İsimli bir davadan Bursa Cezaevi’ne giren İbrahim Balaban, burada Nâzım Hikmet’le tanışmasa, dışarıya nasıl bir insan olarak çıkardı, kim bilir. Tahminen kan davasının içinde kaybolup gidecekti ya da cezaevine girmeden evvel yaptığı işlere geri dönecek, hayatını bu halde idame edecekti. Fakat Nâzım’la tanışmasa, içine doğduğu ortam nedeniyle, cezaevinden ressam olarak çıkması sıkıntı bir ihtimal olarak görünüyor.
Sanatsal yaratıcılığın önünü kesen birçok neden vardır ve bunlardan biri de insanların kendilerine seçtiği meslektir üzere gelir bana. Meslek dediğimiz şey, birçok vakit insanın içindeki sanatsal yaratıcılığı törpüleyerek ortadan kaldırabiliyor. Bu durumda meslek, insan için öbür türlü bir hapishane fonksiyonu de görmüş oluyor. Ve hayat, bu hapishanenin parmaklıklarını kırabilmek gücünü ve bahtını her vakit herkese tanımıyor.
Fakat hem hayatını idame ettirmek için seçtiği mesleği layıkıyla yapan hem de sanatsal üretimden geri kalmayan beşerler da var. Bu şanslı insanlardan biri de 20 yıldır hemşirelik yapan ve son 10 yıldır fotoğraf ve heykel yapan Armağan Yaşar. Son 10 yılda bir fotoğraf standı açan Yaşar, değişik işlerde çalışan bayanlarla bir ortaya gelerek Metal Kolektif’in oluşmasına da ilham verdi.
‘BUNLARI HERKES YAPABİLİR’
Temelinde Armağan Yaşar, lise yıllarında elinin fotoğraf çizmeye yatkın olduğunun farkındadır. Fotoğraf hocaları da yeteneğini geliştirmesini isterler, “Bu alanda ilerlemelisin” derler ancak tahminen fotoğraf sanatına teşvik etmekte ve yol göstermekte yetersiz kaldılar. Bir gün ünlü bir ressam olma hayali taşımadığı için olsa gerek, Yaşar da liseden sonra hoş sanatlarda okumak yerine Antalya’da hemşirelik okumayı tercih eder.
Sonra hayat gailesi galebe çalar. Bir gün tuvalin karşısına geçip fotoğraf yapma hayalinden uzak yıllarca hemşirelik yapar. Yeniden de ortada sırada çizdiği fotoğraflar yakınlarının daima dikkatini çekmiştir. Kız kardeşi mesela, onun yaptığı karakalem fotoğrafları çok sever ve atmaya kıyamadığı için biriktirir. İkram Yaşar, “Bunlar karalama. Bunları herkes yapar” dese de dayanak görür yakınlarından. Aslında bir yeteneğin nasıl ortaya çıkarılabileceğini şimdi keşfetmemiştir de denilebilir.
SANATLA BİRİNCİ TEMAS
İkram Yaşar, birkaç arkadaşıyla birlikte, birinci defa 2011’de fotoğraf kursuna katıldığını söylüyor. Fotoğraf dersi almaya başlamasını ise “Bu, benim sanatla birinci temasımdı” diye nitelendiriyor. Bir manada fotoğraf sanatının inceliklerini ve sanatın ruhu sağaltan tarafını da keşfetmiştir.
Yaşar, “Aslında hepimiz çığlık çığlığayız fakat bir biçimde sessiz kalmış bir toplumuz. Bunu aktaracağımız bir yer sanat üzere geliyor bana. Biraz kaçış ve direniş alanımız oldu sanat. Boşluğa çığlıklarımızı bırakıyoruz ve sesimiz bir yerde yankılanacak” diyor.
İkram Yaşar fotoğrafları BİRİNCİ STANT: VAKTİN ALEGORİSİ
2011’de katıldığı fotoğraf kursuna bir müddet sonra orta vermek zorunda kalıyor Yaşar. 2018’de bu kere yağlı boya fotoğraflar yapmak üzere geri dönüyor. Kurs hocası, “İçinde biriktirdiklerini tuvale yansıtıyorsun. Senin kendi algın, kendi renklerin var. Zihnindeki tabirler var resimlerde” üzere motive edici sözlerle dayanaklar Yaşar’ı.
“Boya, teknik gerektiren bir şey. Bu tekniği öğrendim. Bunun için kurs hocama minnet borçluyum” diyen Yaşar, hocasının uğraşlarını heba etmez ve 2018’de Diyarbakır Bezgin Bekir’de birinci standını açar.
