Hamburg Üniversitesi’nde Siyasi Bilimler Fakültesi’nde okuyan Sabine Küper-Büsch, şimdi üniversiteyken “Orient Institut” (Şark Enstitüsü) derslerine katılır. O devirlerde Türkiye’ye yaptığı seyahatlerden etkilenerek master tezini Feminist Teoriler ve Türkiye’deki Bayan Hareketi hakkında müellif. Sevecen Monopolü, Nilüfer Göle ve Çiğdem Kağıtçıbaşı ile tanışır. Mezun olduktan sonra ARD Alman Televizyonu’nun İstanbul Stüdyosu’nda üretimci olarak çalışmaya başlar.
İlerleyen yıllarda ARD’den ayrılıp bağımsız belgesel direktörlüğü yapan Büsch, Alman ve Avusturyalı televizyonları için de çalışır. 1999’da Abdullah Öcalan Davası başlayınca N-TV Alman Televizyonu tarafından Ortadoğu muhabiri olarak görevlendirilen Büsch, bu vazifesi 2013’e kadar sürdürür.
2001 yılında sanatçı eşi Thomas Büsch ile tanışıp birlikte çalışmaya başlayan Büsch, bir müddettir daha az muhabirlik yapıyor ve daha fazla belgesel çekiyor. 2007 yılında eşiyle birlikte kurdukları Diyalog ismindeki dernek ile çok sayıda aktiflik yapan Büsch, son olarak bu dernek vasıtasıyla Milletlerarası Mahalla Sanat Festivali’ni yürütüyor. Büsch ile bir ortaya geldik, şenliğin varoluşunu, neyi amaçladığını ve içeriğini konuştuk.
Mahalla Şenliği nasıl ortaya çıktı?
Irak ve Suriye’de yaptığımız belgesellerin deneyimi ve küratörlük çalışmalarımızdan ötürü Alman Goethe-Enstitüsü bizi 2014 yılında mültecilere yönelik bir kültür programı tasarlamamız için görevlendirdi. Atölye çalışmaları yaptık, birkaç Türkiyeli ve Suriyeli arkadaşlarla birlikte. Sinema, dans ve tiyatroya yönelik çalışmalardı. Birlikte çalışırken bu birliğin çok verimli olduğunu fark edip 2017’de birinci Mahalla Şenliği’ni Bienal’in yan aktiflik programında yaptık. Birçok ülkelerden sanatçı, küratör ve aktivist davet ettik ve Salt müzesinde birkaç gün süren bir konferans ve kültür sanat programı yaptık. Konularımız kimlik, çok kültürlülük, ırkçılık, globalleşmiş kapitalizm ve etraf kirliliğinden mahalle hayatına kadar geniş bir yelpazede ilerlemişti. Sanatsal alanlar da çeşitlilik hâkimdi: Aktüel sanat, tiyatro ve performans, edebiyat, müzik, sinema…
Lucian Plessner (Almanya) (Lucian Plessner’e ilişkin haklar, izinli) Şenlik kapsamında her sene farklı bir tema belirliyorsunuz. Bu sene belirlediğiniz tema nedir?
Murmuration yüzlerce, bazen binlerce kuşun gökyüzünde karmaşık bir halde koordine edilmiş desenler halinde hareket ederek uçmasıyla sonuçlanan bir fenomeni tabir eder. Bilim insanları, çoğunlukla küçük boyutlu kuşların, birbirleriyle etkileşim halinde ve tutkuyla bağlantı kurarak birbirlerini soğuktan, açlıktan ve düşman akınlarından koruduklarını keşfetmişlerdir.
Tabiattan ilhamla hareket ettiğimiz bu salınım, bağlılık ve dayanışmayı içeren kavram, şenliğimizin bu yılki ana çerçevesini çizmektedir. Global pandemi krizi, ulusötesi uygulama yollarını zorluyor, lakin birebir vakitte dijital irtibat alanındaki yeniliklere de kapı aralıyor.
Murmuration Stant Afişi Pandeminin dijitalleşmenin önünü daha da açtığı bir gerçek. Geçen sene de online olarak yaptınız festivali… Nasıl geçti o süreç?
Aslında çevrimiçi alanları bu sene içerisinde ağırlaşarak kullanmayı başladık. Pandemi, seyahat etmeyi herkes için sıkıntı hale getiriyor. Eşim ve ben sinemacı olduğumuzdan ötürü yıllardır atölye çalışmaları yapıyoruz. Eğitim vermenin ötesinde bu bir birlikte çalışma, birbirimizden öğrenme alanıdır. Bir buçuk sene önce, pandemi başladığında Suriyeli arkadaşımız Kutaiba Hajira, Kanada’dan İstanbul’a gelip bir kısa sinema atölyesi yapacaktı. Pandemiden ötürü gelemedi ve daima birlikte Zoom’da görüşmeye başladık. Her pazar akşamı 20.00-22.00 ortasında toplanıyoruz bir yıldır. Türkiye’den, Kanada’dan, Hollanda’dan, Malta’dan ve Suriye’den bile iştirakçilerimiz var. Hem birlikte sinema çalışmaları yapıyoruz hem de bol bol sohbet ediyoruz, paylaşıyoruz, fikir üretiyoruz. Şenlikte de diğer sanatkarları ve insanları çağırarak bir ortaya geleceğiz.
