David Nield
Bilim insanları, derin uyuyan ve şuurlu düşler gören insanların kendilerine verilen talimatları takip edebildikleri, kolay ‘evet’ ya da ‘hayır’ sorularını yanıtlayabildikleri ve hatta temel matematik sorunlarını çözebildikleri, ‘etkileşimli hayal’ diye tanımlanan yeni bir olguyu açığa çıkardılar.
DÜŞLERİ ETKİLEMEYİ BAŞARDILAR
Yeni çalışma, düş gördüğümüzde beynimize neler olduğuna yesyeni bir anlayış seviyesi katmasının yanı sıra, en nihayetinde, örneğin belli bir amaç doğrultusunda bizlere yardımcı olmak ya da muhakkak bir zihinsel sıhhat meselesini tedavi etmek emeliyle düşlerimizi nasıl eğitebileceğimizi bizlere öğretebilir.
Ekseriyetle hayallerin görüldüğü esnada gerçekleşen süratli göz hareketi (REM) kademesi da dahil olmak üzere, uyku psikolojisi hakkında hâlâ gizemini koruyan birçok şey var. Sonradan hazırlanan raporlara bel bağlamaktansa, uyuyanlardan elde edilen gerçek vakitli karşılıklar çok daha faydalı olabilir.
Northwestern Üniversitesi’nde vazife yapan Psikolog Ken Paller, “REM uykusundaki insanların deney yapan biriyle etkileşime girebileceğini ve gerçek vakitli irtibat kurabileceğini keşfettik” diyor. “Bununla birlikte, hayal görenlerin soruları anlayabildiğini, kısa vadeli hafıza süreçlerine dahil olabildiğini ve karşılıklar üretebildiğini ortaya koyduk.”
“İnsanların büyük kısmı bunun imkânsız olduğunu, bir soru sorulduğunda bireylerin uyanacaklarını ya da yanıtlayamayacaklarını ve mutlaka bir soruyu yanılgı yapmadan anlamayacaklarını düşünebilirler.”
BAĞLANTIDA SESLER, IŞIKLAR VE FİZİKÎ TEMAS KULLANILDI
Araştırmacılar, dört farklı laboratuvarda gerçekleştirilen deneylerde 36 şahısla çalıştılar. Gönüllülerden biri narkolepsi* sorunu yaşıyor ve sık sık şuurlu hayaller görüyordu; öbürleri ise şuurlu hayallerle ilgili tecrübeleri açısından farklılıklar göstermekteydi.
Bilim insanları, elektroensefalogram (EEG) araçları tarafından gözlemlenen uykunun en derin evrelerinde, çalışma iştirakçileriyle sesler, yanıp sönen ışıklar ve fizikî dokunuşlar aracılığıyla etkileşime girdiler: Uyuyanlardan, kolay matematik sorularını cevaplamaları, ayrıyeten ışık parlamalarını ya da fizikî dokunuşları saymaları ve (örneğin “İspanyolca konuşabilir misiniz?” gibi) kolay ‘evet’ ya da ‘hayır’ sorularına cevap vermeleri istendi.
Cevaplar, daha evvel kararlaştırılan göz hareketleri ya da yüz kası hareketleri aracılığıyla verildi. 57 uyku seansında, iştirakçiler tarafından şuurlu düş görüldüğünün doğrulandığı seansların yüzde 47’sinde, en az bir soruya gerçek karşılık verildiği gözlemlendi. Şuurlu düş durumlarının teyidi, uyuyan kişinin karşılıklarının birkaç şahit tarafından onaylanmasını gerektiren ‘kör’ örnekleme aracılığıyla gerçekleştirildi.
Northwestern Üniversitesi’nde misyonlu Sinirbilimci Karen Konkoly, “Sonuçları bir ortaya getirdik; çünkü farklı yaklaşımlar kullanan dört farklı laboratuvardan elde edilen sonuçların bir kombinasyonunun bu iki istikametli irtibat olgusunun gerçekliğini en ikna edici biçimde teyit ettiğini düşündük” diyor: “Bu doğrultuda, irtibat kurmak emeliyle farklı araçlar kullanılabileceğini görüyoruz.”
BİR ASTRONOTLA BAĞLANTI KURMAK ÜZERE
Çalışmaya katılan bireyler, çoğunlukla başarılı bir cevap verdikten sonra düşlerini raporlamalarını sağlamak için uyandırıldı. Kimi durumlarda, dış girdiler duşun dışında yahut duşta üst üste bindirilmiş olarak hatırlandı; öbür durumlardaysa, hayalin içinde (bir radyo gibi) bir şeyler deneyimlendi.
Araştırmacılar, yayınlanan çalışmalarında, şuurlu düş görenlerle irtibat kurmaya çalışmayı uzaydaki bir astronotla bağlantı kurmaya çalışmakla karşılaştırıyor ve bu yeni yaklaşımı bu kadar heyecan verici kılan şeyin, cevapların bu kadar direkt olması olduğunu söylüyorlar.
Araştırma, gelecekte hayallerin, hafızanın ve uykunun anıları saklayabilmek konusunda ne kadar değerli olduğu hakkında yapılacak çalışmalarda bizlere yardımcı olabilir. Bununla birlikte, uyku bozukluklarının tedavisinde de yararlı olabilir ve hatta çizginin ötesine geçtiğimizde, bize düşlerimizde gördüğümüz şeyleri denetlemenin bir yolunu sunabilir.
“Bu nispeten keşfedilmemiş haldeki bağlantı kanalı, farklı pratik uygulamalara ve hayallerin ampirik (deneysel/ç.n.) bağlamda araştırılması için geliştirilecek yeni bir stratejinin önünü de açabilir.”
*Narkolepsi, ya da halk ortasında bilinen ismiyle uyku hastalığı, olağan dışı vakitlerde uyku hali ve ani uyku atakları ile tanımlanan kronik bir uyku bozukluğudur.
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