“Zamanın Alegorisi” başlıklı stantta İkram Yaşar, 20 tabloda yalnızca bayan figürlerine yer verir. Değişen vakit içinde bayana karşı algısal değişime odaklanmıştır bu fotoğraflarda. En aydınlık fotoğraflarda bile bayanların duruşlarında ve gözlerinde bir gölgenin hissedilmesi, vakit içinde bayana yönelik algının değişmediğini gösterir nitelikte.
Sonra heykelle tanışır İkram Yaşar. Zira fotoğraf kursuna devam ettiği atölyede heykel dersleri de veriliyor. Kili eline alıp yoğurmaya başladığında kendisini kaybettiğini söylüyor. Ortaya çıkan heykeller için ise “Çamur fazlalıklarını attırdı bana ve bir şeyler çıktı ortaya” diyor. Michelangelo’nun Davud heykeli ile ilgili söylediklerine atıfta bulunarak: “Heykel esasen taşın içindeydi, ben yalnızca fazlalıklarını attım.”
METAL KOLEKTİF’E GİDEN YOL
Birinci stant İkram Yaşar’a fotoğraf yapmaya devam etme yüreği vermiştir. Stant ilgiyle, övgüyle karşılanır. Lakin “Bunu herkes yapabilir” fikrinde bir değişiklik olmamıştır. Sergiyi gezen ve “Buna yeteneğin ne vakit ortaya çıktı” diye soran bayan arkadaşlarına da birebir şeyi söyler. “Siz de yapabilirisiniz” diyerek cesaretlendirir onları.
Bayanların önünde bir örnek vardır: Fotoğraf yapma yeteneğini bastırarak 20 yıl yalnızca hemşirelik yapan Yaşar, 20 tablonun yer aldığı bir stantla çıkmıştır karşılarına. O halde sanat neden denenmesin?
İkram Yaşar, standın akabinde 50 bayanın Metal Kolektif çatısı altında bir ortaya gelmesini ise şöyle anlatıyor: “Kadın arkadaşlarla esasen tanışıyorduk. Kimiyle iş yerinden, kimiyle toplumsal medyadan. Onları fotoğraf ya da heykel yapabileceklerine inandırmam çok sıkıntı olmadı. Onlara, “Ben yaptıysam siz de yaparsınız” dedim. Ayrıyeten sanatla ilgilenmek, fotoğraf ya da heykel yapmak büyük sanatçı olmak hırsından çok neden kederimizi anlatabilmek için olmasın? Sonra değişik meslek kümelerinden 50 bayan bir ortaya geldik ve Metal Kolektif ismi altında çalışmaya başladık. Bir yer kiraladık ve herkes uygun vaktinde oraya gelmeye başladı. Vakitle sayımız 17’ye düştü lakin çalışmalarımız, projelerimiz durmadı.”
YÜRÜYEN BAYANLAR VE GÖÇ
Metal Kolektif, 2018’den başlayarak bayan heykelleri yapmaya başladı. Heykeller tekrar bayanları anlatıyordu lakin bu defa göç olgusuyla birlikte. Çıkış noktaları IŞİD’in Şengal’e saldırısı sırasında göç yolarına düşmüş kadınlardı tahminen lakin Yaşar’ın da vurguladığı üzere dünyanın her tarafından beşerler savaş ve ekonomik nedenlerle göç ediyorlardı.
Göçü yürüyen bayanlar imgesi üzerinden kurgulayarak anlatmaya çalıştı Metal Kolektif. Yaşar, neden yalnızca bayanlar, sorusunu şöyle yanıtlıyor: “Erkek figürler asker, savaşçı olarak algılanırdı. Çocuk figürler olayın dram kısmını yansıtırdı. Bayan, bunların hepsi ve bütün bunların ötesinde. Bayan figürler göçün gerçekliğinin yanı sıra bayan gerçekliğinin de yansımasıdır. Hepsi siyahtır. Zira bulunduğunuz yerin bir kıssası vardır. Nettir, açıktır ama bilinmez. Bayanların çıktığı yolun ise şimdi bir öyküsü yoktur, meçhuldür, karanlıktır. Saçları yoktur bu bayanların, bir ırkı, dini yoktur. Dünya kadınlarıdır bunlar.”
