“Her şey mayıs ayında, birimizin bir başkasına ‘İçinde kusmak olan anılarım var, bunları anlatmak istiyorum demesiyle başladı: Karnımda bir his var, ismini tam bilmiyorum.
Karşılıklı içinde birilerinin böğğ diye kustuğu anıları yazdık evvel, sonra gerisi sıra başka anılar geldi. Nereye varır bu işin sonu demeden aylarca yazdık durduk anılarımızı. İçinde bayanların birbirine art çıktığı anıları, bayanların yalnızca bayan olmak marifetiyle yaşadıkları zorlukları yazdık. Sonra gülmelerini, cümbüşlerini, umursamamaları, kendi hallerini, var oluşlarını, bol bol çocukluklarını, yetişkinliğin her halini yazdık. İçinde hiçbir olağandışılığın yaşanmadığı en sıradan olayların anılarını da yazdık. Takımımız büyüdü, anı yazma atölyeleri düzenledik. Bayanlarla görüştük, söyleşiler, kayıtlar da yaptık.”
Sitenin ismi ‘Şenlik.’ Linki için Türkçe karakter olma zorunluğundan ‘senlik’ de olabiliyor. Hoş bir tesadüfle logoyu yapan arkadaş da bunu siteye uygulamış. Noktası kıpırdayan bir gif yer alıyor sitede.
Sitede bayanların anılarını yazdığı metinlere yer veriliyor. Edebi bir lisanla yazılma koşulu aranmıyor. Yazamam diyen bayanlar varsa ses kaydı da gönderebiliyor. 1950’ler, 1960’lar üzere kategorilere ayrılmış vakit dilimleri altında toplanan anılar o denli uzun uzun yazılar değil.
Hacettepe Üniversitesi Tarih’te okuyan, yüksek lisansını ABD’de tamamlayan araştırmacı Kiraz Akın’la ‘Şenlik’ sitesini konuştuk.
‘Kadın yazarlar’ deniliyor. Bazıları de yazanı, muharriri kadın/ erkek diyerek ayırmanın anlamsız olduğunu düşünüyor. Öbür taraftan bilhassa son devirde bayanların yazdıkları önüne açarak ilerlemeye başladı. Sizce nasıl oldu bu?
Türkiye’de bayan hareketi manasında bir ivme yakalandı. 8 Mart yürüyüşlerinin görkeminden de anlaşıldığı üzere. Bunun tezahürlerden biri bayan kıssalarının öne çıkması oldu.
2012’de 5Harfliler.com‘un kuruluşunda muharrir olarak yer aldım. Çok ses getirdi ve devamı geldi. Reçel Blog, Çatlak Yer, Ekmek ve Gül… Artık artık bayan sitelerini takip bile edemiyorum. Bu çok iyi bir şey, hepimizin adına!
Başka taraftan… Bayan cinayetleri için çaba ediyoruz. Sokağa çıkıyoruz. Hukuk yoluyla baş etmeye çalışıyoruz. Pekala beşerler ne yaşıyor? Mesela ailesinde bayan cinayeti yaşanan biri ya da bir cinayetin öncesinde ne oluyor o konutta? Yani sonu bir insanın vefatına giden yolda neler oluyor tam olarak? Minik minik anlar, diyaloglar, bazen sıradan gözüken şeyler… Yapboz üzere, bu kesimleri toplamamız gerekiyor. Bizim Şenlik’i kurma ana niyetlerimizden biri buydu. Yaşananlar ortaya çıktıkça sivil toplumdaki hukukçular, gazeteciler bu anlatılanları alıp sorunlara değişik boyutlarıyla da tahminen artık çok konuşulmayan, zira bilinmeyen detaylarıyla da bakabilecekler tahminen. Diğer bir görünürlük sağlanacak, yeni gayret yollarının önü açılacak tahminen, buna çok inanıyorum. Bu ihtimallerin peşinde koşmak istiyoruz.
‘YAYINLADIĞIMIZ ŞEYLERDE GERÇEĞE SADAKAT GEREKİYOR’
Pekala sitede yalnızca bayanların anıları mı olacak?
Bayan sitelerinde erkekler yazamaz diye bir ambargo olmasın tabi. Bir uğraş içinde erkekleri dışlamak, yekpare bir duruşta ısrar etmek her vakit çok manalı olmuyor. Biz artık, öncelikle bayanların yazdıklarını yayınlamak istiyoruz, tahminen sonra sitede “erkekler matinesi” yaparız. Site pek çok tarafa yanlışsız gidebilecek bir fikrin üzerine şurası, ihtimaller dünyası geniş, bunları daima bir arada göreceğiz.
Nasıl anılar sitede kendine yer bulacak? Kriterleriniz neler?
