İSTANBUL – Covid-19 pandemisinin emekçilere tesirini araştıran PE Ağı, salgının birinci üç ayında çalışanların maruz kaldığı meseleleri kapsayan bir rapor hazırladı. Bu rapora nazaran salgın periyodunda çalışanların değerli bir kısmı ya işini kaybetti, ya fiyatsız olura zorlandı ya da kısa çalışma ödeneği ismi altında, sıradan ecrinden çok daha düşük bir ödemeyle hayatını sürdürmeye çalıştı. Sendikalı işyerlerinde çalışanları kollayıcı kimi adımlar atılmış olsa dahi, bunlar çok küçük bir emekçi yekununu etkiledi.
2018 yılında kurulan Patronların Ensesindeyiz Dayanışma Haberleşme ve Uğraş Ağı (PE Ağı), personellere hukuksal destek sağlıyor ve iş alanı ile emekçileri bir araya getirip sıkıntıları çözmeye çalışıyor. Gazete Duvar’a konuşan dayanışma ağı pandemiyle bir arada emekçilerden gelen bildirimlerin değerli ölçüde arttığını ve bu bildirimlerden yola çıkarak “İşçilerin PE’ye Yansıyan İsyanı” raporunu hazırladıklarını belirtiyor.
Telefon, e-posta, toplumsal medya kanalları üzerinden PE Ağı’na ulaşan bine yakın ihbar ve şikayetin bir araya getirilmesiyle oluşturulan rapor, salgının tesirlerini göstermeye başladığı mart ayı ortasından, haziran ayının başındaki olağanlaşma sürecine kadar geçen süreci kapsıyor. Dayanışma ağı, pandeminin birinci üç ayında çalışanların ortaklaşan problemlerini şöyle söz ediyor: “Mart ayında emekçilerin gündeminde en çok işten çıkarma ve fiyatsız müsaade vardı. Bunu birkaç hafta sonra kısa çalışma ödeneğindeki değişiklik ve bunun yarattığı belirsizlikler izledi. Nisan ayı ortasından itibaren ise fiyatsız olurda emekçi onayının kaldırılmasından kaynaklı dertler ve mağduriyetler gündeme geldi. Personeller fiyatsız müsaade desteği için müracaatın nereye, nasıl yapılacağına ait sorular sordular. Mayıs ayında ise en çok sıradan mesai yapmalarına karşın kısa çalışma ödeneği alan çalışanların dertleri gündemdeydi.”
‘İLK ÇIĞLIK TURİZM EMEKÇILERINDEN GELDİ”
Türkiye’de birinci yeni tip korona virüsü vakası, 11 Mart tarihinde görüldü. Bu haberle birlikte yeni seri için hazırlıklarına şimdi başlayan turizm bölümünün faaliyetleri büsbütün durdu. İş mukaveleleri kış döneminde askıya alınan çok sayıdaki turizm çalışanı son 60 gün kriterini sağlayamadığı için kısa çalışma ödeneğinden de faydalanamadı. Pandeminin birinci evvel turizm bölümü çalışanlarının ortada kaldığını belirten Patronların Ensesindeyiz Dayanışma Ağı, açıklamasını şöyle sürdürüyor:
“Salgın başladığında birinci çığlık otel çalışanlarından geldi. Kimi otelde rehin kaldı, kimi fiyatsız olura çıkarıldı. Birinci ay tekrar hususî mektep muallimlerinin durumu da ağır oldu. Mektepler kapandı lakin pek çok kişisel mektep online eğitim yapmaya başladı. Hocalara para ödemeden çalıştırdılar. Kısa çalışma başladıktan sonra da tam vakitli çalışmalarına karşın birçoklarının sigortası minimum fiyat üzerinden ödendiği için taban ecrin altına ödenekle çalışmaya zorlandılar. Fiyatsız olura çıkarılan fakat online ders yaptırılan bir çok muallim var.”
Dayanışma ağı, haziran ayı itibarıyla başlayan sıradanlaşma süreciyle birlikte çalışanların çalıştırıldığını fakat büyük bir kısmının fiyat alamadığını vurguluyor. Tekrar olağanlaşma periyodunda mesai saati diye bir kavram kalmadığınına dikkat çekiyor.
“İşçilerin talebi çalışabilmek, çalışırken fiyat alabilmek, müphem olmayan mesai müddetleriyle çalışmamak. Şu anda personel sınıfının gündemi bu. Kimi iş mahallerinde çalışanlar ecirlerinin ödenmesi için komiteler kurdu. Kimi kesimlerde ortak sıkıntılar için dayanışma ağları oluşturuldu. Birtakım kazanımlar elde ettik. Bunlar önümüzdeki periyot daha da ağırlaşacak dertler için güç biriktirmek meali da taşıyor. Bizim gördüğümüz, personellerin örgütlenmek için geçmişte durmadığı. Lakin iki şey arıyor personeller. Birincisi çok yalnız oldukları için, yan yana gelebildikleri her adımdan muazzam bir güç alıyorlar. İkincisi güvenmek istiyorlar. Hem birbirlerine hem de birlikte hareket edecekleri merkeze.”
