Pandemiyle birlikte kargo kesiminin iş hacmi büyürken, çalışanların iş yükü de katlandı. Çalışma saatleri uzun, fiyatlar düşük, bilhassa göçmen çalışanlara yönelik kayıt dışı çalıştırma yüksek. Sendikal örgütlülük ise bir fabrika üzere personellerin birarada olmaması, onlarca şubede çalışıyor olması nedeniyle epey güç. Tüm Taşıma Çalışanları Sendikası (TÜMTİS), dalın önde gelen firmalarından UPS Kargo, DHL ve Aras Kargo’da sendikal çabayı muvaffakiyete ulaştırarak, imzaladığı toplu mukavelelerle çalışanların haklarında kıymetli kazanımlar elde etti.
TÜMTİS Genel Lideri Kenan Öztürk, sendikal örgütlenme önündeki manileri, taşıma iş kolu bölümündeki çalışma şartlarını, korona salgının çalışma hayatındaki tesirlerini anlattı, sendikaları nasıl bir periyodun beklediğini anlattı:
-TÜMTİS, son yıllarda kargo dalında gösterdiği örgütlenme başarısıyla isminden sıkça kelam ettiriyor. Kargo kesiminde emekçilerin çalışma şartları ve sendikalılık durumuna ait neler söylersiniz?
Faaliyet alanımız olan nakliyat işkolu geçmişte küçük ve orta ölçekli ambar işletmelerinin faaliyet gösterdiği bir bölümdü. Lakin son yıllarda bilhassa nakliyeciliğin kıymetli bir alanını oluşturan kargo bölümü, yabancı sermaye akışıyla birlikte gelişerek ve her geçen gün büyüyerek milletlerarası bir ehemmiyet kazandı. Sendikamızın örgütlü olduğu Amerikan sermayeli UPS Kargo, Alman Deutsche Post (DP) DHL, Avusturya Post ortaklı Aras Kargo üzere firmalar iç pazarı elinde bulunduran kargo firmalarının başında geliyor.
İşkolumuz ne yazık ki kayıt dışılığın, kuralsızlığın, güvencesizliğin alabildiğine ağır olduğu bir kesim. Çalışma saatleri uzun lakin fiyatlar düşük. Ağır çalışma şartları nedeniyle emekçiler hak ettikleri tazminatlarını dahi almadan bu şartlara daha fazla katlanamayarak işlerini bırakmak zorunda kalıyor. Bu çalışanların yerini yeni personeller alıyor ve bu formda bir sirkülasyon yaşanıyor. Örneğin bugün sendikamızın örgütlenme çalışması sürdürdüğü Yurtiçi Kargo’da, yeniden MNG Kargo’da olsun şartlar kabul edilir düzeyin çok altında. Bu işyerlerinde çalışma mühletleri günde 13 saati buluyor. Kanunlarımızda çalışma saati günde 8, haftada 45 saatle sonlandırılmış olmasına karşın patronlar hiçbir yasa tanımıyor. Ülkedeki işsizlik ve yoksulluk ortamından da yürek alan patronlar hakkını arayan çalışana kapıyı gösteriyor. Garantisiz şartlarda çalışan emekçilerin en küçük bir hak arama talebi, bir soru sorması bile tazminatsız işten atılmasına münasebet yapılıyor.
‘SENDİKALARIN ÖNÜNE KONULAN İŞYERİ BARAJI KALDIRILMALIDIR’
-Kayıt dışı çalışmanın, acentelik ve taşeronluk üzere isimler altında esnek çalışma modellerinin yanı sıra dağınık işyerlerinin olduğu bir alanda faaliyet gösteriyorsunuz. Örgütlenme önündeki maniler nelerdir?
Örgütlenme önünde az evvel de kelamını ettiğim çok sayıda mahzur var. Toplu kontrat yetkisi alabilmeniz için işyeri bazında yüzde 50, işletme bazında yüzde 40 üye kâfi sayısına ulaşmanız gerekiyor. Önünüze konulan bu işyeri barajını aşsanız bile maddelerimiz patronlara çoğunluk ve yetki tespitlerine itiraz etme hakkı tanınmış. Bu durumu fırsat bilen patronlar çoğunluğunuza karşı itiraz davası açıyor. Bu süreçten sonra ise yıldırıcı bir yargı süreci başlıyor. Patronlar, maddelerdeki bu boşlukları yani itiraz süreçlerini personelleri yıldırmak, sendikayı tasfiye etmek için kullanıyor.
