Burcu Özkaya Günaydın
Dün Dünya Arapça Günü’ydü. Dünya genelinde yaklaşık 350 milyon kişi Arapça konuşuyor. Kimi kaynaklara nazaran Arapça dünyada en çok konuşulan 5’inci lisan, kimi kaynaklara nazaran ise 6’ncı. Türkiye coğrafyasında da ise Arapça; Suriyeliler haricinde yerli halk olarak daha çok Adana, Mersin, Hatay, Urfa, Mardin, Siirt, Antep, Şırnak’ta konuşuluyor. Hatay’da Arapça tiyatro yapan Mesreh El Hirri’den (Özgür Sahne) Sevcan Rencüzoğulları ve Gülay Yüksek ile Arapça ve Arapça tiyatroyu konuştuk.
Sevcan Rencüzoğulları ve Gülay Yüksek (soldan sağa) BEN TÜRKÇE ÖĞRETTİM ONLAR ARAPÇA
Sevcan Rencüzoğulları Hatay Samandağlı. Mersin’de doğup büyüyen Sevcan, ilkokulu da Mersin’de okur. Hatay’a geldiğinde ise okulda Arapça konuşmak yasak ve ayıpmış. Bu yasak lisana Sevcan’ın merakı artar ve sınıf arkadaşlarıyla muahede yapar; Sevcan onlara Türkçe öğretecek onlar da Sevcan’a Arapça. Sevcan için Arapça anadilinden öte hiç Türkçe bilmeyen nenesinin lisanı: Arapçayı öğrendikçe daha çok sevdim. Sevdikçe de konuştum. Bizim buralarda Arapça asimilasyona uğradı. Yarı Türkçe yarı Arapça konuşuluyor. Suriyeli bir çocuk gördüğüm vakit hiç durmadan konuşmak istiyorum. Kesintisiz Arapça konuşmak bana keyif veriyor. Tiyatroya merakım Arapça tiyatro olduğu için başladı. Sanat çok hoş lakin Arapçayla birleşince inanılmaz oluyor.”
HATAYLININ ÖYKÜSÜ ÖBÜR KENTLERLE BULUŞSUN
2009 yılında kurulan Mesreh El Hirri vakit zaman duraksasa da çalışmalara devam ediyor. Adana Mersin, Hatay’da her sene oyun gösterimleri yapan Mesreh El Hirri, bir sefer İstanbul Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi’nde Türkiye’nin her yerinden tiyatroların katıldığı bir aktifliğe katılmış. Sevcan, Sivil Toplum Kuruluşları, belediyeden biraz takviye almaları durumunda “Hataylının öyküsünü diğer kentlerle buluştururuz” diyor.
ARAP KÜLTÜRÜNÜ BAYAN BAKIŞIYLA ANLATIYORUZ
Sevcan, Mesreh El Hırri’yi “Eski gelenekleri, hayat biçimini, komediyi Arap kültürünü bayan bakış açısıyla anlatmak” olarak tanımlıyor. Mahallî kıssaların kullanıldığı oyunlar, halk tarafından hayli beğenilmiş; Sevcan: Bu maya halkta tuttu. Maddi manevi her türlü yanımızda duruyorlar. Halk kendisinden olanı, kendi öyküsünü seviyor. Bizim anlattıklarımız onların kıssası tıpkı vakitte.
ARAPÇA OLDUĞU İÇİN OYUNUMUZ YASAKLANDI
Sevcan, Türkiye’de sanatın desteklenmediğini, bir de farklı lisanda olunca büsbütün köşeye sıkıştığını düşünüyor. Bunu da yaşadıkları bir olayla aktarıyor: 2018 yılında Samandağ’da Arapça tiyatro ve müzik içeren Kültür Sanat Aktifliği yapıyorduk. Valilik tarafından Arapça diye yasakladı. Hem de 21 Şubat Anadil Günü’nde.
Arapçaya karşı bir önyargı olduğunu belirten Sevcan, yeni kuşak çocukların Arapça konuşmak istememesinde bu önyargının tesirli olduğunu belirtti: Arapça tırnak içinde ‘fakirlerin’ ya da ‘geri kalmışların’ lisanı olarak görülüyor. Ya da ‘medeni’ görülmüyor; ‘ayıp’ görülüyor. Halbuki dünyada en çok konuşulan lisanlar ortasında ve dünyanın en eski, kadim lisanlarından. Hak ettiği kıymet verilmiyor. Bu algı ortadan kalksa, değer verilse; çocuklarda öğrenme oranı yükselir. Okullarda İngilizce varsa Arapça da olmalı. En azından seçmeli olmalı.
ÇOCUKKEN ARAPÇA KANALLAR İZLERDİK
Gülay Yüksek de Samandağ Aknehirli. Gülay, küçüklüğünden beri Arapça konuşulan bir ortamda büyüyor. Çocukluğunda Türk kanallarından çok Arapça kanallar izlenirmiş ailede. Bilhassa Suriye kanalları. Arapça çizgi sinemalar, sinemalar, haberler, skeçler… Gülay “Hatay Arapçası asimilasyona çok maruz kalmış. Yarı Türkçe yarı Arapça. Birtakım sözler de Arapça düşündüğümüz için bozuk Türkçe. Her lisan değerli ancak anadil kalbin lisanı. Arapça konuşurken daha iyi hissediyorum.” diyor.
Yeni jenerasyon çocukların, gençlerin Arapça anladığını ancak bir ‘geleceği’ yok mantığı ile ilerletmediğini söylüyor: “İngilizce öğrenmek daha cazip geliyor. Tanınan kültürün tesiri biraz da.”
Gülay da Mesreh El Hürri de Arapça tiyatro yapıyor ve şöyle anlatıyor: “Çok keyif alıyorum. Konuşmayı sevdiğim bir lisanla sahneye çıkmak inanılmaz bir his. Belediye üzere mahallî örgütlerden takviye alabilsek Türkiye’nin her tarafında sahneye çıkmak isteriz. Halk bizi maddi manevi elinden ne geliyorsa destekledi, destekliyor da. Fakat daha profesyonel bir dayanakla çok daha iyi işler çıkar ortaya.”
Gazete Duvar
