İZMİR – Geçtiğimiz Mart ayında gösterimi planlanan lakin pandemi nedeniyle vizyonu ertelenen 9 Kez Leyla, Netflix’de seyirciyle buluşacak. “Neredesin Firuze”, “Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü?” , “Yedi Kocalı Hürmüz” üzere sinemalardan tanıdığımız Ezel Akay, 11 yıl sonra yine “kayıt” dedi. Başrollerinde “Neredesin Firuze”de birlikte çalıştıkları Demet Akbağ ve Haluk Bilginer’in yanı sıra Elçin Sangu, Fırat Tanış ve Alican Yücesoy’un birlikte yer aldığı “9 Kez Leyla” 4 Aralık’tan itibaren Netflix’te yayına girecek.
Yapımcılığını Contact Sinema Works’ün üstlendiği, dağıtımının ise CGV Mars tarafından yapıldığı “9 Sefer Leyla”, güçlü iş insanı Adem (Haluk Bilginer)’in genç sevgilisi Nergis (Elçin Sangu) uğruna evliliğini bitirmeye çalışmasının öyküsünü anlatıyor. Adem, boşanmayı reddeden karısı Leyla’yı 9 kez öldürmeyi deniyor. Fakat sinemanın konusu bu kadarla hudutlu değil. Sinema, yayımlandıktan sonra “Türkiye’de bayana yönelik şiddet” konusu üzerinden uzun mühlet konuşulacağa benziyor.
Sinemanın senaristlerinden Hasret Lale ile “Türkiye Sineması’nda bayan olarak üretim yapmak ve 9 Kez Leyla” üzerine ilgiyle okuyacağınızı düşündüğümüz keyifli bir söyleşi gerçekleştirdik.
Türkmax, Tv8 üzere kurumlarda çalışan ve tiyatro muharriri olan Lale “9 Defa Leyla” sinemasını Uğur Saatçi ve Adnan Yıldırım ile birlikte yazdı. Sinemanın, “öldürmek mevzusu” üzerinden, bayan örgütlerinden reaksiyon alacağını düşünmediğini söyleyen Hasret Lale, “Ama buna hazırlıklıyız alışılmış. Bayan sıkıntısına katkıda bulunacak ve dünyayı daha iyi hale getirecek bütün konuşmalar hepimizin lehine” diyerek, ekliyor: “Biz eril kodların dahilinde hareket edip hepsiyle çok hoş dalga geçtiğimizi düşünüyoruz.”
‘TÜRKİYE’DE BİR BAYANIN ÇALIŞABİLECEĞİ EN GÜZEL ÜÇLÜ’
“9 Defa Leyla” nasıl ortaya çıktı?”
Aslında çok kapsamlı ve uzun sürecek bir proje içindeydik. Ezel Akay, bize Tayfun Türkili’nin “Dokuz Canlı” isimli oyunundan bahsetti ve “böyle bir kıssa var, ne düşünüyorsunuz?” diye sordu. Ben tercihimi başka projeye devam etmekten yana kullandım. Lakin Adnan Yıldırım öyküyü çok sevdi. Adanmış bir formda bu öykü üzerine çalışmaya başladı. Üzerinde konuştuktan sonra biz de öyküye dahil olduk. İskeleti çıkınca daha bir bedene büründü, yaptığımız eklemelerle öykü yine oluştu.
Çekimlere başlamadan evvel nasıl bir ön hazırlık yaptınız?
Ben üretim gereği dominant bir beşerim. Bu süreçte başka senarist arkadaşlarım ve direktör Ezel Akay bana tahammül etti diyebilirim. Eril fikre onlar benden daha çok hançer sapladılar. Sinemanın kimi kısımlarını yalnızca ben yazdım. Fakat beni her vakit destekleyerek “erkekler bunu hak ediyor” diyen üç adam vardı karşımda. Bu bakımdan Türkiye’de bir bayanın çalışabileceği en iyi üçlü olabilirler. Hasebiyle cinsiyet eşitsizliğinin davranışlar seviyesinde asla olmadığı bir süreç yaşadık. Herkes orada bu işi “iyi yaptığı” için bulunuyordu.
Geçtiğimiz yaz ayını hazırlık süreciyle geçirdik. Ekim ayı üzere bir hareketlenme başladı. Üretimcimiz öyküyü evvelce de bildiği için biz senaryoyu yazdıkça o da takip etti. Ekim ayında yapıma dair çalışmalar başladı. 2 ay içinde de ön hazırlıklar tamamlandı. Çekim süremiz 3 hafta olarak belirlenmişti ve belirlenen müddette bitirdik.