Rapordan satır başları şöyle:
“Belirsizliğin çok ağır olduğu pandeminin birinci periyotlarında çok sayıda ‘yardım çığlığı’ diye özetlenebilecek davet aldık. Türel olarak danışmak isteyenler, iş tarafında yaşadığı sorunu çözmek için bir yol arayanlar ve velev sırf kendini yalnız hissettiği için arayanlar da oldu. ‘İş bulamıyorum, ailem var, intihar edeceğim’ diye feryat edenler oldu.”
MARKETLERDE İŞ YÜKÜ ARTTI, MOLALAR KULLANDIRILMADI
“Halkın münhasıran sınırlı devirlerde marketlere akın etmesi nedeniyle, market personellerinin iş yükü olağan periyotların çok üzerine çıktı. Bunun PE’ye yansıması ise ölçüsüz çokça mesai ve molaların kullanılamaması şikayetlerinin yanı sıra, marketlerde hijyen tedbirlerinin alınmadığı, bilhassa kasalardaki çalışanların maske ve eldiven kullanmasının yasak olduğu ve emekçilere maske, eldiven, dezenfektan üzere koruyucuların dağıtılmadığı tarafındaki şikayetler oldu.”
“Ağırlıkla kayıt dışı, çok düşük fiyatlarla, teminatsız ve önemli risklerle karşı zıdda çalışan inşaat personelleri, Covid-19 sürecinde daha da savunmasız kaldı. Bilhassa yurtdışında çalışan personeller bir mealde çalıştıkları memleketlerde rehin kaldı. Binlerce kişinin tıkış tıkış yaşadığı kamplarda kalan emekçiler memlekete dönmek istedi gelgelelim içeride birkaç aylık ecirleri, ziyade mesaileri, kiminin yıllık müsaade hakkı ve alacakları olduğu için yavuz bir savaş başladı. Bunun yanında Türkiye’deki şantiyelerden hijyen tedbirlerine ait olarak daima şikayet geldi. Sıcak su bulunmaması, ısınma meseleleri, kalabalık ve arı olmayan koğuş, duş ve yemekhane ortamı en önemli şikayetlerdendi.”
“Bu süreçte tekrar pek çok dalı ortak kesen bir durum beyaz yakalı çalışanların meskenden çalışma konusu oldu. Haneden çalışan çalışanlar yemek fiyatı ve kimi yan ödemelerden mahrum kaldı. Ölçüsüz ve ispatlanamayan ziyade mesaiye zorlandı ve çalışanlara konutta kameranın çalışma saatleri içinde daima açık olması üzere etik olmayan zorlamalar dayatıldı.”
‘VİRÜSE YAKALANMAYACAĞIM TAAHHÜTNAMESİ İMZALATMAYA KALKTILAR’
“Nisan ayında en çok müracaat imalat sanayindeki personellerden, fabrikalardan geldi. Bunda en büyük tartısı metal ve dokuma oluşturdu. Sokağa çıkma yasağının olduğu günlerde çalışanların hususî müsaadeyle çalışmaya zorlanması nedeniyle bir anda öne çıktı. Bunun dışındaki şikayet başlıkları ise yüklü olarak zarurî ve velev borçlandırarak yıllık müsaade tasarrufu, fiyatsız müsaade, vaka çıkmasına karşın üretime zorlama, hijyen tedbirlerine uyulmaması, fabrikadaki vakaların idare tarafından gizlenmesi üzere mevzularda ağırlaştı. Fabrikadaki gayrikâfi hijyen tedbirleri, suların dahi akmadığı fabrikalara kadar uzanırken, ‘virüse yakalanmayacağım’ diye taahhütname imzalatmaya kalkan patronları dahi görmüş olduk. Kimi fabrikalarda, atölyelerde ise hasta olduğu, karantinada bulunduğu yahut dert duyduğu için işe gelmeyen personeller olmasına karşın tıpkı adette üretim çıkması beklentisi, iş yoğunluğunun artışına yol açtı.”
Raporun tamamına şu linkten ulaşılabilir: https://mcusercontent.com/037225969073e3f8ab921c373/files/27f46bc1-204e-466f-a9cc-6236b5de39c4/PE_bas%C4%B1n.pdf
Gazete Duvar
