Mustafa Özdemir
ZONGULDAK – Devletin tüm kaynaklarında “Kızılırmak Deltası’ndan Sakarya Irmağı’na kadar olan ortamın en pahalı ekosistemi” olarak anlatılan Zonguldak’taki Filyos Vadisi’nde termik santrallerden çimento fabrikasına, petrokimya tesislerinden kömür-cevher depolama tesisine kadar bir seri işletme açılması planlanıyor. “II. Abdülhamit’in rüyası” olarak tanıtılan Filyos Projesi’nde yapılması planlanan yatırımlar Dünya Bankası için hazırlanan bir raporda ortaya çıktı.
“Filyos Vadisi Projesi”nin Zonguldak’ta, maden ocaklarının daralmasıyla hat safhaya ulaşan istihdam meselesine tahlil olarak geliştirildiği belirtiliyor. Ulusal Parklar Umumi Müdürlüğünce Çaycuma ilçesi hudutları içindeki Filyos Vadisi’nde yapılması planlanan girişim, tüm siyasetçiler tarafından, on yıllardır, halka umut olarak sunuldu. Ayrımsız tüm partiler girişimin süratle hayata geçirilip on binlerce kişilik istihdam yaratılacağı vaadiyle halktan oy istedi. Yerin en büyük kamu yatırımı olarak sunulan girişimde 25 milyon ton yük kapasiteli bir liman, gerisinde sanayi yeri ve sonrasında da bağımsız nahiye bulunuyordu. “Sultan Abdülhamid’in rüyası” olduğu sav edilen girişim kapsamındaki limanın temeli, 2016 yılında, Başbakan Binali Yıldırım tarafından atıldı.
‘FİLYOS VADİSİ BİR EKOLOJİK KORİDOR OLARAK KORUNSUN’
Etraf örgütleri ise ırmağın su fakiri olan bir kesimdeki en kıymetli akarsu olduğunu, oluşturduğu deltanın göç kuşlarına hayat meydanı sunduğunu, vadinin pek çok endemik çeşidi barındırdığı, engebeli yapısı nedeniyle tarım ortamları son nokta kısıtlı olan nahiyenin en değerli ziraî toprağını oluşturduğu gerekçesiyle girişime itiraz ediyor. Vadinin sahip olduğu doğal zenginlikler nedeniyle bir ‘ekolojik koridor’ olarak korunmasını isteyen TEMA Vakfı, girişimin iptali gayesiyle pek çok dava açtı. Birçoğunu kazanarak yürütmesini durdurdu. Fakat her duruşma sonrası yeni bir Bakanlar Şurası kararı alınarak yargı kararları aşıldı ve liman inşaatına başlandı.
‘3Y’ OLARAK SUNULDU
Kentteki bir öbür tartışma da sanayi nahiyesinde yapılacak yatırımlarla ilgiliydi. Filyos’a kuş uçumu 20 kilometre olan Çatalağzı-Muslu nahiyesinde memleketin en büyük kömürlü termik santral kampüsünün bulunduğunu söyleyen ekoloji örgütleri, Filyos’ta, kirli teknoloji eseri hiçbir yatırıma müsaade verilmemesi gerektiğini söyleyerek mevzuyu tekraren gündeme taşıdı. Yıllardır bu doğrultuda savaş eden ekolojistlerle nahiye halkına devletin tüm ünitelerince “bacasız sanayi” lafı verildi. Bir evvelki Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü, ortamda, “3Y” ile formüle ettiği “yerli, yenilikçi ve yeşil sanayi” kurulacağını lisana getirirken yeni Bakan Mustafa Varank da kesime yaptığı ziyaretlerde tıpkı lafları tekrarladı. Lakin planlanan yatırımların neler olduğu konusunda net bir haber verilmedi. AK Parti Zonguldak Milletvekili Hamdi Uçar yatırım ve yatırımcıların açıklanmamasına neden olarak “ticari sır” münasebetini öne sürdü.
DÜNYA BANKASI’NA AÇIKLANDI
Sanayi nahiyesinin idaresi ve düzenleme işi ihale yapılmadan Tosyalı Holding’e devredilen Filyos Vadisi’nde ne üzere yatırımlar olacağı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın Dünya Bankası’na sunduğu evraklarda ortaya çıktı. Filyos Limanı ile onun derhal gerisinden kurulacak sanayi nahiyesinin kara ve demir yolu irtibatını sağlamak maksadıyla “Filyos Limanı ve Filyos Sanayi Sanayi Nahiyesi Demiryolu İltisak Hattı Kontağı Projesi” geliştiren Bakanlık, kredi başvurusu için Dünya Bankasına bir evrak hazırladı. Hazırlanan ve bakanlığın resmi internet sitesinde yayınlanan belgede, çalışmanın “Filyos Vadisi Projesi’nin bir parçası” olduğu lisana getirilirken girişim kapsamında planlanan yatırımlar şu biçimde sıralandı: Liman, termik santral, çimento ve toprak sanayi, demir çelik tesisi, LPG depolama tesisleri, petrokimya tesisi, petrol ve petrol eserleri depolama tesisi, kömür-cevher stok ortamı ve kül atım alanı. Filyos limanı ve temas yollarının hazırlanmasının ise yekunda iki yıl süreceği tekrar raporda konum aldı. Girişim kapsamında limanın yapılması için denizin de doldurulması planlanıyor.