Biz Şenlik’te yazı atölyeleri düzenledik. Orada ısrarla söyledik, gerçeğe sadakat gerekiyor diye. Bunlar öykü değil. Yayınladığımız şeyler gerçek, gerçeğe ne kadar yakınsarsak o kadar iyi.
Her anıyı almayacağız. Şu an elimizde bir yazı havuzu var. Biz yayın etabına geldiğimiz zaman-militer bir lisanla konuşmuş olacağım ama- cephanemiz olsun istedik. Sonra insanlardan yazı geleceğini umduk ki gelmeye başladı. O yazı havuzunda her anı yok.
Yaşayana, anlatıldığında duyana ağır gelen çok şeyler yaşıyor bayanlar, bunları da yayınlayacağız yeri gelince. Ama tahminen şunu belirtmekte yarar var: Şenlik bayan sorunuyla ilgilenen, bayanların anılarının peşinde koşan bir yazı sitesi ve biz yazarak bir şeylerin ortaya çıkmasını sağlamaya çalışıyoruz. Nihayetinde bir dernek ya da örgüt değiliz, bayanlara gayret çizgisi çizmiyoruz fakat yazmalarına aracı olmak istiyoruz. Yedi aydır çabucak her gün çalışıyoruz. Editoryal bir tonumuz oluştu. O tonu korumak, bayanları köşelere sıkıştıran nefes almalarını engelleyen o hastalıklı dokunun görünür olmasını sağlamak değerli bizim için. Bu çabucak olmayacak, vakit alacak, fakat sürecin kendisinin bile yeni yollar açmasını umut ediyorum.
‘KADIN TECRÜBESİ ÜST BAŞLIK LAKİN İÇİNE NELER GİRİYOR ALLAH BİLİR!’
-Karnımda bir his var, ismini tam bilmiyorum.
-Yazarsan geçebilir.
Sitede ‘Hakkımızda’ kısmında yazdığınız şeye istinaden soruyorum. Yazının sağaltıcı gücü nasıl olabiliyor?
Çağlar uzunluğu yazıyor insanlık. Bu sorduğunuz büyük bir soru bir yandan. “Neden yazıyoruz?” sorusu da başlı başına iyi bir soru olmakla birlikte yazan insanların rahatladığına, etraflarıyla bağlantı kurabildiklerine, kimi anlarda dünyanın biraz daha iyileşebildiğine yığınla ispat var. Edebiyat var, edebiyat cinsleri var. O tiplerin çıkması da tesadüf değil.
Bizim yaptığımız üzere kurgu dışı yazılarda ise beşerler birbirine temas ediyor Birisi bir şey yazdığı vakit, o yazılan diğer birinde karşılık buluyor. “Bunu ben de yaşamıştım” diyen birisi artık çok daha güçlü birisi. O yazı aracılığıyla bir irtibat kuruluyor, dayanışma sağlanıyor. Sonra ortaya çıkan güçle değişim başlıyor. Ben temelinde Tarihçiyim ve dünya tarihinin de bu türlü değiştiğini söyleyebilirim. İnsanlık tarihi çok karmaşık görünür ancak aslında temelde birkaç kolay gerçek üzerine konseyidir. Bu gerçeklerden biri de yazmanın, paylaşmanın ortaklaştıran, çok güçlü bir şey olduğuna dair bilgimizdir.
Anıların geçtiği vakit dilimine nazaran “1960’lar/ 1970’ler/ 1980’ler/ 2000’ler” başlıkları niçin var? Buradaki emel ne?
O kategorilerin hepsinin altı dolacak, daha yolun başındayız.
Kategorilerin altına anılar birikmeye başladığında bayanların ömür şartlarındaki değişim mi fark edilecek?
Evet, tam bu. Anlamışsınız fikrin ne olduğunu. Bu fikir yüzde yüz işleyecek mi emin değilim ancak denemek istiyoruz. Kimi problemler var, bayanlar onu yüz yıldır yaşıyor. Birtakım problemler var ki bayanlar orda ilerleme kaydetmişler.
Yazılar biriktikçe diyelim 1950’lere dair bayanların tecrübesini oradan okumak mümkün olacak. Çok küçük hayat kesimleri bunlar. Şöyle düşünün: Yapboz gibi… Bayan tecrübesi bir üst başlık lakin içine neler giriyor Allah bilir! Ben içine giren şeyleri ortaya çıkarmak istiyorum. Minicik kesimler ortaya çıksın, yıllar içinde nasıl dağıldığı ortaya çıksın, daima birlikte bakalım, görelim, üzerine konuşalım.
‘İÇİNDE KUSMAK OLAN BİR ANIYLA BAŞLADI’
Grubu kimler oluşturuyor?
Senem Esen, Tomris İtimat ve ben yola çıktık.
