbesiyle “aaa, aynısı” dedirterek yaptığı ağaçlar, ormanlar, manzaralar… O fotoğrafların zihin ve his dünyamız üzerinde hiçbir tesiri yoktur, olamaz. Sanat tarihi bu “aynı gerçeği gibi” görünen yapıtların örnekleriyle dolup taşıyor. Boşturlar…
Ya da bilakis, gerçeklikle bağı birinci bakışta sıkıntı kurulabiliyor üzere görünen bir yapıtın gerçekliğe sadık olmadığını da söylemek mümkün değil. Soyutlama seviyesinin yüksekliği gerçeğe daha az sadık olunduğunu göstermez. Örneğin şu “klasik müzik” olarak bilinen senfonik müzik, biliyoruz, en soyut, gerçeklikle bağı en zayıf üzere görünen sanatsal sözler ortasında yer alır. Lakin mesela Şostakoviç’in Leningrad Kuşatması’nı anlattığı yapıtı “7. Senfoni”, kentin ve SSCB’nin direnişinin simgesi olabilmiştir. Kuşatma boyunca kentte itfaiye eri olarak misyon yapan Şostakoviç’in, o kentte, o şartlarda, o yapıtı bestelerken şahsen o gerçekliği iliklerine kadar hissederek, yaşayarak, deneyimleyerek ve o gerçekliği, yani bütün korkunçluğuyla Nazi sürülerinin saldırısını ve bütün yiğitliğiyle Sovyet sosyalizminin direnişini vermeye çalıştığı muazzam bir yapıttır. Gerçeklikle bağı güç kurulur manzarada fakat bütün o soyutluğuyla, o yapıtın anlattıklarının gerçeğin ta kendisi olmadığını kim söyleyebilir?
Sinemaya hakikat gelelim… Çabucak bir belgesel örneği vereyim: Suriye’de kelamda sıhhat hizmeti veren “Beyaz Baretliler” belgeseli, ki “Oscar” heykelciği de verildi buna, nasıl gerçeği vermiyor ve çarpıtıyorsa, tüm sanat kısımları için de bu ihtimali hesaba katabiliriz. Üretilen sinemanın belgesel olması, Hollywood sineması repliğiyle söyleyeyim, “gerçeği, sadece gerçeği” söylediği manasına gelmez.
Kıymetli olan yüzeydeki olgular değil, o olguları meydana getiren ve muhakkak taraflarda hareket ettiren dinamikleri açığa çıkarabilmektir. “Gerçeklik” yüzeyde değil, derindedir. Bir sanat yapıtını güçlü ve uzun ömürlü kılan da aslında yüzeyde gezinmeyip, derinliğe ulaşabilmesidir.
Mahsus çok bilinen bir sinemadan örnek vereyim: Ayzenştayn’ın “Potemkin Zırhlısı”ndaki o meşhur ve çarpıcı Odessa Merdivenleri sahnesi “gerçek olmayan” bir sahnedir. Kendi anlattığına nazaran bu sahne, o merdivenlerde oturmuş sinema üzerine düşünürken, yediği vişne çekirdeklerini merdivenlerden aşağıya gerçek fırlatıp, çekirdekler basamaklardan yuvarlanırken canlanmış zihninde ve oturup sinema tarihine kazınan o çok iyi bildiğimiz sahneyi tasarlamış. Yani “gerçek” değil, yani perdede izlediğimiz o görüntülerdekiler yaşanmamış lakin nihayetinde Çarlık zorbalığının halka neler ettiğine dair en çarpıcı “en gerçek” hissiyatı yaratmış bu sayede. Hasebiyle şöyle bir sonuca varabiliriz: Çoğunlukla gerçekliğin soyutlanması, yüzeydeki gerçeklikten daha derin ve sarsıcı tesirler yaratır. İmge oluşturabilmek bu nedenle çok kıymetlidir. İster belgesel sinema, ister oyunculu sinema, ister plastik sanatlar, ister müzik… Sanatınız gerçekliği pozitivist bir biçimde yorumluyorsa, yani yalnızca görüneni, yüzeydeki olguları anlatmakla yetiniyorsa, lakin saman alevidir. 140 journos, +90 görüntüleri mesela, çoğunlukla, yüzeyde gezinmeye örnek. Fakat bilakis, o gerçeklik üzerine düşünme ve manaya sürecini de içeriyorsa, görünen gerçekliği değil, ardındaki bağlantıları, süreçleri, düzenekleri, hareketi ortaya koyabiliyorsa, o vakit oluşturacağınız imgeler daha nitelikli ve güçlü hale gelir ve sanıldığının bilakis, gerçekliği daha güçlü bir formda kavrar ve söz edebilirsiniz; en azından bunun imkanları belirir.