Kenan Öztürk, uzun soluklu bir çaba ve memleketler arası sendikal dayanışmayla örgütlenme çalışmalarını sonuca ulaştırdıklarını anlattı. Örgütlenme önündeki mahzurların kaldırılması için öncelikle maddelerdeki bu anti demokratik uygulamaların kaldırılması gerekiyor. Sendika ve konfederasyonların bu bahisle ilgili güçlü bir ses oluşturması, tahminen bir kampanya çerçevesinde, çabayı örgütlemesi gerekiyor. Zira hala sendikaya üye olmak üzere demokratik hakkını kullandığı için işten atılan çalışanlar var. Bu maniler nedeniyle her yıl binlerce emekçi işinden oluyor. Ne yazık ki bu anti demokratik uygulamalardan ötürü ülkemizde örgütlenme oranı da yüzde 12 düzeylerinde olup hayli düşük. Öbür bir sözle personellerin yüzde 88’i hala örgütsüz ve toplu kontrat hakkından mahrum.
‘KARGO KESİMİNDE YETKİ ALABİLMEK İÇİN EDİRNE’DEN KARS’A TÜM İŞYERLERİNİ ÖRGÜTLEMEK GEREKİYOR’
-Kargo dalında sendikal örgütlenmenin zorluklarından kelam ettiniz. Bundan ötürü uzun müddetli direnişlere de sahne oldu. Birinci kırılma ne vakit oldu, bize bu süreçten bahseder misiniz?
Kargo dalında daha evvel sendikalaşma çabaları olmuştu lakin bunlar başarısızlıkla sonuçlanmıştı. 1990’lı yıllarda Yurt İçi Kargo’da örgütlenme çalışmaları oldu keza Aras Kargo’da da sendikalaşma teşebbüsleri oldu lakin az evvel saydığımız yasalarımızdaki mevcut örgütlenme önündeki maniler nedeniyle bu teşebbüsler başarısızlığa uğramıştı. Örneğin Türkiye genelinde faaliyet gösteren bir kargo işyerini Edirne’den Kars’a örgütlemeniz gerekiyor. Yani bu işyerlerinin toplamı üzerinden yüzde 40’ını üye yapmanız gerekiyor ki bakanlıktan yetki alabilesiniz. Münasebetiyle gerek bu işyeri barajı sorunu gerekse de patronların şuurlu olarak yaydıkları “kargolarda sendika olmaz” üzere ters telaffuz ve tavırları kargolarda örgütlenmeyi başarısızlığa uğratan bir rol oynamıştır.
2010 yılında sendikamızın UPS Kargo’da gösterdiği kararlı örgütlenme gayreti bu manada bir kırılmaya yol açmıştır. Patronların tabanda şuurlu olarak yaydığı personellerin de neredeyse artık buna ikna olduğu “kargolarda sendika olmaz” propagandası boşa çıkarılmıştır.
Memleketler arası kargo devi UPS Kargo’da uzun soluklu çabamız personellerin kararlı tavrı ve sendikamızın gerçek önderliği sayesinde muvaffakiyete taşınmıştır. UPS Kargo’da örgütlenmeye başlarken patron, sendikayı engellemek için 150 civarında üyemizi işten çıkardı. Sendikamız İstanbul’da ve İzmir’de işten atılan üyeleriyle birlikte, işyeri önüne direniş çadırı kurdu. 276 gün süren bir direniş sonucunda patron sendikamızla masaya oturmak zorunda kaldı.
