Birleşmiş Milleteler (BM) Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), 2000’de 21 Şubat tarihini Dünya Anadil Günü olarak ilan etti. Buna nazaran ‘Dünya Anadil Günü’ 21 yıldır anadil ile ilgili farkındalığı arttırmak, çok dilliliği savunmak, lisanların unutulmasını engellemek maksadıyla kutlanıyor. BM’nin paylaştığı datalara nazaran dünyada 7 binden fazla lisan konuşuluyor. Dünyada konuşan lisanların yüzde 40’ı da yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
UNESCO Dünya Tehlike Altındaki Lisanlar Atlası’na nazaran Türkiye’de 18 lisan yok olma tehlikesi altında olduğunu gösteriyor.
Kürt lisan kurumları son periyotlarda Kürtçenin korunması ve geliştirilmesi, Kürtlerin dikkatini Kürtçeye yönlendirmek maksadıyla çeşitli etkinlikler yapıyor, kampanyalar düzenleyerek davetlerde bulunuyor.
‘DİLİN ORTAK YANINI GÖRMEDİLER’
Kürt Lisan Platformu, 3 yıl evvel kuruldu. Platformun lideri Şerefxan Cizîrî, Kürt Lisan Platformu kurulmadan evvel Kürtçenin eğitim lisanı olması ve Kürtçeye yönelik birçok çalışmanın yapıldığını söylüyor. “Enstitüler, dernekler kuruldu. Kürtçe yazanlar vardı. Sanatkarlarımız müzik söylüyordu” diyen Cizîrî, lakin kendilerinin algıladığı halde hareket etmediklerini düşünüyor. Cizîrî, kelamlarına şöyle devam etti:
“Kimi daha çok dar bir çerçeve içerisinde uğraşıyordu. Siyasi partilerin böldüğü alanlar vardı. Her parti kendi alanında bu işle uğraşmak istiyordu. Lisanın ortak yanını görmediler. Son 3 yılda bizim platform olarak yaptığımız çalışmalarda Kürtçenin ortak yanını gördük. HDP’li Kürt de bu lisanın sahibidir. HAKPAR’lı da öyledir, PAK’lı da öyledir. Ben bugün AK Partili ve Kürtçeyi savunan bir Kürt ile çok rahat anlaşabilirim. CHP’li biriyle çok rahat anlaşabiliriz. Anlaşmakta istiyoruz. Esasen bundan ötürü da partileri ziyaret ettik. Bu pandemi biterse partileri ziyaret etmeye devam edeceğiz. AK Parti milletvekilleriyle görüştük. AK Parti bu seçmeli ders ıslahatlarını başlattı, ıslahatlara sahip çıkmalı. Lakin maalesef bizim isteklerimiz gereken yerlere ulaşmadı. Cumhurbaşkanına, Meclise, siyasi Partilere, Milletvekillerine, bakanlara ulaşmak istiyoruz. Bu mevzuyu anlatalım istiyoruz. Niçin bu kadar korkuyorsunuz Kürtçeden? Kürtçe ile derdiniz nedir? Madem kardeşiz, madem vatandaşız, sizin kardeşle olan derdiniz nedir? Onu anlamaya çalışıyoruz.”
‘YARIN ÖBÜR GÜN KIRILMALARA NEDEN OLABİLİR’
Kürt Lisan Platformu kurulduktan sonra lisan konusunda ortaklaştıklarına dikkat çeken Cizîrî, bundan ötürü atmosferin değiştiğini ve bir ivme kazandığını söyledi. Ana akım medyayı eleştiren Cizîrî, şöyle devam etti: “Biz kendi ortamızda ortaklaşmasaydık bu ivmeyi kazanmayacaktık. Artık bütün Kürt medyası ve sol görüşlü Türkiye medyası, siteler, gazeteler herkes bu hususa eğiliyor. Ancak ana akım medya sessiz. Sağırdır. Dilsizdir. Görmüyor. Bu sağırlık nereye kadar gidecek? Bu sağırlığın derin bir manası var mı yok mu? Yarın öbür gün hükümet aksine bir şey söylerse bu medya ne diyecek? Gazeteciliğin de bir ahlakı var. Siz 3 yıldır belirli aralıklarla gündeme gelen bir bahis hakkında tek satır yazmıyorsunuz. Niçin? Yarın öbür gün bu kırılmalara neden olabilir. Bu kadar gazeteci var. Bu kadar kendine akademik unvan yakıştıran televizyoncular var. Hiç yüzleri kızarmıyor mu? Bu sessizlik insanı kahrediyor.”
‘KÜRT LİSANI YOK DİYENLER NEREDE?’