Geçtiğimiz mayıs ayında Senem tam olarak bana “Karnımda bir his var, ismini tam bilmiyorum” dedi. “Benim yazılarım var ve içinde kusuyor beşerler. Bunları sana göndermek istiyorum” dedi ve yazıları gönderdi. İki yazısı çok çarpıcıydı. Biri Kusmuk, başkası Minibüs. Onları okuyunca aklım başımdan gitti. Kusmak nahoş bir şey, ancak evet neden bir yazının konusu olmasın, bunu ele alsak ne çıkar ortaya dedim, benim de içinde kusmak olan bir anım var. Ben de onu yazdım. Sitenin ortaya çıkışı bu türlü. Hiçbir pazarlama tekniği yok yani yazdığımız hakkında kısmında, hepsi hakikat orada yazanların… O akşam dedim ki, gel biz seninle site kuralım. Sonra çalışmaya başladık. İki hafta sonra Tomris arkadaşımız katıldı. Yedi aydır çabucak hemen her gün çalışıyoruz. Sonra yakın etrafımıza biz bu türlü bir şey yapıyoruz dedik. “Siz de anılarınızı yazın!” Çabucak karşılık buldu.
Kısaca “Karnımda bir his var, ismini tam bilmiyorum” diyen Senem. Bunu fırsata çeviren ben olmuş bulundum. Bunun dışında bizim yazı yazan çekirdek bir takımımız var şu anda. Bu beşerlerle daima toplanıyoruz. Onların mutlak dayanağı olmasaydı bu yolda inancımız bu türlü tam kalmazdı tahminen. Tamara Pekala, Melek Elitez, ebe olarak çalışan iki doğum ortasında bizim atölyelerimize gelen Diren’imiz var bir de, Gülsün Kaya var, Gülay Türker, Mehtap Topatan var. Yaş aralığı da çok geniş muharrirlerimizin, yediden başlamıyor muharrirlerimizin yaşı, lakin 19-70 ortası diyeyim.
‘ANILARIN EŞİTLEYİCİ BİR TARAFI VAR’
Sınıfsal durumundan ve kimi şanssızlıklardan ötürü eğitim imkânını yakalama fırsatı bulamamış bayanlar size yazabilir mi? Kimi bayanların o denli bir anlatım gücü var ki… Benzetmeler, metaforlar, iğneleyici üslupla en radikal şeyi de söyleyebilme lakin bu bayan Anadolu’da bir köyde ya da hayatı boyunca yaşadığı kenti hiç değiştirmemiş. O bayanlar için ne yapılabilir?
Çok hoş bir şey söylediniz. Neden biz anılara odaklandık? Herkesin anısı var ve bu anıların çok eşitleyici bir tarafı var. Sitede ses kayıtları var. Bir bayanla görüştüm. O bayan yazamam dedi. Düzgün olmayacağını düşündü fakat muazzam şeyler anlatıyor. Ses kaydını açtıktan sonra anlattı. O metinler değişiktir mesela… Ağzından çıktığı haliyle yayına hazırladık.
Birtakım beşerler benim edebiyatım kuvvetli değil diyor. Bunu diyen herkesle bugün tek tek ilgilendim ve şunu anlatmaya çalıştım onlara: Buradaki sıkıntı yazınızın, hitabetinizin ne kadar güçlü olduğu değil. Sahip olduğunuz anıyı anlatma gereksiniminiz varsa o yazıyı çıkarmanız. Hiç problem değil. Bugün gelen altı yazıdan ikisinin müellifini tanıyorum. Hayatlarında hiç yazmamış beşerler. İkisi de dayanılmaz şeyler yazmışlar. Burada özel bir yetenek olması gerekmiyor. Bir şey var içinizde, kusmak istiyorsunuz onu… Biz onu aktarmanın yolunu kesinlikle buluruz. Ses kaydı yollayabilirsiniz, biz sizinle görüşebiliriz ya da bize gönderin yazdığınız metni. Ağır bir editörlükten geçiyor yazılar lakin müellifleri yormuyoruz. Biz çok deneyimli yayıncılarız, zati bayanlarla çalışıyoruz yıllardır.
Telif veriyor musunuz?
Vermiyoruz lakin yeni açıldı site. Bu siteye kaynak bulacağız biz ancak nerden bulacağımızı daha bilmiyoruz. Bir noktadan sonra telif ödeyebileceğimizi umuyorum. Şimdi değil. Fon bulmak için bir basamağa gelmemiz gerekiyor. Bu artık çok ön planda değil bizim için. Çok uzun vakit çalıştık, artık gerçek oldu hayallerimiz, biraz okuyucularımızla, dayanak vermeyen herkesle vakit geçirelim, biraz yol alalım. Tabi finansal dayanak olmayı çok isteyen olursa konuşalım.
Gazete Duvar