10 Eylül’de Yeldeğirmeni Wanderlust Café’de bir sinema gösterimimiz olacak. Gösterime Maltalı sanatçı Raphael Vella da katılacak. Thomas ve ben, Temmuz ayında Malta’da bir sanatçı rezidans programına davetliydik. Raphael Vella dahilinde, Zoom-film kümesinden bir iştirakçi olan Eritreli Major Sium ile, “Taxi Malta” diye bir semi-kurgu belgesel sineması çektik. Malta ile alakalar 2018’e dayanıyor, o sene Mahalla Festival’i orada gerçekleştirdik.
Şenliğe gelen ziyaretçiler şayet isterse dans performansa, çizim performansa, şimdiki sanat alanında bir çalışmaya katabilirler. Ve orada çeşitli ülkelerden beşerlerle tanışabilirler. Uzun ve yalnızca ziyaret edebilen bir çalışmanın yerinde iki-üç haftalık bir happening yapmayı tercih ediyoruz.
Eritreli Major Sium Malta’da taksi sürücülük yapmakta. Mahalla Festival’ın Zoom’da yaptığı “Izleri arama” kümesinde sinema üzerine çalışıyor. Sineması yönetti ve başrolü üstlendi. ‘MÜLTECİLERİN BİRÇOK MAĞDURLAŞTIRILMAKTAN BIKTI’
Şenlik bu sene göç sıkıntısına de odaklanıyor. Göç olgusu, sanatkarların dünyasına nasıl yansıdı sizce? Hâlihazırda televizyonlardan bile “hiper-gerçek” bir halde izlediğimiz bir hadise, sanatla nasıl daha tesirli hale gelebilir?
Şenlik, göç sorunu üzerine kurulup bir noktaya odaklanıyor. Göçmenlerin kendi öykülerini kendileri anlatmaları gerekiyor ve haberden çok sanatsal metaforik lisanlar ile hiper-gerçeklikte karşı çıkıyorlar göç meselesine. Mültecilerin birden fazla mağdurlaştırılmaktan bıktı. Dikkat ederseniz mülteci problemini anlatan çoklukla gazeteciler, belgeselciler ve alakalı olmayan sanatkarlar. Yanlış bence. Ben şahsen mağduriyet üzerine belgesel çekmeyi artık kabul etmiyorum. Birlikte çalışmak, beşerlerle bir platform ve bir dayanışma ağı oluşturmaya çalışıyoruz. Bence bu herkes için çok verimli. Biz de dâhil…
Almanya-Türkiye ortasında göç öyküleri Mobilistan hareketi ile söz ediliyor. Suriyeli Alman sanatçı Manaf Halbouni, Dresdenli arkadaşı sanatçı Christian Manss ile bir devlet ilan ettikleri bir otomobil ile gelecekler İstanbul’a. Mobilistan ismini verdiklerini devleti ilan ettikten sonra, eylül ayının ortasında Berlin’den hareket edecekler. Milyonlarca insan bu yoldan Avrupa’ya gelmeye çalışıyor yahut evvelce Almanya’dan memleketlerini ziyaret etmek için yola düştü. Daima uzun ve sıkıntı bir seyahatti. Ben de bir defa Hamburg’dan İstanbul’a eşyalarımı taşıyarak otomobille geldim. Manaf Halbouni, Şam’da büyüdü, Dresdenli annesi orada vefat etti. Christian Manss, Doğu Almanya’da büyüdü, ikisi de bir diktatörlükte yaşadılar çocukluklarında. Bir otomobil sahibi olmak onlar için bir hayaldi. İstanbul’a bu makam arabası ile geldiklerinde hem mizah içeren hem de çok önemli manada bir sanatsal harekette bulunacaklar. Tekrar insanları sohbete ve interaktif bir aksiyona çağırarak… Herkes Mobilistan için vize yahut vatandaşlık müracaatında bulunabilir.
Çok sayıda ülkeden, çok sayıda sanatçı bir ortaya geliyor şenlikte. İsimleri nasıl belirlediniz? Süreci paylaşır mısınız?
Sanatkarların birden fazla tanıdık. 2017’de oluşturduğumuz ağın bir eseri hepsi. Hepsi konularımıza yakın beşerler, Türkiyeli sanatkarları da Mahalla Festivali’nin mevzularına yakın olan insanlardan seçtik. Çanakkale’den Sub Kolektif gelecek, orada bağımsız bir alanları var ve seçtikleri bahisler bize yakın.
