İZMİR – Korona virüsü nedeniyle dünya genelinde vefat edenlerin sayısı 1 milyonu aştı. Dünyada ve Türkiye’de aşılar beşerler üzerinde de denenmeye başlanırken, bir yandan da Covid-19’a yakalanan şahısları iyileştiren tedavi formülleri için araştırmalar sürüyor.
Korona ile uğraşta medikal tedavinin yanı sıra uygulanan yollardan birisi de teneffüs rehabilitasyonu. Bu yolda emel, semptomları azaltarak bireylerin ömür kalitesini artırmak. Pekala, teneffüs rehabilitasyonu nedir?
Gazete Duvar’a değerlendirmelerde bulunan Uzman Fizyoterapist Burçak Öcal, bu uygulamayı, “Hastalığa bağlı gelişen sorunların şahsileştirilmiş antrenman ve eğitim programı ile azalan teneffüs kapasitesini ve fizikî işlevsel kapasiteyi en üst seviyeye çıkarmayı sağlayan rehabilitasyon prosedürüdür. Bireylerin ömür kalitesini ve konfor seviyesini artırarak, hastalığa bağlı gelişen ankisiyete ve depresyonu azaltır” diye açıklıyor.
‘AKCİĞER KAPASİTESİNİN AZALMASIYLA EFOR KAYBI YAŞANIYOR’
Korona virüs her olayda birebir halde ortaya çıkmıyor. En besbelli semptomlar neler?
Hastalığın tespiti için belirti ve bulguları incelediğimizde, semptomlar epey değişkenlik göstermekle birlikte; ateş, öksürük, nefes darlığı, baş ağrısı, yaygın kas ağrısı, bulantı, kusma, karın ağrısı, diyare, hareket bozukluğu ve işlev kaybı, tat ve koku duyusu kaybı üzere sorunlar gözlemleniyor.
Korona virüsü hastalığının seyri bireylerde semptomsuz enfeksiyondan, hafif üst teneffüs yolu enfeksiyonu, teneffüs yetmezliğine neden olan pnömoni, şok, kardiyak yetmezlik, çoklu organ yetmezliği ve hatta mevte varan bir çeşitlilik sebebiyle hafif, orta, şiddetli, kritik formunda sınıflandırılıyor.
Virüsün akciğerlere ziyan vermesi dışında öbür ne tıp sorunlara yol açıyor?
Hastalığa bağlı mevt sebepleri araştırıldığında teneffüs sistemi tutulumunun ön planda olması, hastalığa bağlı gelişen başka sorunları geride bırakıyor. Yapılan çalışmalarda hem virüsün hem de uzun vadeli yatak istirahatinin yaygın damar içi pıhtılaşmaya neden olduğu ve bu yüzden kardiyovasküler ve nörolojik komplikasyonları artırabildiği gözlemlendi. Pıhtı; akciğerde, akciğer atardamarının tıkanmasına, bacaklarda derin toplardamarlarda tıkanıklığa, beyefendisine giden atardamarlarda kanın apansız kesintiye uğraması sonucunda inmeye (felç) sebep olabiliyor.
Nörolojik tutulumu üç alt kümede inceleyecek olursak santral hudut sistemi yani baş ağrısı ve başta boşluk hissi, felç, periferik hudut sisteminde ise nevralji, tat, koku, görme bozukluğu ve son olarak iskelet kası tutulumu halinde gözlemlenmektedir. Bunun dışında bireyler hastalığı atlatsa dahi akciğer kapasitesinin azalmasıyla efor, kas gücü ve hareket kaybı, hareketsizliğe bağlı kas iskelet sisteminde oluşan ağrılar, istikrar bozuklukları, kronik yorgunluk yaşanmakta.
‘ANKSİYETE VE DEPRESYONU AZALTIR’
Pekala, korona virüsü hastaları medikal tedavi sonrasında nasıl bir süreç izlemeli?
Korona virüsü hastalığına yakalanmamak için alınan tedbirler, hastaların izolasyonu ve virüsle ilgili uygulanan medikal tedaviler elbette hayati kıymet taşıyor. Fakat bunlar kadar kıymetli olan ve hastaların günlük ömür aktivitelerini, hayat kalitelerini artırmaya yönelik uygulanması gereken rehabilitasyon süreci pek bilinmiyor.
Halbuki ki hastalığı atlatan lakin hastalığın tesirlerinden kurtulamayan bireylerde uygulanan kardiyopulmoner (solunum) rehabilitasyon süreci; teneffüs kapasitesini ve işlevsel kapasiteyi en üst seviyeye çıkarıp, ömür kalitesini artırarak, ankisiyete ve depresyonu azaltır.
