Sevinç İdil
Roboski Katliamı’nın üzerinden dokuz yıl geçti. 19’u çocuk olmak üzere 34 sivilin Türk savaş uçaklarının bombardımanı sonucu öldüğü katliamın failleri yargılanmadı. Ailesinden 11 kişiyi katliamda kaybeden eski HDP milletvekili Ferhat Encu, köyün travma yaşamaya devam ettiğini belirtirken, oğlunu ve iki kardeşini yitiren Mehmet Encu adalet arayışlarının süreceğini vurguluyor. İnsan Hakları Derneği Eş Lideri Eren Keskin ise cezasızlık konusunda devletin tutumunun her vakit tıpkı olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Bu coğrafya bir soykırım coğrafyası, burada kimse adalete erişememiş ki…” Ferhat Encu, Mehmet Encu ve Eren Keskin ile Roboski’yi ve bugüne kadar yaşananları konuştuk.
FERHAT ENCU: ACI VE YAS YAŞIYOR ROBOSKİ
Roboski Katliamı’ndan bugüne aileler neler yaşadı?
O katliam imgesi bütün dünya tarafından izlendi. Devlet bombardıman yaptıktan sonra aileleri acılarıyla baş başa bıraktı. Bombardıman 45 dakika sürdü, sonra devlet geri çekildi ve aileler parçalanmış vücutları kendi elleriyle taşıdı. Bombalanan bölgeye gittiklerinde 13 kişi hayattaydı lakin birçoğu yolda hayatını yitirdi. Sırtlarda hastaneye taşınan 1-2 kişi yaralı bir halde kurtuldu. Katliamın sabahında ortaya çıkan manzaralara bakarsanız nasıl bir travmanın oluştuğunu kestirim edersiniz. Parçalanmış vücutların çuvallara koyulması, katır sırtında taşınmaları, coğrafyanın kaideleri nedeniyle traktör römorklarına üst üste konulmaları, otopsinin Uludere’de yapılması ve buna emsal birçok etken o aileler üzerinde büyük bir acı ve travmaya sebep oldu.
Ferhat Encu: Baskı ve tehditlerle karşı karşıya kaldık. Bu travma geçmedi, Roboski katliamında hayatını yitirenlerin anneleri, kız kardeşleri hala siyah giyiyorlar. Bu köyde eskisi üzere düğünler, eğlenceli etkinlikler yapılmıyor. Nikah ya da nişan merasimi yapılıyor yalnızca. Bu türlü bir acı ve yas yaşıyor Roboski. Bunun geçmemesinin en büyük sebeplerinden biri bu katliamı gerçekleştirenlerin, yani bu devlet aklının, Roboski Katliamı’yla yüzleşmemesi.
‘BİLİNÇLİ VE PLANLI OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUZ’
Biz birinci günden beri bu katliamın şuurlu ve planlı yapıldığını söylüyoruz. Bu çocuklar köyden ayrıldıkları andan itibaren heron onları izliyor. Tahminen dört saatlik bir heron imgesi var. Bu heron sesini duyan ve öteki tarafa geçmek isteyen kimi şahıslar yolun ortasından döndüler. Kimileri hududu geçtikten sonra döndü, kimileri huduttan döndü ve kimileri daha evvel döndü. O heron o insanları izliyordu. O hududu geçişi izliyordu. Münasebetiyle biz bunun şuurlu ve planlı bir katliam olduğunu düşünüyoruz.
Geçtiğimiz dokuz yılda devletin kabahatlerini konuşmamız nedeniyle gözaltılar, baskılar, para cezaları, tutuklamalar, yani siyasallaşmış yargının sopasıyla karşı karşıya kaldık. Yalnızca siyasallaşmış yargının zorbalığıyla değil, birebir vakitte buradaki askeri yetkililerden tutun, kolluk kuvvetleri ve idarecilerin de baskıları ve tehditleriyle karşı karşıya kaldık. Biz bu süreçte çaba etmeye ve direnmeye devam ettik. Şu anda bile 16 tane kişi Şırnak Ağır Ceza Mahkemesi’nde terör örgütü propagandası yapmakla suçlanıyor. Kanıt olarak Roboski anmasına katılmalarını ve orada attıkları sloganları gösteriyorlar. Bu türlü bir yargı sistemiyle, atağıyla karşı karşıya Roboski aileleri.
