ANKARA – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, dün Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin üçüncü ünitesinin temel atma merasimine görüntü konferans ile katıldı. İki önder, daha evvel de santral inşaatında yeni bir kademeye geçildiğinde açılışı bir arada yapmıştı.
Üçüncü ünite inşaatının başlaması Akkuyu Nükleer Santrali konusunda bilgilerimizi gözden geçirmemize neden oluyor. 10 soruda Akkuyu Nükleer Güç Santrali’ne bakalım…
1. Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin sahibi kim?
Türkiye ile Rusya ortasında 2010’da yapılan devletler ortası muahedeye nazaran santralin imali ve 20 yıl boyunca işletmesi Rusya Nükleer Atom Kurumu Rosatom’da olacak. Bununla birlikte 20 yılın akabinde da Akkuyu’nun paylarının yüze 51’i Rosatom’da kalacak, lakin santralin denetimi Türkiye’ye geçecek.
2. Akkuyu’yu neye nazaran seçildi?
Nükleer santrallerin yeri belirlenirken, su kaynağına yakın olması bilhassa değer taşıyor. Bu hem elektrik üretimi sırasında uranyum yakıt çubuklarının daima olarak su ile soğutulması hem de elektrik üretimi için suyun kıymetli olmasından kaynaklanıyor. Türkiye’de ise sarsıntı açısından daha az risk taşıması nedeniyle de Mersin’in Akdeniz’e kıyısı tercih edildi.
3.Santral ne vakit açılacak?
Santralin dört reaktörden birincisinin cumhuriyetin 100. yılında yani 2023’te faaliyete geçmesi bekleniyor. Aslında santralin mutabakatı 2010’da yapıldı, lakin inşa için kâfi maddi kaynağım bulunamaması, inşaatının 2018’de başlatılabilmesine neden oldu. Her şey planladığı üzere giderse, 2023’te birinci rektör devreye girecek öteki üç reaktör birer yıl ortayla çalışmaya başlayacak. Santralin tam kapasitede çalışması 2026’yı bulacak.
4. Akkuyu Santrali ne kadar elektrik üretecek?
Projeye nazaran santral her biri 1200 megavatlık elektrik üreten 4 reaktörden oluşacak. Lakin bu rektörlerden biri santralin kendi elektrik muhtaçlığı için kullanılacak. Toplam 4 bin 800 megavat şurası güce sahip olacak olan santralden Türkiye elektrik sistemine 3 bin 600 megavat elektrik verilecek.
5. Santral Türkiye’nin elektrik gereksiniminin ne kadarını karşılayacak?
Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı bilgilerine nazaran; Türkiye’de 2019’da 290 milyar 445 milyon 456 bin kilovatsaat elektrik tüketilirken, bu sayı 2020’de yüzde 0,14 artarak 290 milyar 856 milyon 21 bin kilovatsaate çıktı. Talep artışı dikkate alındığında santralin tam kapasiteyle faaliyete geçeceği 2026’da tüketimin 452 milyar kWh olması bekleniyor. Bu durumda, toplam 35 milyar kWh üretim yapacak olan santral, tüketimin sırf yüzde 7,7’sini karşılayacak. Vakit geçtikçe santralin hissesindeki düşüş devam edecek örneğin santralin dördüncü yılında yani 2030’da elektrikte üretiminde hissesi yüzde 6,3 2040’taysa yüzde 3,9 olacak.
6. Santral Devreye girince elektrik fiyatı ucuzlayacak mı?
Elektrik fiyatlandırmasında kullanılan usul, bunun maliyeti, garanti edilen alım ve mutabakatlarda belirlenen tarifeler belirleyici. Akkuyu Nükleer Güç Santrali Mutabakatı incelendiğinde şu bilgi yer alıyor: Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) aracılığıyla satın alma garantisi verilen ölçüdeki elektriğin her bir kilowatt saatini 12,35 sent fiyatla alacaktır. Ayrıyeten TETAŞ ile proje şirketi ortasında mutabakata varılan tarife kademelerinde, elektrik fiyatlarındaki artış, Akkuyu projesinin geri ödemesinin sağlanması hedefiyle fiyat 15,33 sent kWh tavan fiyatına kadar proje şirketi tarafından belirlenir. (Resmi Gazete, 6 Ekim 2010). Bu bilgi ışığında santralden gelen elektriğin kilowat saat başına 12,35-15,33 sent aralığında fiyatı olacak. Burada dikkat alımlı olan fiyatın dolar cinsi olması. Dolar kurunun durumu dikkate alındığında ucuza elektrik kullanmanı sıkıntı görünüyor.
7. Nükleer güç inançlı mi?
Nükleer gücün güvenliği tartışmalı bir husus. Kaza sayısı nispî olarak az, lakin risk büyük. Mümkün bir kazanın sırf ekonomik olarak değil, insan ve etraf sıhhati açısından maliyetini hesaplamak için iktisat biliminin sonları yetmiyor. Örneğin 1986’da patlayan Çernobil Nükleer Santrali’nin dolaylı tesirleri hâlâ sürüyor. Misal biçimde 2011’de Japonya’da meydana gelen Fukuşima Nükleer Santral patlamasının direkt ve dolaylı tesirlerinin tabiat ve canlılar üzerinde uzun periyodik tesiri devam ediyor. Bu noktada nükleer güç, kaza sayısı az olmakla birlikte en riskli güç kolu.
Dahası santral kazasız çalışırken bile, etrafa radyoaktif toz saçacağı için Mersin’de yetişen çilek, muz üzere besinlere “radyoaktif atık içerir” etiketi getirilecek.
8. Türkiye neden nükleer enerjiyi tercih etti?
Türkiye güç konusunda klâsik kaynaklar (petrol, doğal gaz ve kömür) açısından güç yoksulu bir ülke. Bununla birlikte Türkiye’nin Güneş, rüzgar, su üzere kaynaklar açısından güçlü bir potansiyeli var. Bu noktada riski yüksek ve 22 milyar dolara mal olacak bu proje, yani nükleer güç neden tercih edildi bilinmiyor.
9. Nükleer atıklar ne olacak?
Nükleer santrallerde elektrik üretimi sonrasında ortaya nükleer atık çıkıyor. Önemli seviyede ziyanlı olan bu atıkları dünyada şimdi ortadan kaldırabilecek bir teknoloji ve imkan yok. Bu noktada ülkeler bu atıkları ya kendi ülkelerinde ya da üçüncü bir ülkede depoluyor. Akkuyu nükleer santralinde ortaya çıkan nükleer atığı Rusya almayacak, atık Türkiye’de kalacak. Şu ana kadar mevzu hakkında net bir açıklama yapılmıyor olsa da atıkların Akkuyu’da su depolarında ya da Toroslar’da kalacağı iddia ediliyor.
10. Santral inşaatının çatladığı yanlışsız mu?
Mayıs 2019’da basında santralde reaktörün oturacağı temelin kimi kısımlarında çatlak oluştuğu ve Türkiye Atom Güç Kurumu (TAEK) da olaya müdahale ettiği, yenilemeye karşın tekrar çatlak oluştuğu argüman edildi. Bu iddiayı santralin inşasından sorumlu kurumlar yalanlamadı. Bununla birlikte, oluşan çatlağın yerden mi, kullanılan gereçten mi, işçilikten mi kaynaklandığı bilinmiyor, zira kontrol yapmak isteyen TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası’nın santral alanına girmesine müsaade verilmedi.
Gazete Duvar