Kolombiya ‘Vergi Reformu’ gündemiyle başlayan ulusal grevin ikinci haftasına giriyor. Çeşitli sendikaların ve emek örgütlerinin liderliğini üstlendiği grev dalgası, muhafazakâr Devlet Lideri Ivan Duque’nin geri adım sinyallerine karşın devam ediyor. Artan polis şiddeti ve faili meçhul cinayetlerle öldürülen göstericilerin sayısı 50’ye yaklaşırken, herkesin bir gözü de ülkedeki silahlı örgütlerde.
Pandemi harcamalarını karşılamak maksadıyla Kolombiya hükümetinin ortaya attığı Vergi Islahatı, sokaktan şiddetli bir karşılık aldı. KDV artırımlarından su, elektrik ve gaz üzere kamu hizmetlerine kadar fiyat artışını kapsayan ıslahat, minimum fiyatta yaklaşık yüzde 20’lik bir düşüş tabir ediyor. Bunun üzerine başlayan Ulusal Grev ülkenin çabucak her yerleşimine kısa müddette yayıldı. Hâlâ da çeşitli emek örgütlerinin içerisinde bulunduğu Ulusal Grev Komitesi direnişi sürdürüyor. Talepler ise yalnızca ıslahatın geri çekilmesi ile sonlu değil. Komite, birebir vakitte sokaklara hakim olan şiddete son verilmesi, cinayetlerin sorumlularının ortaya çıkarılması ve işçilerin haklarını genişleten unsurlar etrafında hükümetle masaya oturma üzere talepleri lisana getiriyor.
‘SİLAHLI SAVUNMA’ DAVETİ
Tüm bunlar olurken hükümet cephesinden sıkça lisana getirilen hususların başında şovların ‘silahlı gruplarla’ olan münasebeti. Gerek hükümet, gerek mahallî yöneticiler gerekse savcılar üzere devlet vazifelileri sık sık mevcut sokak hareketinin arkasında ELN (Ulusal Kurtuluş Ordusu) ve FARC-EP (Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri–Halk Ordusu) üzere güçlerin olduğunu öne sürüyor. (Burada FARC, elbette barış muahedesinin başarısızlığa uğramasıyla tekrar silahlanan Segunda Marquetalia üzere kümeleri söz ediyor. Birbirinden bağımsız, küçüklü büyüklü 20’ye yakın silahlı FARC kümesi bulunuyor).
ELN’nin Camilo Torres Restrepo Ulusal Kent Savaşı Cephesi, 5 Mayıs tarihinde yaptığı yazılı açıklamada Ulusal Grev’e takviye bildirisini yenilerken göstericilere yönelik akınların akabinde ‘silahlı savunma’ vurgusu yaptı: “Askerler ve polisler dahil herkese, sermaye sahiplerinin bizi yönettiği talan modelinin barbarlığına direnek uzlaşmazlığını söz etmek için sokaklarda olanlara yönelik (…) silahlarının halka doğrultulmaya devam edilemeyeceğini deklare ediyoruz. Ulusal grevin amaçlarına ulaşana dek, kentlerimizin sokaklarında şahit olduğumuz barbarlıklara karşı kendimizi savunarak daha fazla örgütlenebilmek doğrultusunda gerekli her türlü silahın kullanılması gerektiğini belirtiyoruz.”(1)
FARC-EP Segunda Marquetalia’dan ise misal, fakat görece daha çekimser bir cevap geldi.
PROBLEM YALNIZCA ELN VE FARC MI?
Yönetici kesitlerin geniş bir art planı olan kitlesel hareketleri direkt, tek istikametli bir halde silahlı kümelerle ilişkilendirmesi -bu kümelerin yaptığı açıklamalar her ne olursa olsun- epey sığ bir yaklaşım olacaktır. Bahsettiğimiz hareketler milyonlarca insanı temsil eden örgütler tarafından gerçekleştiriliyor. Üstelik tesir alanı sonlu silahlı hareketleri, ülkenin her köşesine sıçramış şovların sorumlusu ilan etmek de pek gerçekçi değil. Pekala ancak bu ısrarın gerisinde yatan ne?