Kürt lisanının yıllarca Türkiye’de varlığı kabul edilmedi. Çeşitli tezler öne sürülerek varlığı reddedildi. Kürt lisanının, karda yürürken ‘kart, kurt’ sesinden türediğini, ‘dağ Türkçesi’ olduğunu savunanlar oldu. Kürt lisanını reddedenlere seslenen Cizîrî, şöyle konuştu:
“Türkiye’de hiçbir Kürtçe söz bilmeyen, Kürtçenin ne olduğunu hakkında bir fikri olmayan, tarih, lisan, kültür açısından hangi evrelerden geçtiğini bilmeyen birçok insan Kürt lisanı hakkında ahkam kesti. ‘Böyle bir lisan yoktur, bu türlü bir eğitim lisanı olamaz’ diye üst perdeden konuşanlar oldu. Hepimiz onları tanıyoruz. Nerede onlar bugün? Kürt lisanı yerinde duruyor. 20 tane televizyon Kürtçe yayın yapıyor. Gazeteler, siteler yayın yapıyorlar. Kitaplar çıkıyor. Yalnızca bu yıl Türkiye’de 350 Kürtçe kitap çıktı. Siz bunu görmedikten sonra sorun sizdedir. Görmek istemiyorsunuz. Biz bunu değiştirmek istedik ve adım adım bu atmosfer değişiyor. Kürtler ortasında bir ortaklaşma var. Pazartesi günü siyasi partilerin liderleri, milletvekilleri, belediye liderleri gelecek birlikte kampanya başlatacağız. Kampanyanın içerisinde iki tane slogan var: Kürtçe resmi lisan olsun, Kürtçe eğitim lisanı olsun. İmza kampanyası belirli bir seviyeye ulaştıktan sonra kamuoyu ile paylaşacağız. Bunu yetkililere götüreceğiz. Bu yetkililer Sayın Cumhurbaşkanıdır, mecliste bulunan siyasi partilerdir. bakanlardır.“
‘MEHMET UZUN İLE BİR MECMUA ÇIKARDIK’
Cizîrî, birinci çağdaş Kürtçe roman muharriri Mehmet Uzun ile bir anısını da paylaştı ve Kürtçe bilen lakin yazamayan Kürtlere seslendi: “Ben birinci Kürtçe yazmaya 1979’da liseyi yeni bitirdiğimde başladım. Avrupa’ya gittim. Bedelli müellifimiz, kardeşim Mehmet Uzun ile mecmua çıkaracaktık. Mecmua çıkarınca Mehmet bana ‘Kürtçe yazacaksın’ dedi. Ben Kürtçe yazdım. Mehmet benim yazdığım makalenin sadece ‘e’ ve ‘ê’ harfleri dışında hiçbir şey değiştirmedi. Zira ben o vakit alfabeyi tam bilmiyordum. Ancak annemden, babamdan, kendi etrafımdan öğrendiğim biçimde yazdım. Mehmet yalnızca kırmızı kalemle bu harflerin yerini düzeltti. Ve bana şunu söyledi: Şerefxan senin Kürtçen benimkinden daha iyidir. Biz akademiye gitmedik. Üniversitelerde Kürtçe okumadık. Lakin bizim şahsi bir uğraşımız vardı.”
‘YENİ ANAYASA’DA KÜRTLERİN LİSANI OLACAK MI?’
Yeni anayasa tartışmalarına değinen Cizîrî, “Kürtçe eğitim Türkiye’nin yolunu da açar. Türkiye ile Avrupa ortasındaki bağlantıların yumuşamasını sağlar. Yoksa hiç kimseye anlatamazsın. Kürtçe niçin yasak sorusunun karşılığını veremezsin. Kürtçe mahkemede, hastanede, okulda, devlet dairesinde niçin konuşulmasın? Bunu izah edemezsiniz. Kimse Türkçe kalksın demiyor. Ne niyeti var ne de istek var. Biz diyoruz ki, bizim bölgede ikinci resmi lisan Kürtçe olsun. Sen bunun önünü açtığın vakit daha yumuşak bir ortam oluşur. Dünya ile bağların daha yanlışsız bir tabanda ilerler. Yeni anayasada Kürtlerin lisanı olacak mı? Kürtler bu Anayasa’da kendini görmedikten sonra 25 milyon Kürde ne diyeceksin? Sen ‘oy ver lakin herkes Türktür ve herkesin lisanı Türkçedir’ diyorsan, o vakit niçin yeni Anayasa yapıyorsun?“ diye konuştu.