Milletlerarası şirketlerde örgütlenme uğraşımızı milletlerarası sınıf dayanışması ile pekiştirdik. Bu süreçte sendikamızın üyesi olduğu üst federasyon ITF (Uluslararası Taşıma Personelleri Federasyonu), tekrar onun Avrupa kolu olan ETF (Avrupa Taşıma Personelleri Federasyonu) ve bağlı sendikalar, UPS çalışanlarıyla ve sendikamızla eşi görülmemiş bir dayanışma örneği sergiledi. ITF’nin Meksika’da gerçekleşen 41. Genel Kurulu’na katılarak ‘UPS emekçileri işe alınana kadar kesintisiz eylem’ kararı aldırdık. Bu kararın akabinde yüzü aşkın ülkede tıpkı anda UPS personelleriyle dayanışma aksiyonları yapıldı. UPS merkezleri önünde Türkiyeli personellerle dayanışma kapsamında şirketi sendika hakkına hürmet göstermeye çağıran aksiyonlar örgütlendi. Bu memleketler arası sınıf dayanışması başarıyı beraberinde getirdi ve çabamızı toplu iş mukavelesi ile taçlandırdık. İşten atılan UPS emekçileri geri alındı, şirketle şu an hala yürürlükte olan toplu iş mukavelesi imzalandı.
UZUN SOLUKLU UĞRAŞLA GELEN SENDİKAL ÖRGÜTLÜLÜK
Kargo çalışanlarının ekmeğini büyütmek için sendikalaşmayı kargoların geneline yaymak gerekiyordu. Bu gerçeklikten yola çıkan sendikamız UPS Kargo örgütlenmesinden sonra DHL Lojistik, DHL Express ve Aras Kargo’da çalışmalarını sürdürdü. Burada da uzun soluklu uğraşlar verildi ve bu çabalar sonucunda toplusözleşme kazanımları sağlandı. DHL Lojistik’in İstanbul ve Gebze işyerleri önünde direnişimiz 476 gün sürdü. Şirketin merkezi olan Almanya’da örgütlü Ver.di (Birleşik Hizmet Sendikası) sendikasını harekete geçirerek memleketler arası dayanışmayı örgütledik. Ver.di, 17 delegasyonla Türkiye’ye gelerek direnişimizi ziyaret etti ve şirketi, sendika hakkına hürmet gösterme konusunda uyararak basın açıklamaları düzenledi. Üyelerimizin kararlı duruşu, milletlerarası dayanışma sonucunda şirket sendikamızı tanımak zorunda kaldı ve toplusözleşme müzakerelerine başlamayı kabul etti.
Bugün UPS Kargo, DHL Lojistik, DHL Express ve Aras Kargo emekçileri toplu kontratlı bir tertip içerisinde çalışma ömrünü sürdürmektedir.
‘TÜMTİS’İN ÇABASI SONUCU KARGODA BİRİNCİ SEFER 8 SAAT ASLINA DAYALI ÇALIŞMA TERTİBİ GETİRİLDİ’
-Kargo emekçilerinin düne kıyasla bugün sahip oldukları kazanımlarına ait neler söylersiniz?
Sendikamızın kargolarda imzaladığı toplu kontratlarla birinci kere kargolara günde 8 saat aslına dayalı bir çalışma sistemi gelmiştir. 8 saati geçen her çalışma mesaiye yazılmıştır. Toplu iş kontratında getirilen “Disiplin Şurası kararı olmadan hiçbir personel işten çıkarılamaz” unsuru ile iş garantisi sağlanmış, sendikamız, keyfi işten çıkarmaların önüne geçmiştir. Yani artık sendikalı kargolarda çalışanlar işyeri ile ilgili yöneticisine soru sorduğu için keyfi bir münasebetle işten atılmıyor. İşyeri Disiplin Şurası 2+2 personel ve patron temsilcisinden oluşuyor. Yeniden fiyatlarda kıymetli artışlar sağlanmış, enflasyona ezdirilmemiştir. Taşeronların takıma alınması ile ilgili kıymetli adımlar atılmıştır. Patronlar, personellerin dinlenme ve hafta sonu tatillerine bile göz dikerken, sendikamız dinlenme ve tatil müsaadeleriyle ilgili düzenlemeleri toplu mukaveleye almıştır. Örneğin UPS Kargo’da cumartesi günü müsaade günü olarak uygulanmaktadır.
-Geçen günlerde Aras Kargo ile ikinci devir TİS (Toplu İş Sözleşmesi) imzaladınız, biraz açar mısınız nedir bu kontratın ehemmiyeti?
