Oktay Candemir
VAN – İkinci Dünya savaşı yıllarında Kürtlerin yaşadığı bölgelerde de hareketlilik yaşanmaktadır. İran’da Mahabad Kürt Cumhuriyeti kurma teşebbüsleri ile dünya savaşının ortaya çıkardığı siyasi, toplumsal ve iktisadi krizler bu savaşa girmeyerek kendini müdafaaya çalışan Türkiye Cumhuriyeti’ni yeni kararlar almaya iter. Kürt bölgelerine dair haberler Ankara Hükümeti için ‘iç açıcı’ değildir. Kürtlerin İran’da bağımsızlık için verdiği haliyle Türkiye için de rahatsız edicidir. İran’da yaşanan durumun Türkiye’ye sıçramaması için periyodun Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ek önlemler almaya karar verir…
Sonun İran tarafındaki Kürt aşiretlerine mensup kimi bireylerin sıklıkla sonun Türkiye tarafına geçerek çeşitli faaliyetler içinde bulunduğuna ait haberler üzerine, Van Valiliği ve devrin İçişleri Bakanı Recep Peker’in onayıyla zımnî bir karar alınır. Askeri birliklerin İran’a geçip takip yapması devleti zorlayacağından resmi olarak devlete bağlı olmayan ‘gayrinizami bir yapı’ ya da çete oluşturularak operasyonlar yapılacaktır. Ancak aslında Özalp Kaymakamı Hilmi Tuncel, Valilik ve İçişleri Bakanlığı’nın onayını almadan evvel bu tıp bir faaliyeti aslında başlatmıştır. Tuncel, askeri harekâta münasebet yaratmak üzere Van Valiliği’ne, “Rus askerleri Özalp yakınlarına kadar geldi” diye şifreli bir telgraf da yollar.
Fakat telgrafa husus olan harekat Ankara’ya farklı intikal eder ve “Rus askeri Özalp’a girdi” halinde algılanır. Bunun üzerine İsmet İnönü, Menemen İsyanı’nı bastırmış ve İstiklal Mahkemeleri’ne başkanlık etmiş en güvendiği kumandan olan Orgeneral Mustafa Muğlalı’yı Özalp’e gönderir.
İlçe kaymakamı ve kumandanlar Muğlalı’ya: “Bölgede isyan halinin hâkim olduğu, vatanın elden gittiği ve İran’da yaşanan Kürt isyanının Türkiye’ye sıçradığı” bilgisini verir. Bunu bir ihanet olarak kıymetlendiren Muğlalı’ya Kaymakam Tuncel: “Tutuklama önlemlerinin yetersiz kalacağını ve kimi infazların gerçekleştirilmesinin aciliyet arz ettiğini” söyler.
KARŞI ÇIKAN MÜFETTİŞE KIRBAÇLATMA TEHDİDİ
Bunun üzerine Mustafa Muğlalı, kaçakçılıkla suçlanan lakin duruşmanın özgür bıraktığı 35 kişinin tekrar gözaltına alınmasını ister. İçişleri Bakanlığı müfettişinin “suçsuzlar” raporuna karşın Kaymakam Hilmi Tuncel’in “Ruslara istihbarat bilgisi veriyorlar” savını gerçek kabul eden Orgeneral Muğlalı, müfettişe daha fazla itiraz etmesi halinde kırbaçlatılacağı tehdidinde bulunur ve akabinde: “Bu bireylerin hududa götürülerek kendilerinden bilgi alınmasını, İran hududunda çapulcuların kimseye görünmeden geçilmesine elverişli noktalarının öğrenilmesini yararlı buluyorum. Bu adamların her an kaçmalarının mümkün olduğu göz önüne alındığında askerlerin uyanık bulunması ve gerektiğinde silah kullanılması şarttır” buyruğuyla katliamın yolunu açmış olur.
KÖYLÜLER DİZ ÇÖKTÜRÜLEREK KURŞUNA DİZİLİR
Kaçakçı oldukları argüman edilen köylüler sona yakın bir yerde kurşuna dizilir ve evvelden hazırlanmış bir tutanağa dayanılarak ‘kaçmaya çalışırken vuruldukları’ tez edilir. Lakin katliamı yapanların dikkatinden kaçan bir şey vardır. Hadiseden yaralı kurtulan bir köylü İran’a kaçmayı başarır ve yıllar sonra durumu ilgili makamlara iletir. Lakin bu müracaatlarından rastgele bir sonuç alamaz. Daha sonra iktidara gelen Demokrat Parti (DP) devrinde TBMM Başkanlığı’na verilen soru önergesinin kabul edilmesi üzerine hadiseyle ilgili asker ve sivil yöneticilere buyruğu kendisinin verdiğini söyleyen Muğlalı, 2 Mart 1950’de mevt cezasına çarptırılır. Lakin daha sonra “ilerleyen yaşı ve hafifletici nedenlerden ötürü” karar değiştirilerek 20 yıl mahpus cezasına çevrilir. Bunun üzerine Askerî Yargıtay bu kararı bozarak Muğlalı’nın tekrar yargılanmasına hükmeder. Fakat Muğlalı yeni yargılama başlamadan 11 Aralık 1951’de (71 yaşında) cezaevinde ölür.
.
İSMİ CADDE VE İŞHANINA VERİLDİ
Katliamın azmettiricisi Orgeneral Mustafa Muğlalı’nın, 33 Kürt köylüsünü kurşuna dizdirmesi batıda ‘şakileri temizledi’ halinde propaganda edilir. Muğlalı’nın vefat cezasına çarptırılmasını hazmedemeyen kesitler evvel Genelkurmay Başkanlığı bahçesine Muğlalı’nın büstünü diker akabinde Muğla’da bir sokağa “Mustafa Muğlalı Caddesi”, bir işhanına da “Muğlalı” ismi verilir.