Geçenlerde bir dijital platformda tekrar izlediğim Joris Ivens ve Chris Marker’ın “A Valparaiso”su geldi artık aklıma mesela. Görünenin gerisine bakma eforu olarak, kıymetli bir çalışmadır. Solanas’ın “Fırınların Saati” mesela, çarpıcıdır. İngiltere’den Özgür Sinema üstbaşlığında toplanan direktörlerin belgeselleri ve akabinde çektikleri oyunculu sinemalar mesela, İngiltere’nin bir devrinde emekçi sınıfının toplum içindeki yerini anlamak ve duyumsamak açısından çok etkileyici olmaları bir yana, örneğin Ken Loach’un o mükemmel “Kes” sinemasının yahut Mike Leigh’in “Meantime”ının da yolunu açmışlardır.
Yanlış anlaşılmaması için altını bilhassa çizmiş olayım: Gerçeklikten bağımsızlaşmak, ondan soyutlanmak demiyorum, bilhassa belirteyim; gerçekliği soyutlayabilmekten, onu bir teknikle kavramaktan bahsediyorum. Nisan ayında yitirdiğimiz çok sevgili hocamız Keyifli Parkan’ın ‘Brecht Estetiği ve Sinema’ kitabında Brecht’ten yaptığı bir alıntıyı hatırladığım kadarıyla aktarayım: Evvelden yaygın bir elektrikli konut aletleri üreticisi markası vardı, AEG diye, diyor ki Brecht, “AEG çalışanlarına fabrikanın fotoğrafını göstererek nasıl sömürüldüklerini anlatamazsınız.” Mesela şu yeni mafya-siyaset bağlantıları sıkıntısının mantığını, şu ya da bu şahıslar ortası alakalar olarak anlamaya çalışırsak asla anlayamayacak oluşumuzdaki gibi…
Münasebetiyle, sanatçıyı kısıtlayan gerçekliğe sadakati değil, onu anlayacak, soyutlayabilecek ve söz edecek araçlardan mahrum olmasıdır. Sanatçı, bir bilim insanı, siyasetçi yahut akademisyen değildir lakin bilimle, sanat tarihiyle, metodolojiyle, tarih ve siyasetle, yani toplumsal sorumlulukla donanmalıdır. Bunlarla donanmış değilse, teknik manada istediği kadar becerikli olsun ya da manzaradaki olguları istediği kadar “yüksek çözünürlüklü” aktarsın, oradan gerçekliği kavramak ismine, “sanat” ismine bir şey çıkmaz.
Yüzeyde gezinerek ne coşkun tarihi akışı yahut toplumsal dinamikleri ne de o akışın içinde bir an ortaya çıkıveren o “kararın verildiği” yahut “kırılıp paramparça olunan” yahut “için umutla dolduğu” anları anlatmanız mümkün olmaz.
‘BU ÇAĞDA ASIL ÖNEMSENMEYEN ŞEY GERÇEKLİĞİN ANLAŞILMASIDIR’
Türkiye’de belgesel sinema pek önemsenmez. Şenliklerde geri planda kalır, TV satışı yapılmaz, kaynak yaratmada ıstırap yaşanır. Kendinizi “üvey evlat” üzere hissediyor musunuz?
Yalnızca Türkiye’de değil, bu çağda asıl önemsenmeyen şey, gerçekliğin anlaşılmasıdır, belgesel sinema değil. Nobel mükafatı almak, gişe yapmak, bir dijital platformda uzunluk göstermek, gerçekliği anlamak ve anlatmaktan daha çok önemsenir. Temel sorun budur. Yoksa, ki gidişat da görebildiğim kadarıyla o denli, “belgesel” denilen, “gerçeği detayıyla anlatıyormuş” üzere yapan ve aslında imal maliyeti görece düşük olduğu için kanal yahut platformların işine gelen üretimlerle doluyor ortalık. Şenliklerde de daha fazla yer ayrılıyor belgesele… Fakat yalnızca bu türlü diye, “belgesel hak ettiği yeri buluyor” diyebilir miyiz?
