Marmara Denizi’nin tabanını ve yüzeyini kaplayan müsilaj, Ege ve Karadeniz’de de görülüyor. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, Marmara Denizi’ni oksijensiz bırakan ve ekolojik tahribat yaratan müsilajla gayret etmek için hazırladığı aksiyon planını 6 Haziran’da kamuoyuyla paylaştı. 8 Haziran prestijiyle uygulamaya geçen plan kapsamında şimdiye kadar 5 bin 738 metreküp müsilajın temizlendiği duyuruldu.
Öte yandan denizin 30 metre derinine teknolojik aygıtlar yardımıyla oksijen veren yeni bir uygulama da gündeme geldi. Bu kapsamda İzmit Körfezi’nde 4, Pendik’te ise 1 noktaya oksijen verildi. Aygıtlarla çözünmüş oksijen kıymetleri takip edilerek oksijen düzeyinin artıp artmadığı gözlemlenecek. Kelam konusu yolun yurt dışında kullanıldığı ve müsilajla çaba olumlu sonuç alındığı belirtildi. Lakin uygulamaya dair ayrıntı paylaşılmadı.
‘DEVENİN KULAĞIYLA UĞRAŞIYORLAR’
Prof. Dr. Mustafa Öztürk, “Uygulamanın daha evvel hangi denizde, hangi bölgede yapıldığına dair raporlar ve teknolojik aygıtın neyi nasıl yaptığı ile ilgili bilgiler kamuoyuyla paylaşılmalı” diyor.
2014- 2018 yılları ortasında Etraf Bakanlığı Müsteşarı olarak misyon yapan Öztürk, bu türlü bir uygulama için denize 700 bin adet aygıt konulması ve denizin gemi trafiğine kapatılması gerektiğini söylüyor:
“Önce belediyeler, sonra bakanlıklar denizden müsilaj toplamaya başladılar. İşte bu uygulama da onun öteki bir versiyonu. Burada devenin kulağıyla, buz dağının görünen yüzüyle uğraşıyorlar. Uğraşmayın, altındakini görün ve atık suları önleyin.”
‘GEREKSİZ FANTEZİLER’
Deniz biyoloğu Dr. Mert Gökalp ise uygulamayı “Gerçek tahlilin etrafında gereksiz fanteziler” kelamlarıyla pahalandırıyor: “Burası ufak bir göl ya da ufak bir sulak alan değil. Marmara küçük bir deniz olsa da bu kadar küçük değil.”
Gökalp, müsilajdan etkilenen ve kimyası bozulan Marmara Denizi’ne oksijen verme süreci sırasında ortaya çıkabilecek tepkilerin bilinmediğini belirtiyor:
“Son raporlara nazaran oksijen ölçüsü kimi noktalarda 3-4 kat azalmış ve kimi noktalarda meyyit alanlar oluşmuş. Hidrojen sülfürün çıktığı, zehirli gazların oluştuğu ölmek üzere olan bir denizden bahsediyoruz. Bu noktaya oksijen verdiğimiz vakit hidrojen sülfürle tepkisi ne olacak? Genel olarak dışarıdan yapılan müdahaleler daima ziyan vermiştir tabiata.”
Uzmanlara nazaran 25 milyon kişinin etrafında yaşadığı Marmara Denizi için yapılması gereken, sürecin başından bu yana çok net: Denize organik unsur girişini engellemek.
‘NEDEN DENİZE ATIYORUZ, DENİZ ÇÖP KUTUSU MU?
Deniz biyoloğu Mert Gökalp’e nazaran süreksiz tahlillerle vakit kaybetmek yerine; endüstriyel, evsel ve zirai atıkların denize verilmesi büsbütün durdurulmalı ve sıfır atık uygulamasına geçilmeli: “Hiç kimse sıfır atığı konuşmuyor. Marmara zati bitmiş vaziyette. Sıfır atıktan öbür bir tahlil yok.
Yapılması gereken Marmara Denizi’nde insan tesirini sıfıra indirmek ve deniz kenarında inşaat faaliyetleri, dolgu, kum çalma, doğal alan tahribatı, santral heyetimi üzere uygulamalara son vermektir. Ayrıyeten atık girişine neden olan sanayi tesislerinin kapısına kilit vurmak, hakikat formda sistem çalıştırılmayan tesisleri kapatmak ve sorumluları cezalandırmaktır.”
Marmara Denizi’nin bir foseptik çukuru üzere kullanıldığını söyleyen Gökalp, “Yalnızca Marmara değil bütün kıyılar tehlikede. Neden denize atıyoruz, deniz çöp kutusu mu? Ne yapacağını düşünüyoruz, nereye gönderecek bu pisliği?” diye sorarak şöyle devam ediyor:
“Yapmamız gerekenler 70-80 yıldır tıpkı. İstanbul nüfusu 1 milyon olduktan sonra kentleşme yapılırken kurmamız gereken sistemler vardır.”