İADE-İ PRESTIJ
2004 yılında ve tam da Deniz Gezmişlerin idam tarihi olan 6 Mayıs’ta katliamın gerçekleştiği Özalp’te bulunan askeri bir kışlaya “Orgeneral Mustafa Muğlalı Kışlası” ismi verilir. Bu vakanın duyulmasının akabinde kamuoyu yansısı ve katliamda öldürülenlerin yakınlarının gösterdiği reaksiyonlara karşın Muğlalı ismi 2010 yılına kadar kışladan indirilmez. Katliamın gerçekleştiği Sefo Deresi (Geliyê Sefo) ise 77 yıldır askeri yasak bölge kapsamı içinde tutulduğundan yakınları katledilenler hala bu bölgeye giremiyor.
AVUKAT ÖZKAPLAN: ‘DAĞ BAŞINI DUMAN ALMIŞ’ MARŞINI OKUYARAK KATLETTİLLER
33 Kurşun katliamında 12 akrabasını kaybeden Avukat Jiyan Özkaplan ise Muğlalı’nın isminin hâlâ caddelerde ve sokaklarda yaşatılmasına karşı hukuk gayreti başlatmaya hazırlanıyor.
Özkaplan, 33 Kurşun katliamının 77 yıl evvel yaşandığını lakin tesirlerinin daha uzun yıllar süreceğini belirtti. Katledilen 32 şahıstan geriye 32 yarım kalmış hikaye bulunduğunu lisana getiren Özkaplan, “1943 yılının Temmuz ayında bir şafak vakti sonu ihlal ettikleri gerekçesiyle periyodun 3. Ordu kumandanı Mustafa Muğlalı’nın buyruğuyla Sefo deresine götürülen 33 insanımız haksız ve hatasız yere diz çöktürülerek kurşuna dizildi ve 32 insanımız katledildi. Devrin birtakım askerleri bu haksızlığa daha fazla dayanamayıp askeri duruşmalarda beyanda bulunarak hatalarını itiraf ettiler. Sözlerin detaylarına bakıldığında 33 pak beşere 1 ay boyunca yapılan azap ve berbat muamelelerin itiraf edildiği göze çarpıyor. 33 beşere diz çöktürüp, sırtlarına binerek marşlarla azaplarını bitirdikten sonra ‘Dağ Başını Duman Almış’ marşıyla taburlarına geri dönen askerlerin itirafları katliamın vahşet derecesini gösteriyor. İtirafta bulunan bir asker, katledilenlerin bağırışlarının ve okudukları duaların hafızasından silinmediğini söylemiştir” diye konuştu.
Avukat Jiyan Özkaplan.
‘MUĞLALI İSMİ KÜRTLER İÇİN ACI VE ÖFKEDİR’
Muğlalı ismiyle daha küçük yaşlarda tanıştığını vurgulayan Özkaplan, “Köye her gidişimizde kocaman puntolarla yazılmış bir ‘Orgeneral Muğlalı Kışlası’ tabelasını görürdük. Oradan her geçişimizde otomobilde bulunanların öfkesi ve acı dolu bakışlarıyla Mustafa Muğlalı’nın onlar için öfkeyi ve acıyı çağrıştırdığını anlamıştım. Mustafa Muğlalı Kışlası’nın her bir harfi ile yaşanan katliam yıllarca devam ettirildi. Kışlanın önünden her geçişimizde bayanlar ah çekerdi, dedemin ise gözleri yaşarırdı ve biz bu türlü bir seyahatle köyümüze varırdık. Bu türlü bir katliamdır 33 kurşun. ‘Biz sizi katletmekle kalmadık, size her daim bunu hatırlatacağız’ dercesine o kışladaki isim yıllarca orada kaldı. Dedemin buğulu gözlerini hiç unutmayacağım. Nişanlı olan ağabeyini katliamda kaybetmiş olması onda derin yaralar oluşturdu. Muğlalı ismi bugün Özalp’tan kaldırıldı lakin Muğla vilayetinde hala cadde, park ve işhanı ismi olarak kullanılıyor. Katillerle övünme mantığı devam ediyor. Devlet bizden özür dilemediği üzere, katilin ismini hâlâ yaşatmaktadır” tabirlerini kullandı.
‘MUĞLALI’YI YARGILAMAYA DEVAM EDECEĞİZ’
Türkiye’nin bu cins katliamlarda her vakit uyguladığı cezasızlık siyasetinin artık kural haline geldiğini tabir eden Özkaplan konuşmasını şöyle sürdürdü: “Bu biçimde ömür hakkı ihlalleri hâlihazırda devam etmektedir. Zilan, Dersim, Suruç, Roboski… Bu katliamların mantığı birebir yere dayanmaktadır, Kürtlere karşı tahammülsüzlüktür. 33 kurşun katliamının işlendiği Sefo deresi hala yasak askeri saha kapsamındadır. 32 insanımızın mezarları bile yok ve hepsi orada toplu bir mezarda bulunuyorlar. Burada bir insanlık cürmü var, Türkiye şu anda kendi hukukunu, taraf olduğu memleketler arası mukaveleleri açıkça ihlal etmektedir. Bizler de Muğlalı’nın isminin cadde ve sokaklarda yaşatılmasına karşı hukuk uğraşı başlatacağız. Biz Orgeneral Mustafa Muğlalı’yı yargılamaya devam edeceğiz.”
Gazete Duvar
