DİYARBAKIR – Mardin’in tarihi varlıklar konusunda zenginliği biliniyor. Buna karşın pek çok tarihi varlık ya şimdi ortaya çıkarılmadı ya da kaderine terk edilmiş durumda. Örneğin yıllar evvel gezme imkanı bulduğum Dara Harabeleri’nden pek kimsenin haberi yoktu. Köylüler buradaki yapıların taşlarını kullanarak kendilerine yeni meskenler yapmışlardı. Son yıllarda bilinir oldu ve turizm şirketleri Nusaybin yolu üzerindeki Dara’yı da gezi programlarına almaya başladılar. Ama antik Dara’nın tamamı şimdi gün yüzüne çıkmış değil. Buna karşın Perslerden kalan yapılar ilgi çekiyor.
Rabat Kalesi’ni ise Mardin Ekoloji Derneği’nin çalışmaları sayesinde haberdar oldum. Kalenin Ekoloji Derneği’nin ilgi ortamına girmesinin nedeni ise burada yapılması planlanan Rüzgar Güç Santrali (RES).
Mardin Ekoloji Derneği, Dicleres Rüzgar Güç Santrali Projesi’nin Rabat Kalesi’ne zarar vereceğini düşünüyor ve bu nedenle girişimin iptal edilmesini istiyor.
Bahisle ilgili olarak Mardin Ekoloji Derneği’nden Derya Akyol ile görüştük. Fakat bundan evvel Rabat Kalesi ile ilgili edindiğim haberleri paylaşmak isterim.
YOLU OLMAYAN TARİHİ KALE
Mardin Derik ilçesinin 15 kilometre batısında Hisaraltı Köyü’nde bulunan Rabat Kalesi kuzeyden güneye gerçek uzanan gitgide genişleyen bir vadi üzerinde kurulmuş. Büyük kiliseyi gösteren tarafta üzerilerinde haç işaretleri bulunan yekpare taşların yerleştirilmesi ile oluşturulan binalar meydana gelmiş. Bu şekil yapıların Roma stiline ilişkin olduğundan yola çıkılarak, Rabat kentinin Roma periyodundan kalan bir kent olduğu varsayım diliyor. Zira kentin tarihini gösteren bir dokümana kitabeye rastlanmamış bugüne kadar. Kalenin Artuklular periyodunda onarıldığı, bu periyotta birtakım eklerle genişletildiği biliniyor.
Rabat’a gidebilmek için uzun ve zahmetli bir yolu yürümek gerekiyor. Zira kaderine terk edilmiş kaleye giden bir araç yolu bulunmuyor. Derikliler burada arkeolojik çalışmaların yapılmasını ve turizme kazandırılmasını bekliyorlar. Lakin beklentilerinin tersine bir gelişme oldu burası Rüzgar Güç Santrali (RES) girişimi ile gündeme geldi. Dicleres Rüzgar Güç Santrali Girişimi, Derik, Kızıltepe ve Mazıdağı’nda 50 adet rüzgar türbininin inşasını hedefliyor. Girişime nazaran bu türbinlerin 37’si Derik’te olacak. Bir numara Aşama Arkeolojik SİT sahasında bulunan Rabat Kalesi ile tekrar Deriklilerin çok sevdiği Xab Şelalesi, laf konusu girişim kapsamında kalıyor.
GEÇMIŞE DÖNÜK TELAFİSİ YOK
Mardin Ekoloji Derneği’nin itirazı da burada başlıyor. Derya Akyol’la RES girişimini konuştuk ancak daha evvel, pek çok şikayete mevzu olan Mardin’deki taş ocakları hakkında ne düşünüyor, bunu öğrenmeye çalıştık.
Akyol, Mardin’deki taş ocaklarıyla ilgili şunları söyledi: “Son yıllarda Türkiye’nin de en değerli problemlerinden biri olan maden ocakları Mardin özelinde de çeşitli ekolojik meselelere neden olmaktadır. Mardin de 100’e yakın maden ruhsat meydanı bulunmaktadır ve bunların yüzde 40’a yakını patlatma yapılarak işletilen alanlardır. Kendi başına patlatmadan kaynaklı yaşanan çevresel tesirler birçok tahribatı beraberinde getirmektedir. Tozlaşmadan kaynaklı kesimde bulunan ziraî eserlerin döllenmesini etkilediğinden verimsizlik yaşanmakta, yeraltı su varlıklarını kimi devir yok etmektedir. Patlatmalardan kaynaklı yarmalar kaya çatlak sistemini kestiği için, yeraltı suyuna sızan suyun da açığa çıkmasına, akış istikametinin değişmesine, buharlaşmasına ve kaybına sebep olmaktadır. Yerleşim alanlarına yakın olan maden ocakları da konutlarda çatlamalar meydana getirmektedir. Maden ocaklarının işletildiği yerlerde canlıların ömür ortamları tahrip edilmektedir. Yörede bulunan endemik canlıların soyu tükenme tehlikesi altında kalabilmektedir. İşletmesine başlanan bir maden ocağının arkaya dönük bir telafisi bulunmamaktadır.”