Aras Kargo ile birinci devir toplu iş kontratını çok sıkıntı şartlarda bağıtlamıştık. Dört yıl süren bir hukuk uğraşının akabinde imzaladığımız birinci devir toplu iş kontratı çabamız açısından bir kilometre taşı olmuştu. İkinci devir toplu kontrat görüşmelerini korona virüsü salgını şartlarında sürdürdük. Süreci üyelerimizle birlikte sürdürdük. Yani personel arkadaşlarımızla birlikte TİS teklifini hazırlayıp patrona sunduk. Görüşmelerde gelinen kademeyi vardiya vardiya paylaşıp temsilci heyetleri yaparak son noktada personelin onayını alarak imzaladık.
Aras Kargo’da imzaladığımız bu ikinci devir TİS ile fiyat ve toplumsal haklarda değerli kazanımlar sağladık. Fiyatlara yüzde 30’u aşkın oranda artırım aldık. Tekrar ikramiye artışları oldu. Aslında sendikamız kargolara girene kadar ikramiyenin lafı bile edilemezdi. Sendikamızın örgütlenmesiyle birlikte kargo çalışanları fiyatlarının yanında ikramiye gördüler. Bu gün fiyatları fiyatında yılda 3 ikramiye alan işyerlerimiz var.
Yeniden Aras Kargo’da ikinci periyot TİS ile eğitim yardımı, yakacak yardımı üzere toplumsal haklarda artışlar sağlandı. Bu haklar her toplu mukavelede daha da geliştiriliyor ve daha iyi bir noktaya getiriliyor. Kargo emekçileri artık şunu biliyorlar ki her iki yılda bir onlarla birlikte onlar ismine toplu iş mukavelesi masasına oturan ve süreci onlarla birlikte müzakere eden ve onların haklarını garanti altına alan artlarında bir sendikası, bir örgütü var. Bu kargo emekçisi için çok büyük bir kazanım.
‘BU CENDEREYİ KIRACAĞIZ’
– Önünüze koyduğunuz yeni amaçlarınız nelerdir?
Kargo personelleri bu noktaya adım adım geldi. Kesimimizde çalışan çalışanların yüzde 90’nı örgütsüz durumda ve münasebetiyle örgütsüz durumdaki bu çalışanları sendikal garantiye kavuşturmak öncelikli amaçlarımız ortasında bulunuyor. Yurtiçi Kargo, MNG Kargo personellerini de kesinlikle sendikalı yapacağız. Bu emekçiler sendikamıza gelip çalışma şartlarını değiştirmek istediklerini söylüyor. Sendikasız teminatsız şartlarda çalışan bu emekçilerin pandemi sürecinden kaynaklı şartlarının daha da ağırlaştığını biliyoruz. ‘Neden önlemler alınmıyor’ sorusunu lisana getirmeleri dahi işten atılma münasebeti yapılıyor.
.
Kayıt dışı, garantisiz, kanunlara karşıt bir halde 8 saati aşan uzun müddetli çalışmaya dayalı bu cendereyi kıracağız. Sendika olarak hedefimiz örgütsüz kargolarda sendikal örgütlenmeyi sağlamak, ‘kargo emekçisi minimum fiyatla çalışır’, ‘kargo personeli sendikalı olamaz’ formundaki telaffuzlara bütünüyle son vermek ve kesimin genelinde toplu kontratlı tertibi hakim kılmaktır. Onun için sendikamız, önümüzdeki süreçte bu gayesine uygun faal bir gayret sürdürecek.
KORONA SALGINI UCUZ EMEKÇİ ÇALIŞTIRMAK İÇİN MAZERET EDİLİYOR
-Bir yıldan fazla bir vakittir dünya korona virüsü üzere bir salgınla çaba veriyor. Korona virüsü salgının çalışma hayatına tesirleri neler oldu?
