Shashi Tharoor
Bir muharririn kelamlarını geri almasının gerekmesi mahcup edicidir. İki aydan daha kısa bir müddet evvel, Hindistan milyonlarca Covid-19 aşısını 60’ı aşkın ülkeye gönderdikten sonra, ülkenin yürüttüğü ‘aşı diplomasisine’ övgüler düzmüştüm. Hindistan’ın global bir güç olarak tanınmaya dönük dilekleri gerçek manada takviye görmüştü. Lakin artık, günde 300 binin üzerinde yeni olay ve muhtemelen açıklananlardan çok daha fazla sayıdaki mevtle Hindistan, kimsede global bir önder izlenimi uyandırmıyor.
O devirde, Hindistan’ın yurt içinde uyguladığından üç kat daha fazla aşıyı ihraç etmesinden ötürü kaygılanmıştım. Ülke şimdi 16 Ocak’ta başlayan bir kampanyada, yaklaşık 3 milyon sıhhat çalışanını aşılamasının akabinde, ağustos ayına kadar 400 milyon insanı aşılama gayesinin gerisinde kalmaktaydı.
Ne var ki, o vakitler sorunun büyüklüğünün fark edememiştim. Son günlerde enfeksiyon sayısı 17 milyonu aştı ve resmi meyyit sayısı şu anda 190 binden fazla. Hastane yatakları hınca hınç dolu, oksijen kaynakları azaldı, aşılama merkezlerinin elindeki aşılar tükendi ve eczaneler antiviral ilaç taleplerini karşılayamıyor. Hindistan sarsılıyor.
YANLIŞLAR LİSTESİ ÇOK UZUN
Hindistan geçtiğimiz yıl salgının birinci dalgasını atlattıktan, olağan yaşama ve ekonomik faaliyetlere dönüş yaptıktan ve aşı ihraç etmeye başladıktan çabucak sonra her şey nasıl oldu da bu kadar berbatlaştı? Yanlışlar listesi uzun.
İçerik yerine sembolizmle başlayalım. Covid-19’la uğraşa batıl inançlar ve Hindu milliyetçiliği dahil edildi. Başbakan Narendra Modi, efsanevi Mahabharata Savaşı 18 günde kazanıldığı için, Hindistan’ın korona virüsüne karşı bu savaşı 21 günde kazanacağını tez etti.
Bir öteki yanılgıysa, Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) tavsiyelerini görmezden gelmek oldu. Krizin başlangıcından itibaren, DSÖ test, temas izleme, tecrit ve tedavi önerdi. Hindistan’ın birinci Covid-19 olayını 30 Ocak 2020’de kaydeden Kerala üzere az sayıdaki eyalet başlangıçta bu çeşit tedbirleri muvaffakiyetle uygularken, Modi hükümetinin beceriksizce müdahalesi birçok eyalette eşitsiz uygulamalara yol açtı.
Akabinde çok seviyede bir merkezileşme yaşandı. Mart 2020’de, Modi tarafından karantinadan sadece dört saatten kısa bir müddet evvel ilan edilen ülke genelindeki birinci kapanmadan itibaren, merkezi hükümet, salgını Salgın Hastalıklar Yasası ve Afet İdare Yasası’nın meçhul kararları doğrultusunda yönetti ve bu da Hindistan’ın federal yapısı üzerinde sert bir formda hükmetmesine imkan sağladı. Merkezi hükümet, Hindistan’ın 28 eyalet hükümetine mahallî şartlara uygun stratejiler tasarlama yetkisini devretmektense, Delhi’den yayınlanan kararnamelerle Covid-19’u felaket sonuçlar doğuracak biçimde denetim altına almaya çalıştı.
SÜRPRİZ DEĞİL, YANLIŞ İDARE
Bu hiç şaşırtan değildi; zira birinci karantina yanlış yönetilmişti. Eyalet hükümetleri, halk ve hatta merkezi hükümet yetkilileri hazırlıksız yakalandı. Kentlerde işsiz kalan 30 milyon göçebe emekçinin bazen günlerce meskenlerine yanlışsız yürümek zorunda kalmasıyla, ortaya bir kaos çıktı. Yaklaşık 5 milyon mikro ve küçük ölçekli işletme kapandı ve karantinadan sonra bir daha açılmadı. Hindistan’daki işsizlik şu ana dek kaydedilen en yüksek düzeylere çıktı.
