Nalin Öztekin
Covid – 19 pandemisi ile birlikte aileleriyle meskenlere kapanan çocuklara yönelik şiddet, sömürü ve istismara karşı kâfi düzenek kuruldu mu? Resmi kurumlar bu devirde neler yaptı? Çocuklar o meskenlerin içinde nitekim inançta miydi? Pandemi sürecinde çocuk istismarı evrakında bu sorulara karşılık aradık.
Diyarbakır Baro Lider Yardımcısı avukat Gazal Bayram Koluman ve İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi üyesi avukat Fırat Çiçek hususla ilgili bilgi verdi.
BAROLARA YANSIYAN SAYILAR
İstanbul Barosu’nun 1 Şubat-10 Mart 2020 tarihleri ortasını kapsayacak formda (pandemi ilan edilmeden evvelki 38 günde) yaptığı araştırmaya nazaran kentte cinsel istismar mağduru 464 çocuk için avukat görevlendirmesi yapıldı. Bunun yanı sıra 10 Mart – 20 Nisan tarih aralığında tıpkı hata hakkında 2019’da 508, 2018’de ise 375 mağdur çocuk için avukat görevlendirilmesi yapılmıştı.
Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi’nin ise 10 Mart – 29 Nisan tarihleri ortasını kapsayacak formda yaptığı araştırmaya nazaran kentte cinsel istismara maruz kalan 50 çocuğa avukat görevlendirmesi yapıldı. Tıpkı tarih aralığı incelendiğinde bu sayı 2019’da 142, ve 2018’de 130 olarak belirlendi. Akabinde “Pandemi sürecinde muhafaza ve tedbire sistemleri gereğince çalışmadığı için mi datalar daha az görünüyor?” sorusu soruldu
‘FAİLLER ÜZERİNDEN BİR ARAŞTIRMA İLE ENSEST DATALARINA ULAŞILIR’
Avukat Koluman mevcut bilgilerin gerçek olmadığını düşündüğünü belirterek şu değerlendirmeyi yaptı:
“Sayısal sayıların çok daha fazla olduğunu, şimdi isimli mercilere yansımadığını düşünüyorum. Bu olaylar pandemi öncesi mi yaşandı, konut ortamında en yakınları mı fail, ensest oranı ne kadar, bu soruların karşılığı için tüm söz tutanakları incelenmeli. Isimli mercilere yansıyan şikayetlerdeki, failler üzerinde özel bir çalışma yapılarak ensest datalara ulaşmak mümkün olabilecektir. Lakin bir yandan da gerçek şu ki çocuğun yok sayıldığı, görünür olunmasının istenmediği bir zihniyet hakim.”
‘LANZAROTE MUKAVELESI HAYATA GEÇİRİLMEDİ’
Dünya genelinde yaşanabilecek krizleri öngörerek çocuk haklarının garanti altına alındığı kimi kontratlar mevcut. Bunlardan biri de Türkiye’nin üyesi olduğu Avrupa Konseyi’ndeki ülkelerin bir ortaya gelerek kabul ettiği Lanzarote Mukavelesi. Çocukların Cinsel Sömürü ve İstismara Karşı Korunması gayesiyle oluşturulan mukavele 2010 yılında Türkiye tarafından kabul edildi. Pekala yükümlülükler yerine getirildi mi?
Avukat Koluman hayata geçirilmediğini belirttiği unsurları şöyle özetledi: “Cinsel istismara karşı çocukların bilinçlendirilmesi için TV-mecbua-broşür üzere eğitim gereçlerinin çocuklara ve ebeveynlere ulaştırılması, 24 saat etkin çalışan ihbar sınırlarının kâfi işçiyle hizmet vermesi, isimli mercileri ne biçimde kullanacakları konusunda şuur seviyesinin artırılması ve muhakkak periyodlarda raporlama yapılarak eksikliklerin belirlenerek istismar ile uğraş prosedürlerini belirlemesi gerekmektedir. Kontrat taraf ülkelere bu sorumluluğu yüklerken ilgili alanda çalışan sivil toplum örgütleriyle ortaklaşmayı karar altına almıştır.”
DAHA EVVEL EBOLA SALGININDA İSTİSMAR ARTTI
Tarihteki birçok kriz periyodu sonrasında çocukların hangi önemli tesirlere maruz kaldığını görmek mümkün. Örneğin; Batı Afrika’da 2014 ile 2016 yılları ortasındaki Ebola virüsü salgını sırasında okulların kapanması; çocuk ihmali, cinsel istismar ve erken yaşta hamilelik üzere olaylarda artışa neden oldu. Sierra Leone’de çocuk yaşta hamilelik hadiseleri salgın öncesine nazaran iki katına çıkarak 14 bine ulaştı. BM datalarına yansıyan bu sonuçlar Türkiye’de yaşayan çocukların da emsal tehditler altında olduğuna işaret ediyor.
‘ADALETE ERİŞİMDE EKSİKLİĞİN İŞARETİ’
İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi üyesi avukat Fırat Çiçek bu üzere kriz devirlerinde hadiselerdeki artış ve yapılması gerekenlere ait şunları söyledi:
“Dünya tarihi boyunca bu cins salgın devirlerinde konut içi istismar ve şiddet hadiselerinin artış gösterdiği hazırlanan raporlar doğrultusunda gözlemlenmiştir. Bu durumun kamu otoritesi tarafından öngörülerek müracaat sistemlerinin karantina periyodunda daha etkin hale getirilmesi gerekmekteydi. Her vakit olduğu üzere çocuklar pandemi devrinde de göz gerisi edildi. Türkiye’nin dört büyük kentinin baroları tarafından datalar açıklandı. İstanbul, İzmir, Gaziantep ve Diyarbakır baroları tarafından hazırlanan raporlara nazaran 10 Mart – 07 Mayıs 2020 tarihleri ortasında en az 380 çocuğa avukat ataması yapıldığı açıklandı. Yeniden raporlara nazaran geçen yıl birebir periyotlarla karşılaştırıldığında yüzde 50-60 oranında düşüş gösterdiği görüldü. Ancak bu iyi bir tablo ile karşı karşıya olduğumuzu göstermiyor. Keza bu tarihler ortasında sokağa çıkma yasağı mevcuttu. Yani pandemi devrinde aile içi istismar hadiselerinin ağır olduğunu göstermekle birlikte istismar mağduru çocuğun ve ailesinin bu süreçte adalete erişimi noktasında önemli eksiklikler olduğunu açıklıyor.”