O yüzden buna karşılığım, kendimizi bir portföy yöneticisi üzere görmez, bir uğraşın tarafı, gerçekliğin anlaşılmasını sağlamaya ve değişmesine katkı koymaya çalışan bir taraf olarak görürsek, o vakit “piyasanın dalgalanmalarından etkilenme” ve üvey evlat üzere hissetmemizin tabanı kalmaz esasen. Gerçekliği tutkuyla avuçların içine alabilmek, yani onu anlamak ve değiştirmek için çaba ederseniz o vakit kimse size üvey evlat muamelesi yapamaz, emin olun. Önemseneceğinize de emin olabilirsiniz!
Bir estetik tercih olarak belgesel için, sinemanın özü, kaynağı diyebiliriz. Çünkü çekilen birinci sinemalar belgeseldi. Tarihî bağlam içinde, belgeselin bugüne ulaşma serüvenini, geçirdiği değişimleri nasıl yorumluyorsunuz? Kendinizi bu gelenek içinde nerede görüyorsunuz?
Belgesel sinemanın, sinemanın özü olduğunu düşünmüyorum. En azından evvelki sorularda probleme biraz öteki türlü yaklaştığımı anlatabildiğimi sanıyorum. Sinemanın, içerik manasında, öteki hiçbir sanatsal sözde olmayan bir özü olduğunu da düşünmüyorum. Mahsus uç şeyler söylüyormuşum üzere gelmiyordur umarım. Çok uzatmamaya uğraş ederek, demek istediğimi anlatmaya çalışayım.
Sanat aslında her şeyden evvel bir düşünme usulüdür. Bizler sanat denince “duygular”dan bahsedilmesine alıştırıldık, o yüzden yadırganmasın lütfen bu söylediğim. His ve akıl birbirinden koparılamaz. Münasebetiyle şunu ileri sürebiliriz: Kendine mahsus araçlarla düşünür sanat, sanatın araçları imgelerdir. Bilim kavramlarla düşünür, sanat imgelerle… Neyi düşünür pekala? Ömrü düşünür. İnsanı düşünür, doğayı düşünür, içinde yer aldığı topluluğu düşünür, yaşama tutunmayı düşünür, yok oluşu düşünür, karşı karşıya kaldığı çelişkileri düşünür, açmazlarına bakar, önündeki pürüzleri nasıl aşacağına baş yorar… Bunu imgeler aracılığıyla yapar. Hasebiyle da tüm sanatlar, aslında maddi dünya ile onu anlamaya çalışan insan zihni ortasında köprüler kurar. Bir halden başkasına dönüşümü, hareketi anlamaya ve tabir etmeye çalışır. Dönüşmesi gerekene neyin mani olduğunu, nasıl aşılabileceğini… Mesela, aç olan insanın bu manisi aşması, etrafındaki dünyayı dönüştürmesi gerekir: Ava çıkarken mağara duvarına o süreci resimleyen insanın hedefi buydu. Bir üst seviyede soyutlama yaparsak, aslında Beethoven’a “Eroica”yı yazdıran da, Tatlin’e Üçüncü Enternasyonal anıtını tasarlatan da, Nâzım’a ‘Memleketimden İnsan Manzaraları’nı yazdıran da, Picasso’ya “Guernica”yı yaptıran da, Francesco Rosi’ye “Salvatore Giuliano”yu çektiren de, John Berger’e Görme Biçimlerini yaptıran da, daima gerçekliği avuçlarımızın içine alıp, neden o denli olduğunu anlamak ve değiştirmek arayışıdır; nasıl değiştireceğinizi bilmiyorsanız bile en azından değişme gerekliliğine, yaşanmakta olandaki acayipliğe dikkat çekersiniz. Mesela dışavurumcuları gerçekçiliğin sonlarını zorlamaya çağıran tarihsel-toplumsal tıkanma ve krizin yarattığı sıçrama, aktif olma gereksinimindeki üzere, aktifliğinizi yitirirseniz de Kafka’nın ‘Dönüşüm’ünde böcekleşmeye işaret etmesinin bir tarihî mana kazanmasındaki üzere.
Belgesel sinemada değil sırf, yirminciden yirmi birinci yüzyıla yanlışsız yaklaşırken tüm sanatlarda dönüşümler yaşandı ve bu dönüşümlerin ortak tarafları de var: Mesela bilgi ve his ortasındaki ilişkiyi koparmak, aydın düşmanlığı, insanı tarihi yapan bir özne olarak görmekten vazgeçmek, gerçekliği anlaşılabilir ve değiştirilebilir bir bütünlük olarak görmekten geri basmak. Bunların propagandası yapıldı çokça ve belgesel de bundan hissesini aldı.