‘BÖLGE OCAK AYINDA İNCELENDİ EHIL ARAŞTIRMAYI YAPAMADIK’
Taslak metin olarak kamuoyunun görüşlerine açılan dokümana ekoloji örgütleri itiraz etti. Mevzuyu pek çok mecrada lisana getiren ekolojistler bunun Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve öbür yetkililer tarafından yöre halkına tekraren verilen “Filyos Vadisi’nde bacalı sanayi olmayacak” vaadine açıkça karşıtlık taşıdığını lisana getirdi. Raporda dikkat çeken en değerli kısımlardan birisi nahiyenin florasında meydana gelecek değişikliklerin, doğal hayata ait tesirlerine nokta verilmeyişi oldu. Raporun 2020 Ocak ayında hazırlandığı belirtilerek bu ayın bu durumu tespit etmek için tutarlı bir periyot olmadığı yazıldı. Münhasıran kuş çeşitlerine olabilecek tesirin tespit edilemediği itiraf edilen raporda bu bahsin inşaat öncesinde incelenmesi gerektiği yazıldı: “Biyoçeşitlilik Çalışma Alanı’nda inşaat öncesinde göç ve üreme mevsimlerinde detaylı ornitoloji çalışmaları yapılarak, göçmen kuşların alan tasarruf özellikleri, üreme durumları ve uçuş rotaları belirlenmeli. İnşaat öncesi saha çalışmalarından elde edilen olgular kullanılarak Kritik Habitat Değerlendirmesinin tekrar yapılması ve göçmen kuşlar için gerekli aksiyonların ESS6 ve PS6 uyarınca Biyoçeşitlilik Idare Planı kapsamında alınması gereklidir.”
Yaşanabilir Zonguldak Platformu Sözcüsü ve Zonguldak Etraf Himaye Derneği Yöneticisi Ahmet Öztürk
KİRLİ YATIRIMLAR REVİZE EDİLMİŞ RAPORDA DA NOKTASINI KORUDU
Ekolojistlerin bu itirazlarına, mahallî basının mevzuyu uzun uzun ele almasına rağmen, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın görüşe açtığı taslak metindeki tabirler, revize edilerek, 4 Haziran 2020 tarihinde yeniden bakanlığın resmi sitesinde yayınlanan final metninde tıpkı halde alanını korudu. Mevzunun hâlâ tartışılmaya devam edilmesine rağmen başta AK Parti Zonguldak milletvekilleri olmak üzere tüm devlet yetkililerinin suskun kalması, Filyos’ta etrafa zararlı yatırımların hayata geçeceği istikametindeki kuşkuları daha da artırdı.
’25 MİLYON TON KAPASİTEYE SAHİP LİMANIN NE İŞE YARAYACAĞI ANLAŞILDI’
Mevzuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz Yaşanabilir Zonguldak Platformu Sözcüsü ve Zonguldak Etraf Müdafaa Derneği Yöneticisi Ahmet Öztürk, “Bakanlığın sitesinde mekan alan evrak ne kadar kirli teknoloji eseri yatırım varsa tamamının Filyos Vadisi’nde planlandığı resmen açıklandı. Böylelikle Filyos’a yapılan 25 milyon ton kapasiteli limanın yörede kurulacak yeni termik santraller için yurt dışından getirilecek ithal kömürün tahmil ve tahliyesi için yapıldığı da ortaya çıktı. Filyos’ta halktan gizlenen Dünya Bankası’na açıklandı. Memleketin en nadide tabiat kesimlerinden biri, bilinmeyen kapaklı senaryolarla yok ediliyor. Buna sessiz kalamayız” dedi.
YERLEŞİM NOKTALARI TEHDİT ALTINDA
Demiryolu temas girişimin köy mezarlıklarının üzerinden geçtiğini de söz eden Öztürk, “İlimizin en pahalı ekosistemi olan Filyos’un flora ve faunasına verdiği zararlar nedeniyle tüm canlı çeşitliliğini tehdit eden girişim Sazköy, Aşağı İhsaniye, Derecikören köyleri başta olmak üzere kıymetli bir nüfus barındıran yerleşim yerlerini da tahrip ediyor. Buralardaki mera, orman, koruluk, meyvelik üzere köy hayatı için yaşamsal ehemmiyetteki sahalar kadar, tarıma elverişli toprakları de yok ederek o civardaki kırsal ömrü büyük ölçüde likidasyon ediyor. Girişim kapsamında meskenleri yıkılacak birçok vatandaşın bulunması, lafı geçen köylerin insan yerleşiminden kısmi olarak arındırılması mealine da geliyor. Yaşayan tüm canlıların sükûnunu bozan girişim, Sazköy ve Aşağı İhsaniye mezarlıklarını da tahrip ederek, öbür dünyaya göçen kişilerin da huzurunu kaçırıyor” dedi.
Gazete Duvar