CEZA KANUNUNDA ENSEST
Ensest hadiselerine ait hatalar Türk Ceza Kanununda spesifik olarak yer almıyor maddelerde nasıl belirlendiğini ise Av. Çiçek şöyle anlattı:
“TCK 103 içinde yani çocuğun cinsel istismarı hatasında üçüncü derece dâhil kan yahut kayın hısımlığı ilişkisi içinde bulunan bir kişiye karşı ya da üvey baba, üvey ana, üvey kardeş yahut evlat edinen tarafından işlenmesi halinde ceza yarı oranında arttırılır. Bununla birlikte TCK 104 yani reşit olmayanla cinsel alaka hatasında keza şikayete bağlı olmayan bir cürümdür. Suçun mağdur ile ortasında evlenme yasağı bulunan kişi tarafından işlenmesi hâlinde, şikâyet aranmaksızın, on yıldan on beş yıla kadar mahpus cezasına hükmolunur. Her ne kadar aile içinden gelen bir istismar durumunda hatanın nitelikli hal almasına yönelik düzenlemeler olsa bile isimli merciler tarafından bilhassa soruşturma kademesinden bu durumun olamayacağı ihtimali üzerinden bir süreç yürütüyor. Elbette bu durum bilhassa kanıt toplanması ve çocuğun örselenmesi üzere önemli aksilikler barındırıyor.”
‘İZOLASYONDA ÇOCUK İSTİSMARA AÇIK HALE GELİR’
Bu hususta görüşlerine başvurduğumuz bir öteki isim Şişli Etfal Eğitim Araştırma Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sıhhati kısmından Psikolog Pak Aydın. İzolasyon sürecinin çocuk istismarına ve ruhsal gelişimine yönelik tesirlerini anlatan Aydın, şu bilgileri paylaştı:
“Cinsel istismar, şiddet, ihmal, ensest vb çocuğun ihmali ve istismarını kapsayan yetişkinden yahut akranından çocuğa yanlışsız gelen hudut ihlalleri en fazla dikkat edilmesi gereken bir durumdur. İzolasyon sürecinde olan çocuk, uyaran yoksunluğu yaşar ve istismara açık hale gelir. Ne yazık kı istismarların birçok bilhassa cinsel istismarlar aile içinde yahut aileye yakın ‘güvenilir’ olduğu düşünülen şahıslar tarafından gerçekleştirilir.”
ÇOCUKLAR HANGİ BELİRTİLERİ GÖSTERİR?
Çocukların vücutlarındaki değişimlerin ve davranışlarının bu hususta önemli ipuçları verdiğine dikkat çeken Aydın, dikkat edilmesi gerekenleri şöyle sıraladı:
“Çocuğun muhakkak bir duygusal tepkisi, hareketliliği, dikkat aralığı, algılama seviyesi, oyun çağında ise çizdiği fotoğraf ve oynadığı oyunlar, sorduğu sorular ve üzere normalleri var. Bunlardan rastgele birinde fark edilir seviyede değişiklik gözlemlendiğinde bir sorun olduğuna dair sinyal verir. Örnek; daha evvel istediği bir şey olmayan bir çocuk düşük bir reaksiyon verirken istediği olmuyor diye kendi normalinin dışında bağırmaya başlıyorsa, dikkati dağılıp daima dalıyorsa, çizdiği fotoğraflar cinsel içerikliyse, sorduğu sorular cinsel içerikli yahut cinsel organ içerikliyse, daha evvel sevinçli ancak artık sevinçli değil içine kapanmışsa ve bunların görünür bir nedeni yoksa bu süreçte başta cinsel istismar olmak üzere istismar ve ihmal için alarmda olmak lazım.”
ÇOCUKTA BU BELİRTİLER VARSA NE YAPMALISINIZ?
Aydın, istismara maruz bırakıldığı düşünülen çocuklar için de yetişkinlere yapmaları gerekenleri şöyle anlattı:
“Tabii evvel bu durumların önlenmesi için azami tedbir almakta fayda vardır. Çocuğun uzun müddet biriyle kalmasına müsaade vermeme ve belirli vakit aralıklarında denetim etme değerli. İzolasyon sürecinde internet kullanımı çok ağır olduğu için çocukları bu alandan gelebilecek istismarcılardan korumak değer arz ediyor. Çocuğu incitmeden internet çeşitlerini denetim etmek lazım. Temel olarak birinci etapta çocuğu suçlayıcı baskılayıcı davranış ve tavırlardan kaçınıp yerine esirgeyici emniyetli bir tavır sergilemek lazım. Yalnız olmadığı hissini oluşturmak temel tavırlardan biri olmalı. Bunun için Çocuk İzlem Merkezleri (ÇİM) , hastanelerin Çocuk Psikiyatri ve Psikoloji poliklinikleri, ASPB (Aile Toplumsal Politakalar Bakanlığı) ünitelerinden dayanak almak gerekir.”
Pandemide çocuk istismarı dört duvar ortasında kaldıGÜNDEMGazete Duvar