. ‘EZEL AKAY ÖRNEK ALINACAK BİR YÖNETMEN’
3 hafta bir sinema sineması için hayli kısa bir müddet. Çekimleri bu kadar süratli tamamlamanızı neye bağlıyorsunuz?
Yapımcılarımız Figen ve Umut Özçorlu, Ezel Akay ile çok uzun müddettir bir ortada çalışıyor. “Neredesin Firuze”den bu yana bu birliktelik devam ediyor. Ortak bir lisanları ve çalışma pratikleri var. Bu nedenle çok süratli bir biçimde tamamladık süreci. Üstelik 3 hafta boyunca hiçbir bir aksaklık ya da insanların zorlanacağı formda uzayan çalışma saatleri yaşanmadı. Her vakit yasal hudutlar içinde ve gerektiği kadar orta verdik. Çok kompakt bir 3 hafta geçirmemize karşın hiç dert ya da zorlanma yaşamadık. Her şey insani çalışma şartları içinde gerçekleşti. Yemeklerimizden tutun, ulaşım sistemimize kadar hiç kimsenin en ufak zorluk yaşamadığı bir set tertibi vardı. Bu çalışmanın kesimde örnek olması gerektiğini düşünüyorum. Münasebetiyle sineması bu kadar kısa müddette bitirmemizin nedeni Ezel Akay üzere bir direktör, alanında profesyonel bir yapım grubu, Haluk Bilginer, Demet Akbağ üzere oyuncular ve son derece huzurlu bir ortam olmasıydı.
11 yıl ortadan sonra Ezel Akay tekrar “kayıt” dedi…
Bu kadar ortadan sonra birinci sefer kayıt demesi ve bizim de buna şahit olmamızdan ayrıyeten memnunuz. Ben sinemadan çok anlamam. Bir sineması izlediğimde eleştiremem. Öyküyü eleştirir, senaryoya bakarım. En son çektiği “Yedi Kocalı Hürmüz”ü izlediğimde ne kadar rengarenk diye düşündüm. Zira bizim tarih kitaplarından öğrendiğimiz o denli bir Osmanlı toplumu yok. Ezel Akay daha sonra bir röportajda şunu söylemişti: “Benim başımda bu türlü. Ben dünyayı bu türlü görüyorum…” Hasebiyle o dünyanın bir modülü olmak ya da o dünyayı yaratırken birlikte yaratmış olmak ayrıyeten hoş diyebilirim.
Bu benim birinci sinema sinemam. Birinci sinema setim… Hakikaten bütün direktörler bu türlü mi bilmiyorum lakin Ezel Akay kesimde örnek alınacak bir direktör. Bütün bir takıma davranışı, işine yaklaşımı, direktör despotluğunu zerrece görmediğimiz, emeğe değer veren bir insan. Bu manada nitekim özgür bir biçimde çalıştığımız bir hazırlık süreci oldu. Tahminen de bütün bir takım bu kadar hoş beşerler olduğu için biz bu kadar keyifli ve ensemble ruhuyla çalıştık. Münasebetiyle filmografisine baktığımız vakit Ezel Akay ile sinema yapmak hepimizin hayaliydi.
‘BU DURUMU VAR EDEN YALNIZCA ERKEKLER DEĞİL’
Türkiye’de bayanların yaşadığı sıkıntılara dair neler söylemek istersiniz?
Bayan olmak en büyük sorun bu ülkede. Aslında dünya genelinde de çok farklı bir durum yok. Bu kadar erkek bir dünyaya doğmuş olmak esasen herhalde en büyük sorun. Eğitim hayatında, gündelik hayatta, iş hayatında yani her alanda bir “kadın olma” durumu var. Hatta bayanın hayatta gerçekleştirdiği bütün mucizeler bir dezavantaj olarak karşısına çıkıyor. Meğer bayanın özgür olamadığı, bayan olarak var olamadığı her alanda erkekler de birebir özgürlüğü ve tıpkı yaşama alanını paylaşamayacak.
Bayanlar nitekim özgür değil ve olması gerektiği üzere yaşamıyorlar. Baştan aşağı düzeltmemiz gereken şey de bayandaki ve erkekteki “erkeklik” sorunu. Yani bu durumu var eden yalnızca erkekler değil. Bunu var eden ve savunucusu olan bayanlar da var. Zira Türkiye toplumuna erkeklik zehri o kadar çok sirayet etmiş ki erkeklik bir cinsiyet değil, bir ideoloji haline geliyor. Asıl sorun bu bence.
