ABD’de bir doktora talebesi, 50 yıldır çözülemeyen bir matematik sorununu, bir haftadan kısa müddette, boş devirlerinde çalışarak çözdü.
BBC Türkçe’nin haberine nazaran, Lisa Piccirillo, Conway Düğümü meselesini ele aldığında Teksas Üniversitesi’nde doktora tahsili görüyordu. Kendisi de bir matematikçi olan üniversitedeki profesörü Cameron Gordon ile konuşurken, pek rahat bir biçimde hesaplamalarından bahsetti.
Piccirillo bilim haberleri sitesi Quanta’ya yaptığı açıklamada “Birden ‘Neden daha çok heyecan duymuyorsun’ diye bağırmaya başladı. Çılgına dönmüştü” dedi.
Conway Düğümü sorunu, 1970’te İngiliz matematikçi John Horton Conway tarafından gündeme getirilmişi, lakin Piccirillo meselesi birinci olarak 2018’de katıldığı bir seminerde duydu. Piccirillo’nun çalışması, geçtiğimiz aylarda Annals of Mathematics isimli bir bilim mecmuasında yayımlandı ve meselesi çözmesinin akabinde Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) talim üyeliği vazifesine getirildi.
Universidad Autónoma de Madrid ‘de (UAM) araştırmacılık yapan ve İspahya Matematik Bilimleri Enstitüsü’nün bir üyesi olan Javier Aramayona “Conway Düğümü sorunu çok uzun müddettir çözülemedi ve çok sayıda parlak matematikçi, bu meselesi ele alıp, çözmeyi başaramadı” dedi.
BİR MATEMATİK DÜĞÜMÜ NEDİR?
Matematik düğümleri, matematiğin topoloji ismi verilen çok muayyen bir sahasının konusu. Temel olarak, topoloji çalışmaları, nesnelerin kırılmadan deforme olduklarında, büküldüklerinde ve gerildiklerinde nasıl davrandıklarını inceleniyor.
Düğüm teorisi de topolojinin bir kolu. Gerçek hayattan örnekler vermek gerekirse, bir matematik düğümünün uçları birleşiyor. En olağan düğümse halka halinde ve çözülemiyor. Lakin düğüm, kendi üzerinden geçtiği mahaller çoğaldıkça daha da karmaşıklaşıyor.
Seville Üniversitesi Matematik Enstitüsü’nden Marithania Silvero “Sezgisel fikir, bir ipi hayal etmek. Düğüm teorisi bu ip üzerindeki deformasyonlar üzerine çalışır. Bir öbür deyişle, bu ipi nasıl eğebileceğimize, bükebileceğimize, katlayabileceğimize, gerebileceğimize bakarız. Fakat bu ipi kesemeyiz. Bu yasaktır” diye anlatıyor. Topolojinin bilimin kimi ortamlarında kıymetli tatbikleri var ve bilim kişileri tarafından iktisat piyasalarının davranışları ve DNA moleküllerinin halleri üzere çok farklı hususlarda kullanıldı.
CONWAY’İN DÜĞÜMÜ
Düğüm sorununun arkasındaki isim, John Horton Conway, Nisan ayında, 82 yaşındayken Covid-19’dan öldü. Liverpool doğumlu akademisyen, Cambridge ve Princeton üzere prestijli üniversitelerde çalışmış, üretken, tesirli ve karizmatik bir matematikçiydi.
Evet bir doktora talebesi, Conway’in ünlü sorununu nasıl bu kadar çabuk çözebildi?
Piccirillo, 11 farklı geçişi ve bükümü olan Conway Düğümü meselesine, üzerinde çalışması biraz daha az karmaşık olan ve “kardeş düğüm” diye bilinen misal bir versiyonunu yaparak yaklaştı. Bu düğüm üzerinde çalışıp, çözdükten sonra, bulgularını Conway’in düğümü üzerinde uyguladı. Quanta’ya konuşan Piccirillo, “Gündüz üzerinde çalışmadım, zira gerçek matematik olarak görmüyordum. Daha çok bir konut ödevim üzere bakıyordum ve ben de meskene gidip, ödevimi yaptım” dedi.
ABD’nin en kırsal eyaleti Maine’de dünyaya gelen Piccirillo, Boston College’ta matematik eğitimi gördü. 2013’te üniversite talebesiyken, Ulusal Bilim Vakfı’ndan daha ileri seviyede eğitim alabilmek için bir burs kazandı.
Piccrillo’nun profesörlerinden Elisenda Grigbsy, Boston College gazetesine yaptığı açıklamada “Başladığında, düğüm teorisinde ve doğrusal cebirin ötesinde bir eğitimi yoktu” dedi, “Ama bir hafta içinde çok sayıda doktora talebesinin zorlandığı denklemlerde başarılıydı.”
Piccirillo’nun Conway’in düğümünü muvaffakiyetle “çözmesi” bir cinsiyet eşitsizliğinin bulunduğu matematik meydanında, daha çok bayanın çalışmasına ilham verebilir.
ABD Çalışma Bakanlığı’nın datalarına nazaran, memlekette “matematik ve bilgisayar yerlerinde çalışanların” yalnızca yüzde 26’sı bayan.
Gazete Duvar