En taze örnekten bahsetmek gerekirse polis-ordu-paramiliter güçler şiddetinin denetimsiz yayılımından kelam etmek gerekiyor. Klasik olarak, ordu, paramiliter güçler, sermayedarlar, toprak sahipleri ve kartellerin birbirleriyle kurduğu ilgiler kombinasyonuyla şekillenen Kolombiya devletinin Ulusal Grev’e yönelik cevabı da birebir biçimde oldu. Devlet Lideri, Latin Amerika başkanlarının kriz anında kullandığı bir art plan görüntüsüyle halkın karşısına çıktı. Gerisine dizdiği askerlerle ve onlara verdiği yetkilerle göstericilere gözdağı vermekle kalmadı, bir de her türlü toplumsal olayı bastırmak için eğitilen ESMAD polis ünitesini hayli sert biçimde alana sürdü. 1999 yılında kurulan ESMAD’ın dağıtılması Ulusal Grev Komitesi’nin talepleri ortasında yer alıyor.(2)
İşler burada da bitmiyor. Bir de nereden geldiği belirli olmayan ‘gece kurşunları’ var. Mesela Pereira Teknoloji Üniversitesi öğrencisi Lucas Villa’nın vefatı. Bir öğrenci önderi olan Villa, 5 Mayıs gecesi çatışmaların yaşanmadığı bir anda, etraftaki direnişçilere su ve yiyecek temin ederken akına uğradı. Otomobilli hücumun failleri ise meçhul. Villa’nın şovlardaki sevinçli tavrı ve bir görüntüde sarf ettiği, “Kolombiya’da bizi öldürüyorlar” sözleri, yaşanan cinayetin çok daha çabuk yayılmasına ve bir sembole dönüşmesine neden oldu. Gerçekten dünya da Kolombiya’da süren direnişi “#NosEstanMatando” tabirleri ile tanıdı. Şovlar sırasında güneş battıktan sonra nereden geldiğini aşikâr olmayan mermilere ülkede epey sık rastlanıyor.
Aslında göstericilerin talepleri ortasında yer alan ‘cinayetlere son verilmesi ve sorumluların bulunması’ tekil olarak değerlendirilemeyecek bir husus. Kolombiya ne Ulusal Grev ile ne de sokak ortasında işlenen cinayetlerle yeni tanışıyor. Bu haftalarda yaşananların son periyot için hayli şiddetli olduğu gerçeğini bir tarafa koymak gerekirse de ülkede uzun bir müddettir paramiliter suikastlar devam ediyor. FARC ile Kolombiya devleti ortasında yapılan barış mutabakatının başarısızlığı, 300’e yakın eski FARC gerillası ve çok daha fazla toplumsal önderin cinayeti ile tescillenmiş durumda. Son ismi Partido Comunes (PC) olan ‘yasal FARC’ ise girdiği seçimlerde mağlubiyet üzerine hezimet yaşıyor. Rüzgar istikamet değiştirdikçe gözler de PC’ye değil, yine silah alan FARC kümelerine kayıyor.
ASIL SORUMLU TOPLUMSAL UÇURUM
Son olarak şovlardaki ısrarın gerçek nedeninden bahsetmek gerekiyor. O da Kolombiya’da çeşitli biçimlerde kendini gösteren sosyo-ekonomik adaletsizlik. Öncelikle toprak adaletsizliği. Devletin 1823-1931 yılları ortasında çok önemli bir toprak satışı gerçekleştirmiş olması, tekrar tıpkı büyüklükte bir toprak sahibi sınıfının doğmasına neden olmuştu. O denli ki ortadaki uçurum bakımından dünyadaki en keskin orana sahip ülkelerin başında Kolombiya geliyor.(3) Paramiliter güçlerin sırtını yasladığı en sağlam destek işte bu toprak sahipleri.(4) Bugün ülke nüfusunun önemli bir kısmını oluşturan kırsal nüfus için en değerli problemlerden bir tanesi hâlâ toprak sorunu. Ülke tarihinde gerilla örgütlerinin toprak ıslahatını her vakit yüksek sesle lisana getirmiş olması da bu yüzden tesadüf değil.
