Alper Budka [email protected]
Yaklaşık 14 yıl İstanbul’u yöneten Kadir Topbaş, 8 Ocak 1945’te Artvin’de dünyaya geldi. Bir Kadir Gecesi doğduğundan kendisine “Kadir” ismi verildi.
Şimdi üç aylıkken Artvin’e bağlı Yusufeli ilçesinin Altıparmak köyünden İstanbul’a gelen Topbaş’ın nispeten varlıklı bir ailede yetişti. Işık Lisesi ve İstanbul İmam Hatip Lisesi’nde orta tahsilini tamamladıktan sonra 1972 yılında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ni, akabinde 1974 yılında Mimar Sinan Üniversitesi (MSÜ) mimarlık kısmını bitirdi. Uzun yıllar özgür mimarlık yaptı. MSÜ’de son sınıf öğrencisiyken bir arkadaşının aracılığıyla eşi Özleyiş Toptaş’la tanıştı. Bu evlilikten bir kızı, iki de oğlu dünyaya geldi.
1973’te Ulusal Selamet Partisi’nin (MSP) Beyoğlu İlçe Lider Yardımcılığı vazifesiyle siyasete birinci adımını atan Kadir Topbaş, 1985’te Refah Partisi’nde (RP) İstanbul Vilayet İdare Şurası Üyeliği, 1993’te birebir partide Bağcılar İlçe Başkanlığı, 1995’te Vilayet Lider Yardımcılığı ve 1997’de Fazilet Partisi’nde (FP) Vilayet Lider Vekilliği yaptı. Ayrıyeten 1994 – 98 yılları ortasında devrin İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Lideri Recep Tayyip Erdoğan’ın kültür işlerinden sorumlu danışmanlığını da yapmaktaydı.
Bu ortada 1977’de MSP’den, 1987’de de RP’den iki defa Artvin Milletvekili adayı ve 1996’da RP’den Bakırköy Belediye Lider Adayı oldu lakin seçilemedi. Nihayet 1999’daki lokal seçimlerde Fazilet Partisi’nin adayı olarak Beyoğlu Belediye Başkanlığı’nı kazandı.
2004’te bu defa AK Parti’den İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri seçilen Kadir Topbaş, vazifesi evvelki lider Ali Müfit Gürtuna’dan devraldı. Gürtüna, Fazilet Partisi’nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasının akabinde bağımsız kalmıştı. Topbaş bu seçimde CHP’li rakibi Sefa Sirmen’i pek zorlanmadan geride bıraktı.
2009’da AK Parti beş yıl evvelki mahallî seçime nazaran 3.3 puan, iki yıl evvelki genel seçime nazaran ise 8.2 puan kaybederken, Kadir Topbaş İstanbul’da 2004’e nazaran 0.6 puan, 2007’ye nazaran ise yalnızca 0.3 puan kaybetti ve görece başarılı bir performans gösterdi. Bu seçimde CHP’nin tezli adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nu mağlup eden Topbaş’ın muvaffakiyetinde Zincirlikuyu-Söğütlüçeşme kısmı tamamlanan metrobüs çizgisinin hissesi büyüktü.
2014’te Seyahat Parkı olaylarından ve 17-25 Aralık Operasyonu’ndan kısa mühlet sonra yapılan mahallî seçimlerde AK Parti yüzde 42.9 oy alarak kan kaybederken (2011’deki genel seçimlerde yüzde 49,8’e ulaşmıştı) İstanbul’da yüzde 48’i korudu. Hatta Topbaş 2009’a nazaran oyunu 3 puan arttırarak ikinci defa seçilmeyi başardı. Bu seçimde de CHP’li Mustafa Sarıgül’ü saf dışı bırakan Topbaş’ın metro yatırımlarından ve Sarıgül’ün CHP içindeki tartışmalı imajından faydalandığı söylendi.
Böylelikle üç sefer üst üste zafer kazanan Kadir Topbaş’ın 2013’ten itibaren partisiyle ortasının açıldığı konuşuluyordu. AK Parti içinde Gezi’deki ve 17/25 Aralık’taki “güvenilmez” tavrı tartışılan deneyimli liderin gitgide daha silik bir manzara verdiği, Erdoğan’ın İstanbul’a şahsen tartısını koyduğu düşünülüyordu. Hakikaten Topbaş üçüncü periyodunu tamamlayamadı ve 2017’de istifayla ayrılmak durumunda kaldı.
Ama bir dönüm noktası üzere görülen istifası kendisi için de Tayyip Erdoğan için de hiç kolay olmadı. Erdoğan’ın istifa etmesi tarafındaki isteğini tekraren karşılıksız bıraktığı ve elden geldiğince direndiği yazılıyordu. “Hayır” cephesi zahmetle galip çıksa da, 16 Nisan Anayasa Referandumu’ndaki oy oranı AK Parti ve MHP’nin toplam oylarının altında kalmıştı. Sonuçtan rahatsızlık duyan Erdoğan “metal yorgunluğu”ndan bahsediyordu. Kulislerde istifası konuşulan 10 belediye liderinin birçok misyonunu bıraktı. Bunlardan birincisi de makamını Mevlüt Uysal’a teslim eden Kadir Topbaş oldu…
Mevlüt Uysal vazifeye başlarken “Beni Topbaş’la hengame ettiremezsiniz” demişti. Bununla birlikte kısa müddet içinde Kadir Topbaş’ın projelerini iptal etmeye başladı. Uysal, altı metro projesini ve Topbaş’ın ustalık yapıtım dediği Haliç- Unkapanı Su Altı Karayolu Tüneli Geçiş Projesi ve Sefaköy – Başakşehir Havaray Sistemi ile Haliç’in iki yakasını birleştirmesi planan Piyer Loti – Miniatürk teleferik ihalelerini iptal etti. Topbaş’ın Yeşilköy kıyı bandı düzenleme projesini ise İBB’nin son lideri Ekrem İmamoğlu raftan indirdi. Kelam konusu projenin 2022 yılında gerçekleştirilmesi planlanıyor.