‘DENİZE GİRMEYİN’
Prof. Dr. Mustafa Öztürk, deniz ekosistemini tahrip eden kirlilik sonucu oluşan müsilajın direkt olmasa da çektiği bakterilerle insanlara da ziyan verebileceğini vurguluyor. Öztürk, bu nedenle bu sene Marmara’da denize girilmemesi gerektiğini hatırlatıyor. Denize girenlerde hastalık yapan mikroplar nedeniyle ishal, ateş, kusma ve göz enfeksiyonu görülebileceğini söylüyor.
‘BELEDİYELER İHALEYE ÇIKMALI’
Belediyelerin bir an evvel ileri biyolojik arıtma tesisleri projeleri için ihaleye çıkmaları gerektiğini belirten Öztürk, “Törenlerle vakit öldürmekten vazgeçmeli” diyor ve ekliyor:
“Bu sular arıtılmadığı ve kirlilik geldiği surece bu sorun bitmez. O yüzden Marmara Denizi etrafı hemen hassas alan ilan edilmeli. Birçok yer hassas alan ancak bu her tarafı kapsayacak halde yapılmalı. Ayrıyeten 10 bin metreküp üzerinde olan bütün atık sular online izlemeye alınmalı. Karbon kirliliğini gideren kolay arıtma tesisleri hemen 6 ayla bir yıl ortasında ileri kademe arıtmaya dönüştürülmeli. Hiç arıtma yapmadan derin deniz deşarjları yapılıyor, bunlar da inanılmaz hallerden yararlanarak iki yıl içerisinde tesislerini ileri kademe arıtmaya dönüştürmeli.”
‘EVSEL ATIKLAR PAK ALGISI VAR’
20 yıldır ileri biyolojik arıtma sistemleri üzerine çalışan bir firmanın kurucusu olan Hürriyet Necdet Aydoğan, atık probleminin maliyet temelli ele alındığını, etraf ve insan sıhhati boyutunun farkına varılmadığını söylüyor. Aydoğan, ayrıyeten “Evsel atıkların günahsız olduğu ve kirlilik yaratmadığı” üzere yanlış bir algının var olduğuna dikkat çekiyor:
“Bizim bugüne kadar en büyük bahtımız Marmara’nın altından ve üstünden akıntıların olmasıydı. Marmara Denizi bugüne kadar bizi çok iyi yönetim etti. Lakin bizim bu aymazlığımız ve duyarsızlığımız nedeniyle artık üstümüze kusuyor.
Şöyle düşünebilirsiniz; çayımıza iki şeker atarsak erir, dört şeker atarsak da erir lakin 16 ya da 26 şeker atarsak erimez. Şeker orada kalır. Yani siz o kadar besini atarsanız bunlar kesinlikle denizin tabanında birikecektir ve organik oldukları için oksijeni tüketecektir. İşte o vakit azot ve fosforun giderilmesi gerektiği sıkıntısı ortaya çıkıyor. O yüzden bu suların arıtılması gerekir.”
‘DERİN DENİZ DEŞARJI HALININ ALTINA SÜPÜRMEKTİR’
Şuur eksikliği, denetimsizlik üzere nedenlerle ileri biyolojik arıtma tesislerinin kurulmasında geç kalındığını söyleyen Aydoğan şöyle devam ediyor: “Marmara üzere bir iç denizde derin deşarj yapılamaz. Bu halının altına süpürmekten diğer bir şey değildir. Bir sefer derin deşarj dediğiniz çok maliyetlidir. Biraz daha fazla para harcayarak ileri biyolojik arıtma yapabilirsiniz.”
Pekala ileri biyolojik arıtma nasıl yapılıyor? Aydoğan, bu soruyu şöyle yanıtlıyor: “Uygun ortam oluşturulur, oksijenle zenginleştirilir ve bakterilerin birbirini yemesi sağlanır. Bundan sonra bakteriler yüzde 90-95 oranında azalır ve bu arıtılan suyu tarım, sanayi üzere öteki yerlerde kullanabilirsiniz.”
Heyetim maliyeti ve güç tüketimi yüksek olduğu için arıtma tesislerinin kurulmadığı durumlarla karşılaştıklarını tabir eden Aydoğan, bu yaklaşımın sürdürülebilir olmadığına dikkat çekiyor. Geçmişe kıyasla ileri biyolojik arıtma tesislerinin yüzde 90’a varan güç tasarrufuyla çalışabildiğini belirtiyor.
Gazete Duvar