Hasebiyle soruda şöyle ufak bir oynama yaparak karşılık vereyim. Belgeselin değil insanın bugüne ulaşma serüvenine bakmamız, belgeseli de bu serüven içinde anlamaya çalışmamız gereken bir tarihî evredeyiz bugün. Zira bugün bizlere diyor ki: “Beni her şeyimle, bütünüyle aşmanız lazım”. Zira dönüşmesi gereken şeyler var ve bu dönüşüme pürüzler çıkarılıyor. İnsanlık, sınıflı toplumların tarihi boyunca büyük sıçramalar kaydetti ve artık sınıflı toplum insanlığın önündeki en büyük pürüz. Kendimi bir gelenek içine yerleştirmeye çalışmam abes olur fakat şöyle diyebilirim: Sınıflı toplumu aşmak için elindeki söz aracı her neyse onunla insanlığa ulaşmak üzere kolları sıvayanların geleneğine dahil olacak bir üretkenlik gösterebilmeyi isterim.
‘TÜRLERİN, EKOLLERİN, YAKLAŞIMLARIN ALT ÜST OLACAĞI BİR ÇAĞA GİRİYORUZ’
Bilhassa toplumsal medyada, hazır bilgi veren birtakım Youtube içerikleri belgesel olarak tanımlana geliyor. Bu noktadan yola çıkarak iki başka soru soracağız. Birincisi, belgesel bilgi taşıma aracı mıdır? İkincisi, bu içerikleri estetik olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ben biraz daha farklı, sanırım kendimce daha dinamik bir bakış açısına yerleşmeye çalışıyorum. Cinslerin, ekollerin, yaklaşımların alt üst olacağı bir çağa giriyoruz bence. Nitekim heyecan verici bir çağ açılabilir önümüzde. O nedenle de şu anki datalı kavramları ve yaklaşımları değişmeyeceklermiş üzere bilgi almamaya çalışıyorum. Belgesel tarifi mesela, belgeselin hatta genel manada sanatın bilgi ile ilişkisi…
Geçmişten bir örnek vereyim. Glauber Rocha’nın kimi sinemalarında örneğin, sahneler özgür doğaçlama üzere akarken, insanın iç dünyasının derinlikleriyle, adeta ilkel dürtüleriyle bağlantı kurmaya çalışırken, akışın pat diye kesilip bir iktisatçının Latin Amerika’nın nasıl sömürüldüğünü anlatışına şahit olabilirsiniz. Ya da Bunuel’in “Ekmeksiz Toprak” belgeselini izlerken art geriye sıralanan imgeler ve bilgilerle sinemada anlatılan bölge ve insanlık halinden sarsılmış ve içiniz sıkışmış bir haldeyken sinemanın finalinde Franco’cuları öne süren büyük toprak sahipleri ve işverenlerin saldırısına direnerek bu geriliğin aşılabileceğini söz ettiği konuşmasıyla karşı karşıya kalınca o üzerinizde oluşan basınç bir anda kalkıverir. Yani “bilgi” denilen şey duygusuzluk, datalar ve istatistiktir diye düşünmemek gerek. Bilgiyi o denli bir işlersiniz ki, en güçlü hislere kaynaklık edebilir. Buna rağmen o denli duyumsayışlar da vardır ki, gözünüzden yaş getirir lakin sizi hareketsiz bırakır. Bilgi ile ne yapmak istiyorsunuz? Öncelikli soru bence bu. Yaratmak istediğiniz tesir, yani sineması yapış emeliniz ile bilgi ortasında canlı ve dürüst bir bağlantı kurmak kıymetli burada. His bilgiye ve bilgi de duyguya dönüşemiyorsa, bir sorun var demektir.
Youtube içerikleri konusuna gelince… Biraz evvel de değinmiştim, problem yüzeysellik ve pozitivizmle ilgili. Olgular ortasında bağıntı kurmaksızın, görünenin gerisindeki gerçekliğe ulaşmaya çalışmaksızın, aktüel varoluşumuzu ve değişim ihtiyacını sorgulatmaksızın, sanattan bahsedemeyiz.
Belgesel sinema, gerçekle olan direkt bağından ötürü, sık sık egemenlerin hışmına uğruyor. İdeolojik bağlamda bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Üçüncü soruya cevap olarak “Gerçekliği tutkuyla avuçların içine alabilmek, yani onu anlamak ve değiştirmek için çaba ederseniz o vakit kimse size üvey evlat muamelesi yapamaz, emin olun. Önemseneceğinize de emin olabilirsiniz!” demiştim. Önemseyenler ortasında, değişime ayak direyenler de olacak elbette.