HALKIN MUHTAÇLIKLARI
Taş ocaklarının bir gereksinimi karşıladığı muhakkak. Bu muhtaçlıklar öteki türlü nasıl karşılanabilir? Akyol, “Kapitalist sistemde topluluğun muhtaçlıkları olarak gösterilen yollar, barajlar, lüks konutlar, köprüler aslında varlığın gereksinimleri olup, muhtaçlık ise üretim araçlarını doğurmaktadır” diyor.
Akyol’a nazaran “Halkın maddi araçlarının üzerinde halkın murakabe ve kelam sahibi olması ve bu doğrultu da kendi öz muhtaçlıklarını karşıladığı, mülkiyet ve varlık birikimi anlayışından ziyade tabiata saygılı, sadece tasarruf hakkı anlayışıyla hareket etmesi, birebir vakit da ekolojik dengeyi de koruyacaktır.”
“Sermayenin doymak bilmez üretim-tüketim bağı nedeniyle taş ocakları üzere vesair üretim ve tüketim süreçlerine gereksinim varmış üzere bir algı yaratılıyor. Biz maden ocaklarına dair tenkitlerimizi gereksinim temeli üretim ve tasarruf hakkı kavramlarıyla bir arada düşünüyoruz. Bu noktada da maden ocakları asıl kime hizmet ettiğini tartışıyoruz.”
Rabat Kalesi’nde kuşlar (Fotoğraf: Derya Akyol)
MARDİN İLÇELERİNE 50 RES
Akyol, Mardin’de yapılması planlanan RES girişiminin 50 adet rüzgâr türbininden oluştuğunu hatırlatarak, “Dünyanın birçok mahallinde RES alternatif güç kaynağı olarak dillendirilmektedir. Bu dillendirmede tanınan bir lisan kullanılarak ‘Doğa Dostu’ güç olarak lanse edilmektedir” diyor. Akyol, bu söylemin yanlışsız olmadığını belirterek, “RES’lerin tabiata verdiği dünyada ve Türkiye’de yapılan birçok RES girişiminin sonuçlarına baktığımızda, RES kurulduğu mekan açısından ekolojik tahribata, canlı tiplerin tehdidine, tarihi ve kültürel yapıların zarar görmesine ve birtakım sıhhat sorunlarına neden olabiliyor.
Mardin’deki RES girişimine dair yaptıkları teknik inceleme ve saha gözlemlerini aktaran Akyol, 1’inci aşama arkeolojik sit meydanı olan Rabat Kalesi’nin yıkılma tehlikesi ile karşı zıdda olduğunu vurguladı. “Korunması gereken bir meydanın, bir de RES tehdidi altında olması tarihi varlıklara asla değer verilmediğini göstermiştir” diyen Akyol, RES’e karşı itirazlarını şöyle lisana getirdi:
“Bölgenin kayalık tabanı maden ocaklarında olduğu üzere birtakım durumlarda patlatmayı farz kılacağından, tahribatı da misal tesirlerde olacaktır. Birebir halde; türbinlerin kurulacağı yerler mera, orman ve tarım toprağı vasfından oluşmaktadırlar. Bu da meralarda otlatma, tarım topraklarında ziraî faaliyetlerin azalması mealine gelmektedir. Hayat meydanlarına çok da uzak kurulmayan RES’ler kesim de bulunan bireyler de uyku yoksunluğu, baş dönmesi ve bulantı üzere semptomlar da göstermektedir.’
Derya Akyol
ÇED RAPORUNDA TAHAKKÜM LISANI
Türbinlerin ekosistemi etkilememesi düşünülemez elbette. Akyol da “Bölgenin ekosistemini oluşturan tüm canlılar bu girişimden etkilenecektir” diyor. Ama türbinlerden en çok kuşların zarar göreceği öngörülüyor.