Kardiyopulmoner rehabilitasyon nedir?
Korona virüsü hastalığıyla her ne kadar yeni tanışmış olsak da, kardiyopulmoner (KPR), yıllardır dünyada ve ülkemizde medikal tedaviye ek olarak, günlük hayat aktiviteleri ve hayat kalitesi azalmış, antrenman toleransı düşmüş teneffüs sistemi tutulumu yaşayan hastalarda uygulanıyor.
Kardiyopulmoner rehabilitasyon, korana virüsü hastalığı sonrasındaki teneffüs sistemi, kardiyovasküler sistem ve hudut sistemi tutulumunun oluşturduğu komplikasyonlarla başa çıkabilmemize imkan sağlayacak bir sistem. Teneffüs rehabilitasyonu olarak da isimlendirilen bu yol, kalp ve akciğerlere ilişkin sorunlara yönelik tedavi yaklaşımlarının tümünü içeriyor.
‘REHABİLİTASYON SÜRECİ ŞAHSA ÖZEL OLMALI’
Kardiyopulmoner rehabilitasyon neden gerekli?
Maksadımız, semptomları azaltmak, teneffüsü kolaylaştırmak, işlevsel durumu düzeltmek, hareketliliği sağlamak ve efor kapasitesini artırmak. His durumunun iyileştirilmesi, bireylerin motivasyonunun artırılması da amaçların içinde. Lakin korona virüsünün tesirleri her bireyde farklı olduğundan rehabilitasyon süreci de bireye özel olmalıdır. Zira tedavi virüsün bıraktığı hasara, kişinin taşıdığı risk faktörlerine, yaş ve fizikî özelliklere nazaran farklılıklar göstermektedir.
İçerisinden geçtiğimiz ve hastalığın neredeyse kara bir bulut üzere gökyüzünü kapladığı periyotta elbette önceliğimiz korona virüsü hastalığına yakalanmış bireylerin mümkün olduğunca, uzun hastane süreçlerine maruz kalmadan meskenlerinde tedavilerinin gerçekleşmesidir. Lakin hastalığı ayakta geçiren hastalar dahi, antikor geliştirmiş oldukları görülmesine karşın, merdiven çıkamama, tempolu yürüyememe, erken yorulma, nefes darlığı üzere şikâyetlerde bulunuyor. Bu nedenle gerek ayakta geçirilen tedavi sürecinde virüsün ziyanlarını hafifletmek gerekse hastalık bittikten sonra akciğerlerde meydana gelen hasarın tesirlerini hafifletmek ismine teneffüs rehabilitasyonu konusuna kesinlikle dikkat edilmelidir.
‘OLDUKÇA BAŞARILI SONUÇLAR ALINDI’
Pekala, bu prosedürle hastalığı geçirenlerin fizikî yapısında meydana gelen bozuklukları nasıl tedavi ediyorsunuz?
Öncelikle tıbbi değerlendirmeler sonucunda hastanın sorunlarını tespit edip tedavi programı belirliyoruz ve hasta eğitimi ile destekliyoruz. Bu tedavi programı teneffüs kapasitesini artırmak için özel teneffüs antrenmanları, pozisyonlamalar ve gerekirse yardımcı aygıtların kullanımı ile olması gereken teneffüs paternine ulaşmayı hedefliyor. Ayrıyeten kas iskelet sistemine bağlı oluşan ağrı, kas güçsüzlüğü, hareket kısıtlılığı üzere sorunlara yönelik tedaviler de hastaya uygulanıyor.
Son olarak korona ile çabada teneffüs rehabilitasyonunun yaygın kullanımı için neler yapılabilir?
2017-2018 yılları ortasında Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Bayram Yılmazkaya’ nın yaptığı Bypass cerrahisi sonrasında uygulanan kardiyopulmoner rehabilitasyon ile hastaların ömür kalitesinde artış ve telaş seviyelerinde azalmayı net olarak gözlemledik ve bilim dünyasıyla paylaştık. Hasebiyle tedavi süreci denendi ve epeyce başarılı sonuçlar alındı.
Teneffüs rehabilitasyonunun Sıhhat Bakanlığı nezdinde hizmet veren tüm kamu kurum ve kuruluşlarının tedavi süreçlerine dahil edilmesi gerektiğine inanıyorum. Sırf Sıhhat Bakanlığı’na bağlı ünitelerin değil, tıpkı vakitte STK olarak vazife yapan uzman kurumların ve hatta belediyeler ve mahallî idarelerin de pandemi sürecinde ve sonrasında bu tip hizmetlere tartı vermeleri gerekiyor.
Gazete Duvar
