Sivajyodee Sannassy Pilly, John Turner, Ronan Roche
Bazen makus şeyler olabilecek en makus yerlerde meydana gelir; tıpkı 25 Temmuz günü Mauritius’un güneydoğu kıyısındaki sığ resiflerde karaya oturan MV Wakashio gemisinde olduğu üzere. Dökme yük taşıyan geminin enkazı, Blue Bay isimli bir deniz parkından birkaç kilometre uzaklıkta bulunan ve memleketler arası açıdan kıymet taşıyan bir sulak alana (Pointe d’Esny Ramsar sitesi) yakın bir doğal rezerv adasının (Ile aux Aigrettes) yanında petrol sızdırmaya başladı.
MV Wakashio, 2010 yılında Deepwater Horizon felaketinde denize sızan 400 bin ton petrolle kıyaslanamayacak formda 4 bin ton petrol taşıyordu. Buna rağmen, geminin Mauritius’taki global üne sahip ekosistem kümesine yakınlığı, bu sızıntının uzun periyodik sonuçlar doğurabileceği manasına geliyordu.
Mauritius, biyolojik çeşitlilik için sıcak noktalardan biri (ing. Hotspot/ç.n.) ve adanın eşsiz yaban hayatının büyük kısmı resifler, lagünler, deniz çayırları ve mangrovlar ortasındaki karmaşık irtibatlarla bağlantılıdır; bu yüzden, ömür alanında yaşanan bir kirlenme, yıkıcı bir dalgalanma tesiri yaratabilir.
Pekala, bunu göz önünde bulundurduğumuzda, son petrol sızıntısı burada etraf için ne manaya gelir?
BİR PETROL SIZINTISINDA NELER OLUR?
Petrol okyanusa akar akmaz yakıttaki daha hafif bileşikler buharlaşır ve etraftaki hava yabanıl hayat için zehirli bir hale gelebilir ve hatta insan sıhhati açısından da ziyanlı olabilir. Deniz yüzeyinde petrol katmanları oluşur ve sızıntı alanından uzağa taşınır.
Yakınlarda resifler ve başka ömür alanları varken, bu erken etap hasarı önlemek için en değerli vakit dilimidir. Dökülen petrolü yüzer setlerle durdurmak yahut şimdi petrol yüzeydeyken deniz süpürücüleriyle toplamak, yayılmasını durdurmaya yardımcı olabilir.
Petrolün daha hafif bileşenleri buharlaştıkça, ağır bir çamur oluşur ve gelgit tarafından kıyı şeridine yanlışsız taşınabilir. Karaya vurduğundaysa mercanlar, balıklar ve deniz kuşları da dahil olmak üzere, toksik bileşikler canlıların dokularında birikirken dokunduğu rastgele bir organizmayı boğar. En nihayetinde mikroplar kalan petrolü modüller fakat bu süreç uzun yıllar alabilir.
KIYI EKOSİSTEMLERİNDEKİ IRTIBATLAR
Geminin, karaya otururken 500 metreden uzun bir mercan kayalığını tahrip ettiği düşünülüyor lakin bu yalnızca başlangıç.
Petrol deniz tabanına battıkça, resifin daha fazlasını kaplayabilir. Mercanlar hayatta kalabilmek için güneş ışığına bağımlıdırlar; bununla birlikte ‘zooplankton’ ismi verilen yüzen mikroorganizmaları da yerler. Petrol kirliliğinin suyu bulandırmasının ve güneş ışığını azaltmanın yanı sıra zooplanktonları öldürdüğü, ham petroldeki zehirli kimyasalların ise mercanların fotosentez yeteneğini zayıflattığı biliniyor. Ayrıca, derin su mercanları petrolle kaplandığında doku şişmesi ve yırtılmalar yaşıyorlar.
Petrol sızıntısını izleyen yıllarda büyüme ve üreme azalır ve resiflerde daha az canlı mercan kalır. Buna rağmen, Panama kıyılarında 1986 yılında yaşanan bir petrol sızıntısının akabinde yapılan uzun vadeli araştırmanın gösterdiği üzere, mercan resifleri sağlam ekosistemlerdir ve birkaç on yıl içinde felaket öncesi şartlara geri dönebilirler.
Bu iyileşmenin anahtarı, lokal çeşitlerin gösterdiği gayretlerdir. Örneğin, papağan balıkları, Mauritius’un güneydoğu kıyısında bulunan resiflere, aksi takdirde kirlilik sebebiyle zayıf düştüğünde mercanları boğup yok edebilecek deniz yosunlarını yiyerek değerli bir hizmet sunar. Ne var ki, hayatlarının tamamını bunu yaparak geçirmezler, yakınlarda bulunan mangrovlarda ve deniz otlarında doğup büyürler.
Mangrov ormanları, tuzlu suda yetişen ağaçların ağır bir karışımından oluşan kıyı sulak alanlarıdır. Onların karmaşık kökleri papağan balıkları, deniz kaplumbağaları, istavritler, baraküdalar ve hatta köpekbalıkları için yetişme alanları sunan, neredeyse aşılması imkansız labirentler oluşturur. Burada, genç resif balıkları daha büyük yırtıcıların ulaşamayacağı kadar inançlı bir halde büyüyebilirler.
Deniz çayırları, çiçekli bitkilerden su altı ovaları oluşturur. Onlar okyanus ömrü için öbür bir tıp kreş alanıdır; fakat onlar da tıpkı mangrovlar üzere petrol kirliliğinden kurtulmak için çaba ederler. Her iki habitat da dalgaların ve gelgitlerin yumuşak olduğu yerlerde gelişme eğilimindedir. Tortular ve petrol çamuru bunların etrafında birikir.
Mangrovlar ve deniz çayırları, mercan resifi balıklarının gelecek jenerasyonlarını yetiştirmenin yanı sıra, resiflerin üzerinde bulunan kıyı sularını daha berrak hale getirerek karadan denize akan tortuları fiyat. Buna karşılık olarak, resifler açık okyanustan gelen dalgaların gücünü emer, mangrovları ve kıyıları erozyondan korur.
Mauritius üzere yerlerdeki deniz ömrü, bu üç ekosisteme birden sırtını dayar ve tipler ekseriyetle birinde yaşarken başkasında beslenirler. Bu, ortalarında daima bir besin akışı sağlar. Mangrovlarda yuva kurarak yerleşen deniz kuşları deniz çayırlarıyla beslenirler ve organik atıkları resiflerde beslenen organizmalara taşınır.
Bu irtibatlar, bir ekosistem ziyan gördüğünde oburlarının de etkilendiği manasına gelir. Bu durum, petrol sızıntılarının olumsuz tesirlerinin ekseriyetle birinci anda görülenden daha şiddetli olmasına yol açar. Yine de bu ekosistemlerin her birini izleyerek ve koruyarak bölgede uzun vadeli bir iyileşme umudu olabilir.
Yazının aslı The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