İkincisi gelir adaletsizliği. Dünya Bankası datalarına nazaran (2017) Kolombiya nüfusunun yalnızca yüzde 10’u, ülke gelirinin yüzde 39’una sahip. Farklı kaynaklar ise Kolombiya’yı Honduras’tan sonra Latin Amerika’da gelir uçurumunun en yüksek olduğu ikinci ülke olarak gösteriyor.(5) Ülkede personel sınıfının büyük bir çoğunluğu hükümet yardımlarına muhtaç. Tüm bunlar hesaba katıldığında eğitim ve sıhhat üzere kamu hizmetlerine ulaşımın nüfusun büyük bir çoğunluğu için epey sıkıntı olduğu iddia edilebilir. Böylesi şartlarda ELN ve FARC üzere örgütler, kendi hakimiyetlerindeki bölge halklarının sıhhat üzere temel muhtaçlıklarını gidermede tek alternatif pozisyonunda.(6)
Üçüncüsü ise bayan ve çocukların toplum içerisindeki adaletsiz pozisyonu. Bayanlar, tıpkı işleri yapmalarına rağmen erkeklerden yüzde 13-23 daha az kazanıyor. Ayrıyeten bayanların mesailerinde hamilelik müsaadesi üzere esnekliklere rastlanmıyor. Yetersiz beslenme ise bebek ölümlerinin önde gelen nedenlerinden. Tekrar Dünya Bankası sayılarına nazaran (2018) her bin çocuktan 14’ü, yetersiz beslenme nedeniyle ölüyor.(7)
TAHLİL ÖNERİSİ ELİNDE BİR KİTLE
Ekim 2020’de Kolombiya ordusunca düzenlenen operasyonda öldürülen ELN Kumandanı Uriel, pandeminin başında gerçekleştirdiğimiz söyleşide şunları söylüyordu(8): “Kapitalizm ve kapitalistler, her ne kadar krizde de olsa, uğruna arbede etmeden bu sistemin ölmesine müsaade etmeyecekler, buna hiç kuşku yok. Onların, güç üzerinde monopolleri ve sermayeleri var. Dahası, kitle bağlantı araçlarını ve tüm öbür ideolojizasyon aygıtlarını denetim ediyorlar. Bu olumsallık açısından da [Covid-19 salgını], kapitalizm kendi başına sona ermeyecek. Bununla birlikte çelişkilerin sertleşmesiyle sistemin özü görülür hale geldi, maskesi düştü. Hasebiyle toplumsal hareketlilik kısıtlamalarına karşın, beşerler refahlarına ziyan veren siyasetleri kesimlere ayırmaya çağırıyor, protesto ediyor… Korona virüsü, kapitalizmin krizini soyuyor ve farklı düzeylere taşıyarak, zaptedilemeyen yeni bir alan açıyor. İktisadın birçok dalda yavaşlaması, işten çıkarmalar, en fakirlerin ve en bedbahtların mevti -ve fakirlerin öldüğü, zenginlerin yaşadığı bir yerde engin sınıfsal eşitsizliklerin ispatı, en nihayetinde farklı niyet halleriyle beden bulan ve muktedirlerin şahsi çıkarlarını manalandıran, toplumda kendine yer eden bir değişimi güçlendiriyor. Bu yönetilemezlik, Kolombiya da dahil olmak üzere pek çok ülkeyi ‘tehdit’ ediyor. Bu perspektifle ve ani paniğin akabinde halklar, tahlil tekliflerini eline alacak ve pozisyonlarını radikalleştirecektir.”
Özetle bugün Kolombiya’da özne bir iki örgüt değil, olamaz da. Sahneye çıkan, ağır bedelleri ödemek zorunda kalan kitleler ve şayet bir sebep aranacaksa fatura her geçen gün sertleşen uçuruma kesilmeli. Şiddetin en çıplak hali sokakta göstericilere karşı gösterilirken en sistematik hali hayatı böylesine sertleştiren mevcut toplumsal tertipte yatıyor. Görünüşe nazaran bu sefer Kolombiya’da tahlil teklifini eline almış bir halk var…
1) https://insurgenciaurbana-eln.net/comunicado-publico-que-continue-la-resistencia-popular/
2) https://www.evrensel.net/haber/432315/6-soruda-kolombiyada-neler-oluyor
3) https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0305750X20301625
4) https://www.sipri.org/commentary/blog/2013/200-years-landlessness-land-inequality-and-search-peace-colombia#:~:text=Land%20inequality%20has%20long%20been,of%20rural%20conflict%20in%20Colombia.&text=USAID%20estimates%20(PDF)%20that%200.4,most%20unequal)%20Colombia%20scores%200.77.
5) http://unperiodico.unal.edu.co/pages/detail/despite-economic-growth-colombia-continues-to-be-one-of-the-most-unequal-countries-in-the-world/#:~:text=The%20Gini%20index%20for%20Colombia,despite%20a%20healthy%20country%20economy.
6) https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya-forum/2020/04/25/eln-sozcusu-uriel-korona-virusu-kapitalizmin-krizini-soyar
7) https://borgenproject.org/inequality-in-colombia/
8) https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya-forum/2020/04/25/eln-sozcusu-uriel-korona-virusu-kapitalizmin-krizini-soyar
Gazete Duvar