Ben üç yıla yakın cezaevinde yattım, kardeşime 5 yıl ceza verildi. Bu türlü bir devlet aklıyla karşı karşıyayız. Bu adalete ve hukuka olan inancı zayıflatıyor.
Bizim dokuz yıldır çalmadığımız kapı kalmadı, bütün siyasi partilerin küme başkanvekilleriyle görüştük. Erdoğan’la görüştük ve bütün taleplerimizi birinci elden ilettik. “Eğer siz bu katliamın sorumlusu değilseniz sorumluları yargılayın” dedik. “Eğer sizseniz, biz bundan sonra sizi muhatap almayacağız ve bu gerçekliği tüm çıplaklığıyla herkese anlatmaya çalışacağız” dedik. Sonrasında bütün bağlantılar koptu. Oradaki ailelerin duruşunun net olmasıyla karşı hücuma geçtiler. Güçlü bir süreç yaşadık.
SAVCI ‘CENAZE NİÇİN TOPLU OLDU’ DİYE SORDU
Bu dokuz yıl içinde tüzel süreç nasıl ilerledi?
Biz katliamdan bir hafta sonra 34 kişinin aileleri olarak Uludere Savcılığı’na faillerin yargılanması için müracaatta bulunduk. Ama savcı bu talepleri dinlemek yerine aileleri sorguya çekti. “Cenaze niçin toplu oldu,” “Toplu gömme fikrini size kim verdi,” “Merasimde niçin slogan attınız,” “Siyasi partiler niçin katıldı” üzere saçma sapan sorular sordular ve ailelerin acılarını derinleştiren bir halla karşı karşıya kaldık.
Sonrasında Diyarbakır Özel Yetkili Savcısı belgeye el koyup üzerine kapalılık kararı koydu ve belge bir buçuk yıl tozlu raflarda bekletildi. Bir buçuk yıl sonra yetkisizlik kararı vererek belgeyi askeri savcılığa gönderdi. Askeri savcılık da bir mühlet beklettikten sonra takipsizlik kararı verdi. Takipsizlik kararından sonra aileler toplu bir biçimde kişisel müracaat haklarını kullanarak Anayasa Mahkemesi sürecini başlattılar. Bu uzun bir süreçti, iki yıl bekledik. Çıkan karara baktığımızda temele girmiş öncesinde, ama siyasi bir elin o belgeye uzamasıyla birlikte temelden çıkıp tarza dönüşmüş. Yani bu evrak adaptan reddedildi. Münasebet birkaç ailenin avukatlık vekaletinde eksiklikler olduğu halinde. 40 müracaat var, 29’unun tüm evrakları tamdı, 11’inde eksik evrak meşakkati vardı, lakin toplu bir biçimde bir kıymetlendirme yapıldı ve kabul edilemez bulundu. Bu eksiklikler davayı teslim ettiğimiz Şırnak Barosu’nun birebir sorumsuzluğundan kaynaklandı. Biz tenkitlerimizi kendilerine ilettik, bunun sorumsuzluk olduğunu da söyleyebiliriz.
Daha sonra AİHM’ye gittik. AİHM’den bir beklenti içerisindeydik. Bu hukuksuzluğa son verecek, katillerin yargılanmasını sağlayacak ya da Türkiye’den bunu talep edecek bir kararın çıkmasını bekliyorduk. Ancak devlet oraya da müdahale etti, önemli bir lobi yürüttü.
AİHM kararına belgedeki eksiklikler mi neden oldu?
Biz AYM sürecinde bu sorumsuzluklarından kaynaklı belgeden el çektirdik Şırnak Barosu’na. Belgeyi AİHM’e farklı bir avukat kümesiyle götürdük. Bu avukat kümesine vekaletlerimizi verdiğimizde gözlerine inanamadılar. “Böyle bir müracaat olabilir mi” dediler. Temel şeyler bile yapılmamış. Toplu katliam gerçekleşmiş, bu katliamın bir sürü mağduru var fakat her aileden bir kişi mağdur olarak gösterilmiş. Katliamın yaşattığı ziyan ışığın telafi edilmesi için idari mahkemeye müracaat yapılacaktı, bu bile yapılmamış. 6 ay içinde yapılması gerekiyordu, mühleti geçmiş. Bu türlü bir sorumsuzluk silsilesi içinde bu belgeyi yürütmüşler. Biz de bu belgeyi ellerinden aldıktan sonra 283 müracaatla AİHM’e başvurduk. Yeniden o AYM’den çıkan eksiklerden kaynaklı AİHM iç hukuk yolları tüketilmediği gerekçesiyle belgeyi kabul edilemez buldu.