‘HEYECAN DUYULACAK TEMEL ŞEY, PİYASANIN KALDIRILMASI OLASILIĞIDIR’
Son günlerde, filmler/diziler yayımlayan çeşitli internet mecralarının daha faal kullanılıyor olması hasebiyle, birkaç sermayedarın “piyasaya” gireceği konuşuluyor. Bu durum yalnızca dizi dalı için değil, sinema dalı için de heyecan yarattı. Pekala, belgesel sinemacılar bunun neresinde? İnternet mecralarından dayanak alarak iş üretebilmek, geçmişteki üretim şartlarına göre sizi özgürleştirir mi? Ne düşüyorsunuz?
Buna çeşitli düzlemlerde cevap vermek gerek. Kimi düzlemlerdeki cevapları evvelki sorularda verdiğimi düşünüyorum. Heyecan duyulacak temel şey, kimi sermayedarların piyasaya girmesi değil, piyasa denilen ve insan aklına ve yüreğine en çok ziyan veren bu rezilliğin ortadan kaldırılması, bu sefil dünyanın değiştirilmesi mümkünlüğüdür öncelikle.
Biz Nâzımcıyız: “İçinizden biri can verebilse bile açlıktan ölen öküzümüze / burjuvaysa şayet, gözükmesin gözümüze!” deriz. Özgürlük ve sermaye tıpkı cümle içinde lakin şöyle kullanılabilir: “Sermaye sınıfı özgürlüğe manidir.” Birilerinin adımlarıyla birtakım imkanlara kavuşma kanısının yerine haklarımız ve sorumluluklarımız üzerinden hususa yaklaşmaya çalışıyorum ben.
Öbür bir değerli düzlem de şu: Teknik manada dijital mecralar bir çeşit hürü getiriyor. Bilhassa sinema ismine, yani hareketi kaydedilmiş hareketle, kaydedilmiş vakit ile söz eden bu çarpıcı sanat ismine, kayıt ve kurgu imkanlarının çeşitlenmesi, toplum genelinde ulaşılabilir hale gelmesi, hoş bir şey, manalı ve sevinilecek bir gelişme. Lakin bu sürece çeşitli seviyelerde tekelleşmelerin de eşlik ettiğini akıldan çıkarmamak gerek. “Ne hoş, istediğimiz üzere söz edebiliyoruz kendimizi” diyorsunuz fakat bir de bakıyorsunuz, hesabınız askıya alınmış, engellenmişsiniz ya da reklam faaliyetlerinin kesimi olmadığınız için görünmez hale gelivermişsiniz. Bu nedenle, aslında temel prensipler pek değişmiyor galiba. Örgütlü olmak, kolay lokma olmamak koşul. Bir de şu, eşitlik, özgürlüğün temel şartıdır. Eşitlikten kelam edelim evvel. Toplumsal eşitlik artık insanlık için zorunluluktur. En büyük eşitsizlik kaynağı ise sermaye tertibidir. Özgürlüğe en büyük pürüzün sermaye sınıfı olduğunu söylemiş miydim? (Gülüyorum lakin durum çok önemli.)
Hazırladığınız yeni bir proje var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?
NHKM bünyesinde üzerinde çalıştığımız bir filmsel tasarı var şu anda. İstek ettiğimiz formda tamamladığımızda, kolektif olarak değerlendirip, izleyiciyle nasıl buluşturacağımıza da karar vereceğiz.
Bunun dışında diğer disiplinleri de içeren birkaç tasarı daha var üzerinde çalıştığımız. Nâzım’ın ‘Memleketimden İnsan Manzaraları’ndan hareket eden kolektif çalışmalar bunlar. Bu harikulâde yapıtın, bizim açımızdan hem metodolojik hem ideolojik açıdan ne kadar değerli olduğunu incelemeye soyunduğumuz ve ondan feyz alarak biçimlendirmeye çalıştığımız çeşitli çalışmalar. Epey heyecanlıyız. Kimilerinde da epey yol aldık.
Günlerimiz bu türlü geçiyor. Bu şartlarda üretmeye çalışmak adeta bir meydan okuma üzere. Hem şartlarınıza hem kendinize meydan okumadan umutlanmak güç. Kolektif çalışma bu açıdan epey yaşamsal. Hepimizin başına geldiği üzere, sık sık canımızı çok sıkan, içimizi karartan şeylerle yüz yüze olduğumuz için, çalışma azmi baltalanıyor insanın. Yalnızca keyifli vakitlerde değil, bu türlü vakitlerde da omuz omuza, kol kola olmak tekrar güç veriyor beşere.
Gazete Duvar