HEZKURD: İDARENİN YÜZDE 80’İ BAYANLARDAN OLUŞUYOR
Kürt Lisan Hareketi (HezKurd) İdare Konseyi Üyesi Barij Ululuğu, anadilin bayan temelli yürümesi halinde geleceğe taşınabileceğini, bu nedenle idarenin yüzde 80’inin bayanlardan oluştuğunu söyledi. Ululuğu, Change.org üzerinde başlattıkları kampanya ağır ilgi olduğunu fakat imza atma konusunda insanların korktuğu lisana getirdi: “Zemin yoklama ve fizibilite çalışması olarak Change org üzerinde ‘Anadilde eğitim istiyorum’ imza kampanyasını online olarak başlattık. Gayemiz toplumun lisana yaklaşımını, lisan şuurunu ve lisana yaklaşımda kaygı var mı bunu ölçmekti. Zira baskı, endişe ve yasaklardan ötürü gündelik hayatta beşerler lisanını konuşmakta ve lisanını beyan etmekten çekiniyor. Bunun üzerine bir yer yoklaması yapalım dedik ve hakikat çıktı. 165 bin 200 kişi kampanyamızı tıklamış. 8 bine yakın kişi bunu arkadaşlarıyla, etrafıyla paylaşmış. Bu orana karşın çok az imza atmış. Korkmuşlar. Ya memurdur ya personeldir. Bu dertten ötürü maalesef 7 bin 357 kişi imzalamış. Bu bize şu sonucu gösteriyor: İlgi var ama büyük bir kaygı ve çekinme de var.”
’10 BİN KART DAĞITMAYI HEDEFLİYORUZ’
Dünya Ana Lisan günü kapsamında 4 günlük bir kampanya başlattıklarını söyleyen Ululuğu, UNESCO’ya başvuracaklarını açıkladı: “Dünya Ana Lisan Günü vesilesiyle 10 bine yakın Kürtçe sayıların, renklerin, Kürtçe alfabesinin olduğu kart bastık. Bunları Diyarbakır sokaklarında esnaflara, sokaktaki insanlara, ailelere ve çocuklara dağıttık. Dayanılmaz bir ilgi de vardı. Bu bize güç de verdi. Önümüzdeki hafta Salı ve Çarşamba günü devam edeceğiz zira biz 10 bin kartı dağıtmayı hedefliyoruz. 21 Şubat Dünya Ana Lisan Günü’nde birinci kez kişisel yahut partisel olarak değil, millet olmaktan kaynaklı anadil hakkımızı talep doğrultusunda UNESCO’ya mektup gönderiyoruz. Şu an Cenevre’deki ve Almanya’daki arkadaşlarımız UNESCO’nun Almanya’daki şubesinde görüşmeler gerçekleştirdi. Daha evvel hak temelli olarak başvuran olmuş. Parti ve birey üzerinden müracaatlar olmuş ancak millet olmaktan kaynaklı lisan hakkımızı istiyoruz, talep ediyoruz. Bu minvalde birinci kez müracaat yapıldı. Burada HezKurd ismine müracaat yapmıyoruz. Kürt Milleti ismine müracaatta bulunacağız.“
KÜRT LİSAN MECLİSİ KURULUYOR
Kürtçe Lisan Meclisi’ni kurma çalışmalarına başladıklarını da açıklayan Ululuğu, şu bilgileri paylaştı: “Kürt Lisan Meclisi’nin temelini oluşturduk. Sosyolog müellif İsmail Beşikci’nin dayanakları oldu. Farklı kısımlarda tekrar aydınlarımız bize dayanaklarını sunuyorlar. Meclisin içinde kanaat liderleri, muharrirler, aydınlar, gazetecilerin olacak. Lisanın ilahi, insani ve doğal bir hak olduğunu, lisanın değerini topluma anlatacaklar. Lisan talebinin aslında politik bir talep olmadığı tersine pek doğal, doğuştan gelen insani bir hak olduğu, bunun hem memleketler arası maddelerde hem de kutsal kitaplarda dahi bu hakkın gözetildiğini, insanlarımıza telkinde bulunsunlar ki bu noktada beşerler lisan konusunda taleplerini haykıra bilsinler. Lisan konusunda maalesef bu güne kadar daima siyasi temelde yaklaşılmış, sivil alan ise baskılanmış. Akademik çalışmalar ya da çok sıkıntı imkanlarla mecmua çıkarmaya çalışanlar var. Farklı çevrelerden kıymetli insanların kendi imkanlarıyla oluşturduğu çalışmalar var. Partiler bugüne kadar lisanı araç olarak kullanmış. Gaye haline getirmemişler. Siyaset, sivil alana bu güne kadar baskılamış. Son devirde asimilasyonun Kürtler ortasında yayılmasıyla meskende, pazarda, mescitlerde, parklarda hele hele sokaklarda çocukların oyun oynarken Kürtçe konuşma oranların düşmesiyle birlikte vicdan sahibi hassas insanlarda bir karşı duruş, bir refleks oluştu. Dediğimiz üzere son periyotlarda dijital ortamlarda da bu çalışmaların sayısı artmaya devam ediyor. Siyaset şayet yanıt olmazsa talep olarak lisan ilerde hem Türkiye’nin hem Kürt partilerinin başlarını ağırtacak. Bu uyanışı ve yönelişi tabana yayılmasını istiyoruz.”
Gazete Duvar