Erdoğan’ın “Bu olayın Ankara’nın karanlık dehlizlerinde kaybolmasına müsaade vermeyeceğim” kelamı havada kaldı. Bu katliam tam da Ankara’nın karanlık dehlizlerine gerçek itildi ve itilmekle de kalmayıp üstüne beton döküldü.
‘FARKLI BİR ANLAYIŞ GELDİĞİNDE UMUDUMUZ OLACAKTIR’
Bundan sonraki süreçte türel olarak nasıl bir yol izleyecek Roboski aileleri?
Burada insanlığa karşı işlenmiş bir cürüm var. Bunun mühleti hiçbir vakit geçmez. Kesinlikle bu iktidarlar değişir, bunun hesabı sorulur. Biz buna inanıyoruz ve bunun için de uğraş etmeye devam edeceğiz. Biz tekrar bu belgeyi canlandırmak için avukatlarla görüşmeler yaptık. Üç tane yol izlemeye karar verdik.
15 Temmuz darbe teşebbüsünden sonra Berat Albayrak bu katliamı gerçekleştirenin FETÖ olduğunu söyledi. Bunu kanıt göstererek tekrar bir yargılama talebinde bulunduk. İdari hukuka başvuruyu, o kullanılmayan yolu tekrar kullanmaya çalışıyoruz. Bir de Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi’ne müracaat hazırlığındayız.
AİHM için yine iç hukuk yollarının tekrar tüketilmesi gerekiyor. Bizi tekrar uzun bir yol bekliyor. Karanlık bir kuyuda iğne arayışı üzere maalesef.
Ailelerin adalet beklentisi devam ediyor mu?
Türkiye’deki yargı sisteminden ya da siyasi iktidardan bir beklentimiz yok. Bizi bir ortada tutan hesap sorma isteğimiz. Hesap sormanın demokratik teknikleri var ve her türlü yolu kullanmaya çalışıyoruz. Siyasal iktidar değiştiğinde ya da daha farklı bir anlayış ülkeye geldiğinde umudumuz olacaktır.
‘CHP’NİN HESAP SORACAĞIZ DEMESİ GEREKİYOR’
Muhalefetin Roboski Katliamı’na gereğince dikkat çektiğini düşünüyor musunuz?
Uzun vakittir genel merkez bazında HDP dışında kimse dillendirmiyor. Levent Gök ve Sezgin Tanrıkulu sürecin başından beri takip ediyor fakat isimler üzerinden açıklamalar kâfi değil. CHP’nin şunun taahhütünü vermesi gerekir, “Biz iktidara geldiğimizde bu katliamı gerçekleştirenlerden hesap soracağız, bunun için yollar açacağız, bunun kelamını ailelere veriyoruz” demesi gerekir. Burada bir suçüstü hali var, bu tüm çıplaklığıyla ortada. Roboski buyruk komuta zinciri içerisinde gerçekleşmiş bir katliamdır. O denli bir top atışıyla yaşanan toplu mevt değildir. Buradaki bir askeri yetkilinin vermiş olduğu karar sonucu gerçekleşmiş bir katliam değildir. F-16’lardan ve hudut ötesi bir harekattan bahsediyoruz.
28 Aralık gecesinde Ulusal Güvenlik Şurası toplantısı vardı ve esasen inkar da etmiyorlar. O periyodun genelkurmay lideri Necdet Özel talimatı verdiğini söylüyor. MGK sırasında bu bilgi ona geldiyse bunu paylaşmaması imkansız. Roboski Katliamı’nın MGK’da tartışılmış ve hayata geçirilmiş bir katliam olduğunu, oradaki herkesin bundan haberdar ve sorumlu olduğunu söylüyoruz.
Roboski’deki çocukların psikolojisi ne durumda?