Pekala, Etraf Tesir Kıymetlendirme (ÇED) raporu bu hususta ne diyor? Nahiyede 47 kuş cinsinin bulunduğunu belirten Akyol, öncelikle ÇED’in lisanına itiraz ediyor ve şunları söylüyor:
“ÇED raporunu incelediğimizde RES’in kurulacağı kesimde 47 kuş çeşidinin bulunduğu bununla birlikte kuş göç yolunun olmadığı ve endemik bir cins bulunmadığı söylenmektedir. Lakin ÇED raporunda RES’in kuşlara zararlarına dair farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. ÇED raporunda geçen, ‘Görüldüğü üzere rüzgârdan güç elde edilmesi sürecinde insanoğlu ve doğal ortamı gökyüzü olan, rüzgârdan gerektiğinde kolay uçuşlar için istifade eden kuşlar arasında ismi konulmamış bir yarışma laf mevzusudur. Kuşlar, rüzgârı uçuşlarında, mahsusen de göç süreçlerinde ekonomik uçuş gayesiyle kullanmak isterken insanoğlu da onu güce dönüştürmeyi amaçlamaktadır. Bu yarışma birtakım konumlarda çakışmaları gündeme getirebilmekte, sonuçta yarışması kaybeden taraf ise kuşlar olmaktadır’ biçiminde bir tahakküm lisanının artık resmi evraklara da geçtiğini de görmüş olduk. Kapitalin kar hırsını, büyümeyi ve büyüme yolunda talan ve tahribattan kaçınmayacağını, doğayı nasıl sömürdüğünü açıkça belgelemektedir. Şirketler arasında ekonomik açıdan mümkün olacak’ rekabet’ kavramı, insan ve kuşlar arasında asla olmayacağı üzere insanın galip geleceğini söyleyerek çeşitler arası tahakküm ve doğayı meta olarak görmeyi toplulukta legalleştirmeye çalışılmaktadır.”
HALKIN İÇİNDE YAN ALMADIĞI GIRIŞIM
Mardin Ekoloji Derneği’nden Derya Akyol’a nasıl bir güç istediklerini de sorduk. Şunları söyledi: “Bugün duru enerjiyi yalnızca üretim formu üzerinden tanımlamıyoruz. Berrak enerjiyi üretim sürecinden tüketim sürecine kadarki tüm sürecini içine alan bir süreç olarak görüyoruz. Gücün kimin için ve ne için üretildiği bizim için kıymetli sorular. Bu noktada rüzgar gücünün duru olması kurulduğu ortama, kimin için üretildiğine, kimin tükettiğine, hangi muhtaçlığı karşıladığına, üretim/tüketim sürecinde halkın sürece iştirakine bağlıdır.
Yeşil kapitalizm tarafından rüzgâr gücü yenilenebilir ve duru bir güç olarak topluluğa tabiat dostu olarak gösterilmektedir. Bu söylem üzerinden algı oluşturulup yenilenebilir güç tartışmalarında kapital en son sorgulanan nokta olmaktadır. Kapital kuruluşlarının elinde olan bir güç çeşidi ne yazık ki duru değildir. Halkın kendi muhtaçlığı olmayıp, ticaret ve endüstrinin muhtaçlığı olan ‘enerji’ kamu yararı değildir. Mardin örneğinde olduğu üzere ÇED sürecinde girişim bilgilendirilmesi için halk ile yapılması gereken içtimanın halkla değil, ayan başlı bürokrat ve yöneticilerle yapıldığı tutanaktan incelenmiştir. Mevzuat açısından bakıldığında da halkın katılmadığı kelamda halk içtiması tutanak altına alınmış, bu formda onaylanmaması gereken bir ÇED raporu bakanlık tarafından onaylanmıştır.”
‘ENERJİ DEMOKRASİSİNİ SAVUNUYORUZ’
Facebook Mardin Ekoloji Derneği ve @ekolojimardin adreslerinden etrafla ilgili çalışmalarının takip edilebileceğini vurgulayan Akyol, Mardin Ekoloji Derneği’nin çalışma yerlerine da değindi:
“Dernek olarak asıl emelimiz Mardin yerelinde gelişen ekolojik tahribatlarına karşı durmaktır. Dernek olarak gelişen tahribatlara karşı dururken alternatiflerini oluşturmaya ve tartışmaya çalışıyoruz. Mardin yerelinde birçok kurumla ortak çalışma yapıyoruz. Bununla bir arada Türkiye ekoloji uğraşı ile muhabere halinde olup, ortak etkinlikler yapmaya çalışıyoruz.”
Akyol, laflarını şöyle tamamladı: “Enerjinin üretim/tüketim ve kara alma süreçlerinde halkın nokta aldığı, muhtaçlık temelli olan ‘enerji demokrasisini’ savunuyoruz. Güç demokrasisine ulaşmak için de en müsait araç/yöntemlerin güç kooperatifleri olduğunu sizin aracılığınızda tekrar dillendirmek istiyoruz.” (DUVAR)
Gazete Duvar