Ülkemiz iktisadı, içinde bulunduğu işsizlik ve yoksulluk durumu pandemi ile birleşince daha da büyüdü. Patronlar pandemiyi en iyi formda kıymetlendirdi. Ucuz emekçi çalıştırmak, personellerin taleplerini bastırmak için Kovid-19 şartlarından yararlandılar. Bu devirde çıkarılan kararnameler ile fiyatsız müsaade uygulaması hayata geçirildi. Olağan koşullarda emekçilerin isteğine bağlı olan fiyatsız müsaade uygulanmasında bu kural ortadan kaldırıldı ve çok sayıda personel fiyatsız izine çıkarıldı. İş potansiyeli düşmese bile fiyatsız müsaade uygulaması devam etti. Binlerce emekçi mağdur edildi. Yeniden bu devirde İşsizlik Sigortası Fonu’ndan biriken paradan 1168 lira -son taban fiyat artırımıyla birlikte 1400 lira oldu- üzere bir parayla geçinmesi istendi, münasebetiyle açlığa mahkûm edildi. İşini kaybetmiş bu çalışanlara hiç olmazsa minimum fiyat seviyesinde bir fiyat verilmesi gerekirdi ki bizlerin bu istikametli talebi de olmuştu. Lakin bir adım atılmadı ve bu hususta çalışanların talepleri göz arkası edildi, patronların çıkarları gözetildi.
-Korona virüsü salgınının nakliyecilik bölümüne tesirleri neler oldu?
İşkolumuzdaki emekçiler bu süreçte meskende kalamayıp çalışmayı sürdürdükleri için sıhhat çalışanlarından sonra en riskli kümede yer alıyor. Konutundan çıkamayan insanların zarurî gereksinimlerini meskenlerine kadar götüren, bir günde yüzlerce adrese gidip yüzlerce beşerle temas eden kargo personelleri, salgın riskiyle karşı karşıya çalışmaya devam ediyor.
Örgütlü olduğumuz Aras Kargo, DHL Lojistik, DHL Express ve UPS Kargo üzere işyerlerinde çalışanlara maske-eldiven-dezenfektasyon materyallerinin dağıtımı ve işyeri araçlarının dezenfektasyonunu sağlanıyor. Bu materyallerin dağıtımında aksaklıklar olduğunda patronla görüşerek gereçlerin patron tarafından tedarikini sağlıyoruz. Yetersiz de olsa bu tıp önlemleri mümkün olduğunca almaya çalışıyoruz. Ancak örgütsüz yerlere müdahale edebilme imkanımız ne yazık ki yok.
Salgın sürecinde kargo emekçileri fedakârca çalıştı. Hastalık riskini göze alarak çalışan kargo emekçilerinin bu fedakarca çalışmasının ödüllendirilmesi bu manada ekonomik takviye verilmesi gerekiyordu. Biz bu talebimizi lisana getirdik çalışma bakanlığına davette bulunduk lakin rastgele bir adım atılmadı. Bırakın ödüllendirmeyi kontrol bile yapılmadı. Bilhassa sendikal garantinin olmadığı işyerlerinde emekçiler maske, eldiven dahi olmadan çalıştı.
Binlerce kargo emekçisi salgın şartlarında çalışmaya devam ettiği için hastalığa yakalandı, hayatını kaybetti. Ne yazık ki biz bu süreçte kovid nedeniyle 4 üyemizi kaybettik. Çok sayıda üyemiz hastalığa yakalandı.
-Bu süreçte internet alışverişleri artık gösterdi. Bu durum bölüm personellerini ne biçimde etkiledi?
AVM’lerin kapalı olması, internet alışverişlerine geçmişte tereddütlü yaklaşan vatandaşların şartların da dayatıyor olması nedeniyle online alışverişe yönelmesi ve giderek bunun bir alışkanlık haline gelmesi sebebiyle bu süreçte e-ticaret arttı. Buna bağlı olarak iş yükü ve iş yoğunluğu da artmış bu durum bilhassa sendikal garantilerin olmadığı örgütsüz işyerlerinde kargo emekçilerinin çalışma şartlarını olumsuz istikamette etkilemiştir. Elbette sendikalı işyerlerinde de iş yoğunluğu yaşanmıştır fakat buralarda emekçiler fazla çalışmasının karşılığını alabilmişlerdir. Örneğin üyelerimiz bir ayda 2 bin-3 bin lira civarında mesai almışlardır bu devir yaptıkları fazla çalışmalarının karşılığı olarak. Lakin sendikasız işyerlerinde şartlar daha da ağırlaşmıştır. Kargo çalışanları bir taraftan işi yetiştirme baskısı bir taraftan da müşterilerin baskısıyla karşı karşıya kalıyor. Vakte karşı yarış, patronların çalışanların ensesinde boza pişirmesinin sonuçları kimi vakit ağır oldu. Geçtiğimiz yıl MNG Kargo personeli Mehmet Ali İbin’in başına gelenleri hatırlayalım. Kargo personeli İbin, kargosu geciktiği için müşterisi tarafından darp edilerek öldürülmüştü ne yazık ki.