Kadir Topbaş’ın istifasını evvelden haber veren CHP eski milletvekili Barış Yarkadaş, BirGün gazetesinden Meltem Yılmaz’a verdiği röportajda şunları söylüyordu: “Kadir Topbaş 2015’te seçime girdiğinde AKP ve CHP 40-40 oranındaydı. Ve Topbaş’ın şahsî oyu yüzde 4 oranındaydı. Artık Kadir beyin istifasıyla iki parti İstanbul’da başa baş noktaya geldi. Yani yarın bir seçim olsa, hakikat bir aday ve siyasetle İstanbul Belediyesi’ni alacağız demektir. Dahası, tarikat alakaları güçlü olan Topbaş’ın diskalifiye edilmesiyle Erdoğan İstanbul’da kıymetli bir ruhsal dayanağı de kaybetti.”
Gerçekten Yarkadaş’ın kehaneti tuttu ve CHP’li Ekrem İmamoğlu birinci seçimde İstanbul’u AK Partili rakibi Mevlüt Uysal’ın elinden aldı.
Birçok yorumcuya nazaran, damadı Ömer Faruk Kavurmacı’nın FETÖ’den tutuklanması ve mahpus cezasına çarptırılması Kadir Topbaş’ın siyasi sonunu hazırladı. Bazılarına nazaran Topbaş koltuğu bırakıp damadını kurtarmıştı. Kavurmacı daha sonra TUSKON davasından 8 yıl 9 ay mahpus cezasına çarptırıldı lakin tutuklu kaldığı 3,5 yıllık mühlet gözetilerek Şubat 2020’de tahliyesine karar verildi…
Kadir Topbaş, TÜRGEV’e ve Ensar Vakfı’na tahsis ettiği binalarla; zelzele alanlarını, orman alanlarını ve su havzalarını AVM’lere rezidans ve otellere açmasıyla; sağanak yağmurlar nedeniyle Üsküdar vb. muhakkak bölgelerdeki su baskınlarıyla; Sulukule ve Tarlabaşı’ndaki yıkım projelerine verdiği açık takviyeyle; ayrıyeten İstanbul İtfaiyesi’nin 2010’daki Haydarpaşa Garı ve 2013’teki Galatasaray Üniversitesi yangınlarındaki yetersizliğiyle ve İstiklal Caddesi’nin daima bozulan yeri nedeniyle de sık sık muhalefetin amacındaydı.
Topbaş ailesinin serveti de vakit zaman kamuoyunun gündemine geliyordu. Kadir Topbaş Saray Muhallebicisi zincirinin, kardeşleri ise SÜTİŞ’in patronlarıydı. Eşi Özleyiş Topbaş’ın ise bir emlak zengini olduğu söyleniyordu.
Üç defa hacca da giden Kadir Topbaş, 16 Kasım’da korona virüsü teşhisiyle özel bir hastaneye kaldırılmıştı. 4 Aralık’ta ağır bakıma alındıktan sonra bir mühlet makineden ayrılmış, durumu ağırlaşınca 25 Aralık’ta ikinci sefer entübe edilmişti.
3 Ocak’tan beri diyalize bağlanan Kadir Topbaş, 3 Şubat’ta özel odaya alınmış ve bu gelişme “sevindirici haber” başlığıyla medyaya yansımıştı. Topbaş hastanede geçirdiği 83 günün sonunda bugün saat 16.00’da, 76 yaşında hayata gözlerini yumdu.
İşte Topbaş devrinden akıllarda kalan belirli başlı olaylardan kimileri:
– 2008’e belediyeye ilişkin yerlerde içki yasağı ve bilhassa Moda İskelesi tartışmaları
– 2009’daki sel felaketinde “İstanbullunun tedbirsizliğinin sonucudur” açıklaması
– 2009’da metrobüs fiyatına yüzde 33 artırım yapması ve buna karşı protestolar
– 2011’de Beyoğlu’ndaki sandalye ve masaların toplatılması kararı
– 2011’de kentin silüetini bozan Zeytinburnu’ndaki binalara (19/9 kuleleri) ait “maalesef güzel olmayan bir görüntü” beyanı
– 2012’de Phileas marka metrobüslerle devleti 150 milyon TL ziyana uğrattığı savı ve bu nedenle hakkında açılan vazifesi berbata kullanma davası
– 2013’te Veliefendi Hipodromu kaldırarak İstanbul’a bir “Central Park” armağan etmek istemesi, Erdoğan’ın kelam konusu yabancı isme reaksiyon göstermesi
– 2013’teki Seyahat Parkı olaylarında “artık otobüs durağının bile yeri değişse halka sorulacak” çıkışı
– 2016’daki darbe teşebbüsünün akabinde Pendik’teki bir alanı “Hainler Mezarlığı”na dönüştürmesi
– 2017’de istifa ederken “insan her şeyi affeder adam yerine konmamayı affetmez” demesi
– 2017 yılına kadar üreticisine alım garantisi vererek ektiği lalelere milyonlarca TL harcaması
Gazete Duvar