Sub Kolektif, Yeldeğirmeni Sanat Merkezi’nin gerisinde, tarihi bir alanda, bir odaya dev bir kumaş modülünden yapılan bir haritayı yerleştirecek ve nereden nereye diye ailelerinin göç öykülerini sanatsal bir söz biçimi ile anlatacaklar. Ziyaretçiler katılmaya davet edilecek. İsteyen katılabilir, keyifli olacağını şimdiden söyleyebilirim.
Çanakkale sanatçı kümesi “Sub” “Nereden nereye” yapıtından bir görsel (Türkiye) ‘YELDEĞİRMENİ DAİMA ÇOK KÜLTÜRLÜ BİR SEMTTİ’
Neden bu sene Yeldeğirmeni Mahallesi’ni tercih ettiniz?
Eş küratörümüz Tuba Kocakaya, Lara Lakay ile birlikte mayıs ayında Nemlizade Sokak 52’de tarihi bir apartman dairesinde bir standın küratörlüğü üstlendi. O apartmanda 1908’den önce Alman mühendisler Haydarpaşa Garı’nı inşa ederken konakladı. Yeldeğirmeni, daima çok kültürlü bir semtti. Bugüne kadar sinagoglar, kiliseler, mescitler yan yana kaldı.
Murmuration, milletlerarası ilgilerin etkileşiminde 20. yüzyılın göç hareketlerine de bakıyor. Ana yer, Bağdat Demiryolu’nun, Haydarpaşa Tren İstasyonu’nun imalinde yardımcı olan Alman mühendislerin yaşadığı Kadıköy semtindeki Yeldeğirmeni Sanat Merkezi’nin gerisindeki tarihi okul binası. Yüzyıllardır çeşitlilik gösteren bir semt olan Yeldeğirmeni, Birinci Dünya Savaşı’nın eşiğindeki askeri ve ticari bağlar nedeniyle ilçeye bir Alman mahallesi de ekledi. Bugünkü bölgedeki mecburî göç hareketleri bence hala irtibatlı o vakte dayanarak. Dayanışmayı çağırmak bence çok kıymetli. Hatırlayalım ve birlikte yeni fikirleri, fotoğrafları, sinemaları, yemekleri üretelim.
Sabine Küper-Büsch ve Thomas Büsch,Valletta’daki Spazju Kreattiv Sineması’nda “Taxi Malta” sinemasının prömiyerinde. Konukları nasıl bir ortam bekliyor? Biraz da bundan bahsedelim…
Ana yer Yeldeğimeni Sanat Merkezi ve art tarafı. Burası eski Fransız bir manastırı. Kiliseyi Kadıköy Belediyesi satın aldı, restore etti ve çok büyüleyici bir kültür merkezi açtı. Girişteki konser salonu eski ibadethane. Orada seyirciyi mükemmel yer ile birlikte sanatçı Mahmut Aydın’ın çok etkileyici bir heykeli bekleyecek. O alandan geçerek art tarafta geniş ve hoş bir avluya iniliyor. Üç odalı tarihi bir alanda standın devamı. Çanakkale Sub orada bekleyecek insanları. Yeldeğirmeni’nde oturan Amerikalı sanatçı Nora Byrne bir portre çizim performans yapacak, Maltalı sanatçı Raphael Vella “Pandemi ve Xenophobie” bahisli bir animasyon sineması ile birlikte Malta’da Afrikalı göçmenlerle ürettiği bir sanat yapıtı sergileyecek, İtalyan şair Ilaria Boffa Türkiyeli sanatçı Esin Aykanat Avcı ile Athropocene bahisli görüntülü bir yerleştirme üretti.
Dış alanlarda Avusturyalı sanatçı Barbara Eichhorn çizmeye davet edecek; Bosnalı İsviçreli sanatçı Milenko Laziç, Perulu İsviçreli dansçı Myriam Perrottet ile insanların katılabileceği interaktif bir dans performans yapacak. Senelerce Marmara Üniversitesi’nde ders veren ve çalışan Alman filozof Martin Vialon, 20. yüzyılın başlarındaki göçmenler Traugott Fuchs ve Erich Auerbach’ın hayat kıssasını örnek alarak, şenlik sırasında göç, sürgün ve vatanın karşılıklı tesirlerini tartışacak. Alman gitar virtüözü Lucian Plessner 14 Eylül’de Yeldeğirmeni Sanat Merkezi’nde bir konser verecek.
Birçok aktiflik daha var, hepsi fiyatsız. Eylül ayında şayet mahalle içinde sanat yaşamak isteyen olursa gelsin ve katılsın, bekliyoruz.
Avusturyalı sanatçı Barbara Eichhorn İskele Sokak’ta Yeldeğirmeni Sanat Merkezi’nin önünde bir çizim performansı yapacak.
Gazete Duvar