Merkezi hükümet, yaşanan kriz denetimden çıkmaya başladığı vakit, periyodun ABD Lideri Trump’ın yaklaşımını izleyerek kâfi finansman olmaksızın eyalet hükümetlerine git gide daha fazla sorumluluk devretti. Eyalet hükümetleri global salgınla gayret etmek için hekimleri, hemşireleri, sıhhat çalışanlarını, test kitlerini, ferdî kollayıcı ekipmanları, hastane yataklarını, teneffüs aygıtlarını, oksijen tüplerini ve ilaçları seferber etmek için büyük uğraşlar verdi. Hükümet, “PM CARES” isimli yeni bir yardım kuruluşu için büyük ölçüde para aktardı; ne var ki bugüne dek bu fonda ne kadar para olduğu ve kaynakların nereye tahsis edildiğine ait bir kamu muhasebesi mevcut değil.
Salgının birinci dalgası yavaşladığında yetkililer rehavete kapıldı ve birçok kişinin birincisinden daha makûs olabileceği konusunda ikazda bulunduğu mümkün ikinci dalgaya karşı hiçbir tedbir ya da önleyici önlem almadılar. 2020’nin sonunda, hastalığa yakalanan bireylerin ve temaslıların test edilmesi, izlenmesi ve izolasyonu süratle bir kenara bırakıldı. Ve beşerler gerekli davranış kurallarına uymaktan vazgeçtiklerinde, virüsün bulaşıcı varyantları da yerleşmeye başladı. ‘Süper yayıcı’ hadiseleri arttı: Seçim mitingleri ve dini şenlikler, maskesiz kalabalıkları bir ortaya getirdi. Bulaşıcılık şiddetlendi.
GLOBAL AŞI ÜRETİCİSİ KENDİ HALKINA AŞI SAĞLAYAMADI
Hindistan global çapta satılan tüm aşıların yüzde 60’ını üretmesine rağmen, hükümet, ülkede üretimine müsaade verilen iki Covid-19 aşısının üretimini artırmak için hiçbir teşebbüste bulunmadı. Ne yabancı aşıların ithalatına onay verdi, ne var olan üretim tesislerinin genişletilmesi için imkan sağladı ne de öteki Hintli şirketlere aşı üretme yetkisi verdi. Hindistan, İngiltere’den yaklaşık iki ay sonra aşılama sürecini başlattı; nisan ayına kadar sıhhat çalışanlarının sadece yüzde 37’si ve Hindistan’da yaşayan 1,4 milyar insanın sırf yüzde 1,3’ü büsbütün aşılanmıştı. Nüfusun sadece yüzde 8’ine en az bir doz aşı yapılmıştı.
Burada da yetkililer başlangıçta merkezileştirme üzere yanlış bir seçim yaptı ve öteki ülkelerden gelen aşılara acil kullanım onayı vermeyi reddetmeleri ülke genelinde bir aşı kahrına neden oldu. Hükümetin aşı dağıtımını eyalet hükümetleri ile devlet hastaneleri ve özel sıhhat kurumlarına devretmesi ve ABD, İngiltere, Avrupa Birliği, Rusya ve Japonya tarafından onaylanan aşıların ithalatına müsaade vermesi, fakat nisan ayının ortalarında gerçekleşebildi. O vakit dahi, merkezi hükümet aşıları en berbat etkilenen bölgeler de dahil olmak üzere çeşitli eyaletlere eşit biçimde dağıtmayı beceremedi.
Tıpkı Hindistan hükümeti üzere ben de ülkeyi yürüttüğü aşı diplomasisi nedeniyle tebrik etmekte erken davrandım. Hintlilerin kendilerini koruyabilecek aşılara ulaşamadığı bir periyotta, Hindistan’ın “Aşı Dostluğu” programı akla yatkın değil, bilakis kibirliydi. Global liderlik meskende başlamalı ve şu anda konut, morgları, mezarlıkları ve krematoryumları tükenen bir ülke.
*Eski bir Birleşmiş Milletler Genel Sekreter Başyardımcısı, Hindistan’ın eski dışişleri bakanı ve İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesinden Sorumlu Devlet bakanı olan Shashi Tharoor, Hindistan Ulusal Kongresi’nin parlamento üyesidir.
Makalenin özgünü LA Times gazetesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