GÖÇMEN ÇALIŞANLAR KAYITDIŞI ÇALIŞTIRILIYOR
Bu süreç kayıt dışılığı da artırdı, örneğin boşta kalan servisler kargo işine dahil olmuş, irili ufaklı çok sayıda firma kesime giriş yapmıştır. Tekrar işkolumuzda göçmen emeğinin ağır sömürüsü var. Suriye, Afganistan, Pakistan’dan gelen göçmen çalışanlar bu alanda kayıtdışı bir formda çalıştırılıyor. Kaçak, kayıt dışı çalışmanın önlenmesi konusunda kontroller de yetersiz. Biz bilhassa bu kaçak, kayıtdışı çalışmanın önüne geçilmesi için İŞKUR müdürlükleri ve Çalışma Bakanlığı’na kontrol yapması için müracaatta bulunduk lakin sonuç alamadık. Bu personeller günde 13 saat yevmiye yolu çalıştırılıyor. Sigorta yok, sendika yok, tazminat hakkı yok, yasal güvençlerden mahrum karın tokluğuna bir fiyatla çalıştırılıyorlar.
-Gıda kuryelerinin örgütlenmesi hakkında neler söylemek istersiniz?
Bu devirde kargo ve kurye emeğinin ehemmiyeti bir defa daha ortaya çıktı. Bu alan önümüzdeki devir daha da büyüyecek üzere görünüyor. Bu alanda da ağır bir biçimde kayıt dışı ve kuralsız çalışma yapılmakta. Ayrıyeten çalışanlar düşük fiyat ve uzun çalışma şartlarına tabi tutulmakta. Besin kuryelerinin örgütlenmesiyle ilgili sendika olarak çalışmalarımız sürüyor. Sendikamız önümüzdeki devir bu çabasına yük verecek. Kargo emekçileri üzere bu personellerin de kesinlikle sendikalı olması gerekir. Besin kuryelerini sendikamızda birleşmeye çağırıyorum.
‘SENDİKALAR DAHA MÜCADALECİ OLMALI’
-Sendikaların yeni periyoda ait bakış açısı nedir, ne olmalıdır?
Ülkemizde emekçi haklarına yönelik baskı ve hak gaspları yaşanıyordu. Pandemi ile birlikte meseleler daha da arttı. Personellerin yüzde 88’i toplu mukavele hakkından mahrum. Personel sınıfının yıllarca çaba ederek kazandığı, elindeki hak kırıntıları da gasp ediliyor. Personelin elinde kalan kıymetli kazanımlarından kıdem tazminatını gündemlerinden düşürmüyorlar. Tam da bu pandemi sürecinde personelin faydalandırılması gereken İşsizlik Sigortası Fonu içi boşaltılarak patronlara kaynak olarak aktarıldı.
Hasebiyle, aslında sendikaların önümüzdeki periyoda ait daha mücadeleci, yüzünü sokağa dönen bir gayret örmesi gerekir. Yalnızca durum tespiti yapmak yahut durumdan yakınmakla ne örgütlenme önündeki manileri aşabiliriz ne de kıdem tazminatı, grev hakkı üzere kazanımlarımızı koruyabiliriz. Sendikaların daha mücadeleci siyasal iktidarlardan bağımsız, yüzünü sokağa ve sınıfa dönen bir yaklaşımla hareket etmesi gerekiyor. Aksi takdirde önümüzdeki periyot elimizdeki kazanımları da birer birer kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırız. (EKONOMİ SERVİSİ)
Gazete Duvar