‘FİLMLERDE “ÖLDÜRMEK MEVZUSU” TARTIŞMAYA AÇIK BİR KONU’
Bayanların erkekler tarafından öldürüldüğü bir ülkede yaşıyoruz. Bir bayan olarak sinemanızın bayan örgütlerinden reaksiyon alacağını düşünüyor musunuz?
Ben reaksiyon alacağımızı düşünmüyorum. Lakin buna hazırlıklıyız natürel. Bayan sıkıntısına katkıda bulunacak ve dünyayı daha iyi hale getirecek bütün konuşmalar hepimizin lehine. Fakat şu da çok net: Sinemaya, tiyatroya giden hiçbir insan bir şey öğrenmez. Yani bir sineması izlediğinizde dünyayı değiştirmezsiniz. Yalnızca bir şey izlersiniz. Bu nedenle daha gerçekçi tahliller, daha gerçek noktaya götürebilir diye düşünüyorum. Konuşarak tahminen bir şeyleri düzeltebiliriz. Kaldı ki bir boks maçı kelam hususuysa bizim o ringde kimi tuttuğumuz da çok bariz. Örneğin hiçbir katilin referansı Othello değildir. Hangi katil savunmasında, ‘Abi Othello üzere olmak istedim, kıskandım öldürdüm’ der ki? Zira Shakespeare yalnızca Othello’nun trajedisini anlatır, nasıl yıkıma gittiğini anlatır. Shakespeare bunu trajediyle anlatıyor, biz güldürüyle. Gülmek kimi vakit acılı bir harekettir fakat acıyı sonradan hissederiz.
Hasebiyle sinemalarda “öldürmek mevzusu” tartışmaya açık bir bahis. Biz neyi öldürüyoruz? Bunu konuşmak çok yerinde olur. Bizim öldürdüğümüz şey asla beşerler değil. Öldürdüğümüz ya da öldüremediğimiz için anlattığımız kıssalar, muhakkak fikirlere dair ataklarımız, o fikirlerden tekrar diğer şeyler bulmamızdandır. Sanatın içinde elbette öldürmek var. Fakat bu asla gerçek bir öldürme değil. Sanat yaparken farklı şeyleri öldürmeye çalışırsın. Kaldı ki bizim hususa bakışımız çok net…
. ‘HİÇ KİMSENİN ÖZENECEĞİ BİR ADEM DEĞİL O’
Bayanların uğradıkları şiddet görünür olduğunda bu durum olağanlaşıyor, kanıksanıyor. Bu açıdan baktığımızda, “bu sinema şiddeti normalleştirir” diyebilir miyiz?
Bence şiddeti olağanlaştıran şey şiddetin cezasının olmaması. Şiddeti normalleştirip özendiren şey budur. Bizim Adem’imiz o kadar salak ki beceremez bu türlü şeyleri! Yani hiç kimsenin özeneceği bir Adem değil o. Ayrıyeten bir sinemada salağın birisinin karısını öldürmesiyle, konutunda oturan olağan bir izleyici karısını öldürmeye karar vermez. Ya da karısından nefret eden bir adam sinemada birisi bunu yaptı diye karısını öldürmeye çalışmaz. Bu aksiyonu yapacak olan zati o denli bir insandır. Babası, “oğlum, aslanım, erkeğim, sen yaparsın” demiştir. Annesi, “kalk kız, ağabeyine çay koy” demiştir. Bu erkeklik ideolojisini yaratırken daima birlikte kutsamışlardır. Yani o adam aslında yapabileceği bütün kötülükleri kendinde hak görerek yaşıyordur. Ancak olağan bir insan, sinemadan etkilenip karısını öldürmez.
Ben üniversitedeyken merhum Turgut Özakman katıldığı bir söyleşide, “Hep söylüyorlar tiyatro öğretir diye. Tiyatro kimseye bir şey öğretmez. Cimrilik piyesini izleyen bir insan cimrilik yapmaktan vazgeçer mi? Tiyatro beşere bilet almayı, sıraya girmeyi, daima birlikte gülmeyi, daima birlikte alkışlamayı öğretir. Bunun dışında bir şey öğretmez’’ demişti. Yani sanat bunların dışında bir şey öğretmez. Yoksa çok hoş, memnun mutlu sinemalar çekip, memnun bir toplum yaratırdık. Bu türlü bir şey olabilir mi? Sinema ya da rastgele bir sanat kolu bunu yapamaz. Mümkün değil…
‘ERİL KODLARIN CANI CEHENNEME’
Lakin Türkiye’de sinema sinemaları uzun yıllar boyunca eril kodların yine üretildiği ve olağanlaştırıldığı bir alan oldu.