İkram Yaşar, Rezan Alp ANNE KIZIN YİNE BULUŞMASI
Metal Kolektif’e emek veren 17 bayanla tanışma fırsatım olmadı. Lakin tabip Rezan Alp, göç bahisli stant için a4 Sanat Atölyesi’ndeydi. “Bir sanatçı olarak değil, bir aktivist olarak Metal Kolektif’te yer aldım” diyen Rezan Alp’in öyküsü, annesi sayesinde biraz daha ilginçleşiyor. Annesi 60 yaşında emekli bir öğretmen ve o da Metal Kolektif’in bir üyesi. Rezan Alp, “Annemle bağımız anne kız münasebetinden öbür bir şey oldu. Heykel yapan, sanatla uğraşan iki arkadaş olduk onunla” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Deneyimleyemediği bir yolda ilerleme gücü aldı bizden. Çocukluğuna döndü annem ve o yaratım sürecini büyüme evresi olarak yaşıyor artık. Birtakım kabukları kırdı, yapabileceğine inandı. 60 yaşında bir bayanın bu coğrafyada sanatla heyecanlanması çok kıymetli.”
SANAT BÜTÜN KİMLİKLERİN ÖTESİNDE
Rezan Alp, sanata yönelme kıssasını ise şu sözlerle anlattı: “Kadın arkadaşlarla bir ortaya geliyorduk aslında ve kendimizi söz edebileceğimiz alanlar üzerine konuşuyorduk. İkram bizi resme, heykele yönlendirdi. Birlikte ortaya bir şey çıkarma niyetine inandırdı bizi. Göçle ilgili heykelleri yapmaya başlayınca Metal Kolektif de oluştu.”
Daha evvel fotoğrafla, heykelle ilgilenmediğini söyleyen Alp, heykel yapma sürecini çok özel bir tecrübe olarak tanım ediyor. Bu nedenle eğitim almaya devam ediyor ve konutunun bir odasını atölye olarak kullanıyor. Alp, “Çünkü sanatla uğraşmanın bana iyi geldiğini anladım, bütün kimliklerin ötesinde öteki bir şey hissettirdi bana. Bu kadar yıpranmışlığın ortasında, sanatla ve bilhassa bayan olarak var olmak çok kıymetli” diyor.
‘İNSAN BİR KANIDAN DE GÖÇ EDEBİLİYOR’
Alp, göç bahisli birinci ortak stant için, “Buradan beslenen, bu coğrafyanın hem acısını hem umudunu içeren bir çalışma oldu” sözünü kullanıyor ve “Artık o bayanlar bizim dışımızda ve kendi yolarını yürüyorlar” diyor.
“Bu coğrafyada göç eden çok insan var” diyen Alp, göç kavramıyla ilgili kolektif olarak çok tartıştıklarına da değiniyor. “İnsan neden göç eder? Savaş ve iktisat birinci akla gelenler. Lakin insan bir yerden göç edebileceği üzere bir niyetten de göç edebiliyor. Umut ediyorsun ve göç ediyorsun, hâlâ yaşamakla ilgili bir iddian var zira. Bu manada göç, bir özgürleşme umudu da taşıyabiliyor. Bilhassa bayanlar, çeşitli baskılar nedeniyle kız çocukluklarından hatta ruhlarından bile göç edebiliyorlar. Yaptığımız heykeller bunların hepsini gösteren bir çalışma oldu.”
Metal Kolektif MUSA ANTER’İN ÇINAR İMGESİ
Metal Kolektif’in yeni projesi, Musa Anter’in 100’üncü yılı hasebiyle düzenlenen etkinliklere bir heykel çalışmasıyla katkıda bulunacak.
Musa Anter’le ilgili bir çalışmada yer almak, anlaşılan o ki bütün kolektifi heyecanlandırıyor. Rezan Alp, Musa Anter’in kendisi için ne söz ettiğini şöyle lisana getiriyor: “Apê Musa çocukluğumdan bildiğim bir karakter. Lakin bu çalışma nedeniyle bütün kitaplarını tekrar okudum. Tabip olduğum için tahminen, beni en çok etkileyen şey Birîna Reş hikayesi oldu. Musa Anter benim için birebir vakitte bir doktor zira bir hastalığın teşhisini koymuş neredeyse. Ben hekimim ancak yalnızca toplumun sıhhatiyle değil her şeyiyle iç içeyim. Musa Anter de öyleydi. Ben 20 Eylül doğumluyum ve Musa Anter de biliyorsunuz 20 Eylül’de katledildi. Bu sene mezarını ziyaret ettim. Köye girerken köylülerden birine Musa Anter’in konutunu sorduk. Köylü, ‘İleride bir çınar var, görüyor musunuz? İşte meskeni oradadır’ dedi. Hakikaten ulu bir çınar vardı köylünün gösterdiği yerde. Onun çınar olma imgesini orada hissettim.”
Gazete Duvar