Elbet her çocuk yetiştiği ailenin ruhsal haliyle şekilleniyor. Mesela her yıldönümünde televizyonlar açılır, o katliamın manzaraları televizyonlarda izlenir, aileler gözyaşı döker. O çocuklar ailelerinin ağladıklarını görünce soruyorlar neden gözyaşı döktüklerini. 3-4 yaşındaki çocuklar bunu soruyorlar. Benim yeğenlerim de soruyor bunu. Anneler de “Burada senin amcan, kardeşin, abin katledildi” karşılığını vermek durumunda kalıyorlar. Buradaki vefat hissini, hissini anlamaya çalışıyorlar. Vefatın bir kayıp olduğu şuuru gelişiyor. “Kim yaptı bunu?” diye soruyorlar. Sonuç olarak bir nefret ve kaygı gelişiyor. Bir askeri, polisi ya da devlet görevlisini gördüklerinde ondan kaçacaklar. Bu çocuklar bu türlü yetişiyor, bu türlü yaşıyor. Karşı taraftan acı gördüklerini, haksızlığa maruz kaldıklarını bilerek yetişiyorlar ve hasebiyle korkuyorlar. Buradaki insanların ruh hali bu türlü.
MEHMET ENCU: ACILARIMIZ KATLİAM BU GECE OLMUŞ ÜZERE TAZE
Roboskili ailelerin acıları nasıl dinecek?
Biz katliamın birinci gününden bu yana daima adalet istedik. Dokuz yıl geçti fakat adalet Roboski’ye gelmedi. Bundan sonra adaletin geleceğine yönelik umudumuz da kesildi. Acılarımız katliam bu gece olmuş üzere taze. Acı ve gözyaşı var Roboski’de. Ben iki kardeşimi ve bir çocuğumu kaybettim. Katliamı yapanlardan hesap sormadan acımız mutlaka dinmez. Kardeşim Savaş Encü 15, Hüsnü Encü 25, oğlum Erkan Encü 13 yaşındaydı.
Mehmet Encu: Gayretimizden asla vazgeçmeyeceğiz. Devrin başbakanı Erdoğan bu katliamın Ankara’nın karanlık dehlizlerinde kalmasına müsaade vermeyeceğini söylemişti ancak kaldı. Biz olayın peşini bırakmayacağız. Çocuklarımızın katledildiği günde çocuklarımıza kelam veriyoruz. Gayretimizden asla vazgeçmeyeceğiz. Gittiğimiz her yerde reddedildik. AİHM birkaç belge mazeret ederek reddetti. Failler ortaya çıkana kadar adalet arayışımız devam edecek. Failler bir an evvel hesap versin. Devletten, devlet büyüklerinden, cumhurbaşkanından failleri bir an evvel adalet önüne çıkarmalarını ve bize verdikleri kelamları tutmalarını istiyoruz.
EREN KESKİN: BİZİM COĞRAFYAMIZDA CEZASIZLIK SİYASETİNİ AŞMAK ÇOK SIKINTI
Roboski Katliamı’nda uygulanan cezasızlık siyasetinin sona ereceğine inanıyor musunuz?
Roboski bir anda 34 kişinin öldürüldüğü bir katliam ancak ondan evvel de çok sayıda cinayet ve akınlar gerçekleşti. Biz İHD olarak 90’larda hak ihlallerinin çabucak hemen hepsini raporladık. Şırnak, Lice, Diyarbakır ve birçok yerde gibisi olaylar oldu. Roboski’de birden teğe çok sayıda insanın vefatı durumu biraz farklılaştırıyor fakat cezasızlık konusunda devletin hali her vakit tıpkı oldu, Roboski’den bir farkı olmadı.
Eren Keskin: Devletin hak ihlallerini konuştuğunuz anda terörist ilan ediliyorsunuz bu coğrafyada. Şu anda 90’lardan farklı olarak toplumsal medya her şeyi açığa çıkarıyor, 90’lar üzere değil. O periyotta bir şeyleri gizleyebiliyorlardı. Lakin Roboski Katliamı çok açık, herkesin gözleri önünde olmasına karşın bu kadar gizlenebildi ve yargı da bunda bir araç olarak kullanıldı.
Devlet güçleri tarafından gerçekleştirilen hücumlarda biz daima cezasızlıktan bahsediyoruz. 90’larda faili çok bilmiyorduk fakat burada beşerler açık açık F-16’larla bombalanarak öldürüldüler ve devlet “Bu benim cürmüm değil” dedi. Sahiden akıl almaz bir durum yaşandı. Burada ailelerin onurlu hallerini da hatırlamak gerekiyor. Devlet tazminat ödemek istedi, o tazminatı kabul etmedi aileler.