Biz eril kodların dahilinde hareket edip hepsiyle çok hoş dalga geçtiğimizi düşünüyoruz. Eril kodların canı cehenneme! Aslında yeniden az evvel söylediğim şeye dönüyoruz. Türkiye’de sinema bu kadar tesirli mi?
Mesela Türk sinemasında en faal sinema çekilen periyotlar olan 60’lı yıllara bakalım. Bayan temsilinin çok makûs olduğu sinemalar var. Fakat çok iyi sinemalar de var. Onlar neden dünyayı dönüştürmedi? Buradan neden bakmıyoruz? Türkiye’de yalnızca Ocak ayında 30 bayan öldürüldü. Kim çıkıp bayana şiddete özendirecek ya da eril lisanı olumlayacak bir iş yapar? Yani hakikaten ya geri zekalı ya da ahlaktan, edepten, vicdandan mahrum olması gerekiyor. Direkt bu türlü bir telaffuzla hiç kimse bunu yapmaz.
Ben Türk sinemasında Dilek Sinema hayranıyımdır. Hiç kimse şunu konuşmaz. Dilek Film’in aile sinemalarında bayanlar dünyanın canına okurlar. Sevdiği adama kaçar, babasına palavra söyler, kocasını boşar, meskene gelen adama aşık olur, onunla evlenmek için her şeyi yapar. Bu türlü çok güçlü bayan temsilleri vardır. Bunlar güldürü sinemaları olduğu için bayanların hayatını etkilemiyor. Melodram ise bir tiptir ve sıkıntı çok nettir. Berbatlar ve iyiler vardır. Öbür taraftan baktığımızda da Ekrem Bora’nın oynadığı güçlü ve her istediğini alan makus adam vardır. Temel kızı kendisiyle birlikte olmaya bir biçimde mecbur eder. Başkan Somer de güzel berbat jönümüz! Bu adam temsilleri de makus adamlar. Yani onlara bakarak mı Türkiye’de erkekler bu hale geldi? Hepsi Lider Somer’e mi özendi? Hayır. Sinemanın nitekim bu türlü bir dönüştürme gücü yok. Dizilerde rol model oluşturabilirsiniz fakat sinemada rol model oluşturmak çok güç.
Hasret Lale ve Nuray Pehlivan ‘SEYİRCİLERİ HOŞ VE TATLI BİR KISSA BEKLİYOR OLACAK’
Son olarak; spoiler vermeden 4 Aralık’ta seyirciyi neler bekliyor?
Bizim sinemamızda beşerler tablolar görecek. O tabloların birinci başta ne olduğunu anlamayacaklar. Onlara yalnızca bir hissiyat verecek. Bu sahnede “söylenmeyen bir şey daha vardı” diyecekler. Lakin o tablolar öteki öbür şeyler anlatmaya devam edecek. Shakespeare’in dramatik metinler için söylenmiş bir kelamı vardır. “Biz düşlerin yapıldığı kumaştanız.” Seyircileri hoş ve tatlı bir kıssa, iyi oyuncuların oynadığı, çekimleri iyi bir sinema bekliyor olacak. Görsel olarak tatmin oldukları ve “ağzımda hoş bir tatla çıktım” diyecekleri bir sinema izleyecekler.
Ayrıyeten üstüne düşünmek ve üstüne konuşmak isteyenlere de bir alan açtığımızı düşünüyorum ben. Bu kadınlık ve erkeklik problemi nedir? Bu Ademler neden bu haldeler? Bayanlar olarak bizim bunda hissemiz var mı, yoksa koca bir insanlık tarihinde ihale daima bizim üstümüze mi kaldı? Buralardan tahminen biraz kaşıdığımız şeyler üzerine sinemadan sonra konuşuruz. Hiçbir sinemada bir sıkıntıya tahlil bulamazsınız. Fakat şu bir gerçek: Erkeklik durumu ortadan çekildiğinde, bayanlar birebir paydada buluşur…
Gazete Duvar
