Muhammed Ebu Rumman*
Geçtiğimiz yıllarda Türkiye’nin yumuşak gücünü ve bu gücün dış siyasetteki yükselişini ele alan çok sayıda çalışma, araştırma, yazı ve makale kaleme alındı. Bunların tahminen de birçok, 20 yıl kadar evvel Adalet ve Kalkınma Partisi’nin iktidara gelmesinden bu yana sağladığı muvaffakiyetin şifrelerini çözmeye odaklanmaktaydı. Nasıl olmuştu da Türkiye, İslami yaklaşımı temelden ve esaslı bir formda tekrar yapılandırmadaki başarısı sayesinde dünyada İslami hareketlerin aksiyon stratejilerinde ve sistemlerinde nitel bir sıçrama yaratmıştı?
TÜRKİYE’NİN MUVAFFAKİYETİNİN ARKASINDA NE YATIYOR?
Dürüst olmak gerekirse, partinin başarısı teorik slogan ve kelamlara değil, idaresi periyodunda Türkiye’de iktisat alanında niteliksel bir sıçrama yapmayı ve İslam, demokrasi ve globalleşme ortasındaki ilişkiyi yeni bir modelle sunma marifetine dayanıyordu. Uzmanlara nazaran bu, tahminen de Türkiye’nin Arap ve İslam dünyasındaki yumuşak gücünün en değerli kaynaklarından biridir.
Türk modeliyle ilgili en değerli kitaplardan biri, Vali R. Nasr’ın “Forces of Fortune” (Sermayenin Güçleri) isimli kitabıdır. Nasr, kitabında Türkiyeli orta sınıfın Müslüman kimliğini korurken globalleşmeyle ahenk sağlayabilme maharetiyle, gelecekte değişimin anahtarı olabilecek en kıymetli güçlerden biri olduğunu tabir etmektedir. “Türkiye’nin yumuşak gücü” kavramını ele alan öbür bir kitap ise Yahya el Said Ömer’e ilişkin “Türk Yumuşak Gücü: Milletlerarası Alakalarda Yükselişin Unsurları” (2019) isimli yapıtıdır. Ömer, kitabının bir kısmında Türkiye sinemasına odaklanırken başka kısımlarında ise diplomasi, hizmet bölümü, iktisat, turizm üzere Türkiye’nin yumuşak gücünün değerli kilometre taşlarını ele alıyor.
Fakat model olma gayreti, yalnızca Türkiye’nin dış siyasetteki aktifliğinin artmasına, iktidar partisinin icraatına ya da Erdoğan’ın İslam dünyasındaki popülaritesine, özgür iktisat ve kalkınma modeline bile değil, bunun da ötesinde Türkiye toplumsal ve kültürel derinliğinde meydana gelen dönüşümlere ilişkin bir şey. Olağan bu toplumsal dönüşümlere ilaveten sineması ile Türkiye’nin Müslüman kimliğinin güçlendirilmesi ve tahminen de bu sinemalarda geçmişin çağdaş bir formla canlandırılmasına, entelektüel ve kültürel mirasın aktif bir halde kullanılması ve Türk-İslam kimliğinin özelliklerinin profesyonel bir halde oluşturulması üzere ögeler da eklenebilir.
EKRANIN BÜYÜK GÜCÜ
Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey’in babası Ertuğrul’un hayatını anlatan dizideki üzere, kimi Türk dizilerinin Arap ve Müslüman tanınan etraflarındaki muazzam tesirine kendimi kaptırarak abarttığımı düşünmüyorum (Araştırma kuruluşlarının son devirde pahası ve ehemmiyeti artan bu mevzuya dair bir araştırma yapmalarını rica ediyorum). Akabinde ‘Kuruluş Osman’, ‘Kurtlar Vadisi’, ‘Payitaht Abdülhamid’ ve son olarak şu an gösterime giren ‘Uyanış Büyük Selçuklu’ dizisi çok güçlü ve zeki siyasi ve sembolik bildiriler sunuyor.
Bu dizilerde iletiler, tarihî farkındalığı yayma, Türklerin, Osmanlıların ve Selçukluların tarihi rollerinin hakkını verme, Müslümanların maruz kaldığı iç ve dış komplolara vurgu yapma ve uzun devirler boyunca tasavvufun benimsenmesiyle karakterize edilen Osmanlı devletinin mistik mirasına odaklanıyor. Ayrıyeten, ‘Ertuğrul’ dizisindeki Muhyiddin İbn Arabi, Pir El-Hamdani ve İmam El-Gazali karakterlerinin kıymetinin yanında, ‘Uyanış Büyük Selçuklu’ dizisinde bu ikisinin Melikşah idaresi ve Selçuklularla olan ilgisinin vurgulandığını görüyoruz.
Bu çeşit eserler elbette Türk kimliğinin derinliklerine inmekte ve onun İslami taraflarını mistik bir boyutla pekiştirmekte, Türklerin İslam dünyasına karşı tarihi sorumluluğunu ve Türkiye’nin yurt dışındaki güç ve varlığını artırmakta, ona sembolik, kültürel ve manevi karakter vermektedir.
Tarihi ve sembolik nitelikte, içeriye ve dışarıya yönelik bildiriler taşıyan, Batı başşehirlerinde ve Arap ve Batılı medyada devlet siyasetlerini desteklemek için pompalanan milyarlarca doların yapamadığını yapan, paralı askerlerin ve orduların beceremediklerinin üstesinden gelen Türk dizilerine yönelik bu güçlü talep ve ilgiye İslam dünyasında şahit olmamız şaşırtan değil.
*Akademisyen ve 2018-2019 Ürdün hükümetinde Kültür Bakanı.
Yazının orjinali Al-Araby sitesinden alınmıştır. (Çeviren: İslam Özkan)
Gazete Duvar