AKP ve MHP, bahisle ilgili bir meclis araştırma komitesinin kurulmasını reddetti. Meclisin İnsan Hakları Kurulu da devletin hatası olmadığına dair bir karar açıkladı. Yani her şey, her alan devletin bir kabahati olmadığını söylemek için bir araç olarak kullanıldı. Ne yazık ki memleketler arası hukukta da bir hak kaybı yaşandı.
Sizce tekrar AİHM’e gidilebilir mi?
Memleketler arası hukuka başvurabilmek için tekrar bir iç hukuk süreci başlatmak gerekiyor. Aslında Ceza Muhakemeleri Kanunu’na nazaran bir baht var. Takipsizlik kararının kaldırılması talep edilebilir ve o noktadan devam edilebilir zira ortada çok açık bir hata var.
90’larda AİHM, çok acil olaylarda iç hukukun tükenmesini beklemeden kararlar verdi. Lakin daha sonra AİHM çok teknik çalışan bir mahkemeye dönüştü. Biz bundan çok şikayetçiyiz. AİHM Türkiye’yle anlaşarak Anayasa Mahkemesi’ni iç hukukun son kademesi olarak kabul etti. Halbuki AYM de bu cezasızlık siyasetinin iç hukuktaki son destekleyici makamı olarak çalışıyor. AİHM’in teknik bir bakış açısına dönüşü, Roboski’de olduğu üzere hak ihlallerinde sonuç almamıza yeni bir pürüz oldu.
Aileler adalete nasıl ulaşacaklar?
Bu coğrafya bir soykırım coğrafyası, burada kimse adalete erişememiş ki. Burada 1915 Ermeni Soykırımı’yla yüzyılın birinci büyük cürmü işlenmiş ancak bunu konuşmak bile yasak. Devletin hak ihlallerini konuştuğunuz anda terörist ilan ediliyorsunuz bu coğrafyada.
Roboski Katliamı da dahil olmak üzere devletin işlediği ya da devlet güçlerinin fail olduğu hataların tartışılması için muhalefetin güçlü bir talepte bulunması gerekiyor. Lakin maalesef bizim coğrafyamızda muhalefet de resmi ideolojiyle biçimlenmiş. Örneğin siz, kendine muhalif diyen CHP’nin ya da DÜZGÜN Parti’nin 1915’i tartışmaya açabileceğine inanıyor musunuz? Açmazlar, o nedenle biz çok azız bu coğrafyada. Temel sıkıntı bu.
CHP Roboski’nin üzerine gitmedi bir parti olarak zira emsal usuller onların devrinde de kullanıldı. Türkiye’de muhalefetin sonları çok aşikâr. Sezgin Tanrıkulu açıklama yapıyor fakat o bunları kişi olarak söylemiş oluyor, parti olarak değil ne yazık ki.
Muhalefetin resmi ideolojiyle sahiden hesaplaşmak isteyen kısmı son derece hudutlu. Bunlar bir bütün. Bana nazaran 1915 ne ise Roboski de o. Vedat Aydın’ın, Musa Anter’in, Ferhat Zirve’nin katledilmesi, Özgür Gündem’in bombalanması… Hepsine tıpkı sistematiğin içinde bakmak gerekiyor zira hepsi tıpkı devlet aklının eseri. İktidarın ve muhalefetin resmi ideolojiyle biçimlendiği bir yerde bizim işimiz ne yazık ki çok güç. Elbette ki biz çabaya devam ediyoruz fakat hudutlu sayıdayız. Bu cezasızlık siyasetini aşmak nitekim çok güç bizim coğrafyamızda.
Erdoğan katliamdan sonra “Bu olayın Ankara’nın karanlık dehlizlerinde kaybolmasına müsaade vermeyeceğim” demişti. Biz daima durduğumuz yerdeyiz lakin Erdoğan ve devlet aklını oluşturan kesitler daima fikir değiştiriyorlar. Erdoğan, Ankara’nın karanlık dehlizlerindeki aktörlerle şu anda işbirliği yapıyor, o aktörler artık kendisinin iktidar ortağı. O nedenle, o gün söylediği kelamın bugün bir karşılığı yok. Devlet aklı fikir değiştiriyor daima.
Birbirlerine söylemedikleri kelam kalmayan şahıslar ve kurumlar yanyana gelebiliyorlar lakin biz daima durduğumuz yerdeyiz. Biz yalnızca barış, adalet ve bu ailelerin mağduriyetlerinin giderilmesini istiyoruz.
Gazete Duvar
