Jenny McArthur, Emilia Smeds, Rosalie Singerman Ray
Covid-19 salgını, karantinalar toplu taşıma kullanımının dünya çapında yüzde 70 ilâ 90 oranında düşmesine yol açtığı için bu alanda bir krizi tetikledi. Karantinalar gevşetilse de otobüsler ve trenler, toplumsal ara gereklilikleri nedeniyle olağan yolcu sayısının sadece yüzde 15’ini taşıyabiliyor; öngörülebilir bir gelecekte, ‘toplu’ sözü ‘toplu taşımadan’ çıkarılabilir.
Bu durum, birçok kent için daha az yolcu, daha az mali gelir demektir ve bu da kentler korona virüsünün yol açtığı karmaşadan kurtulmaya çalışırken bir bütçe krizini tetikler. Mali açığın boyutu çok büyük. ‘Transport for London’ (Londra Toplu Taşımacılık) şirketi, önümüzdeki iki yıl içinde 6,4 milyar sterlinlik bir açık oluşacağını iddia ediyor ve Hong Kong Demiryolu Toplu Nakliyat şirketi 2020’nin birinci yarısında 400 milyon ABD doları meblağında bir ziyan ortaya çıkacağını öngörüyor.
Tecritin yol açtığı krizin ortasında yolcu sayısında yaşanan büyük düşüş, dünyanın her yerinde kent idarelerinin merkezi ya da eyalet hükümetlerinden daima biçimde kurtarma paketi istemek zorunda kalması manasına geliyor. Bu çeşit kurtarma paketleri yerine, fiyat gelirlerine olan bağımlılığı azaltmak ve iyi bir hizmet seviyesini desteklemek maksadıyla merkezi hükümet katkılarını garanti altına almak için toplu taşıma finansmanında kalıcı bir ıslahat yapılması gerekiyor.
Toplu taşımanın toplumsal pahasının de daha iyi anlaşılması gerekir; bu sayede ona gereksinimi olan insanların geniş çaplı seyahat muhtaçlıkları karşılanabilecektir.
SÜRDÜRÜLEBİLİR SEÇENEKLER
Sağlam ve uygun fiyatlı bir toplu taşıma, iklim değişikliğiyle başa çıkmak ve toplumsal eşitliği artırmak için de ziyadesiyle kıymetlidir; ama sürdürülebilir finansman kaynaklarına muhtaçlığı var. Büyük kısmımız otobüs ya da tren seyahatlerimizin fiyatının nasıl karşılandığını tam olarak bilmeyiz. Genelde bilet fiyatı gelirleri, ticari vergiler, geçiş fiyatları ve bölgesel yahut ulusal hükümetin katkılarının bir karışımıyla karşılanır. Bu karışım, New York, Paris ve Londra için işletme gelir kaynaklarını ortaya koyan aşağıdaki grafiklerde gösterildiği üzere, kentler ortasında ziyadesiyle farklılık gösteriyor.
Acil yardım ve kurtarma paketleri, karantina esnasında finansman açıklarının kapatılmasına yardımcı olsa da salgın kentlerin ulaşımı finanse etme biçimlerinde büyük hasarlara yol açıyor. Toplu taşımanın hayati ehemmiyete sahip işlerde çalışan insanların işe gidip gelmesi için tam da elzem bir hizmet olduğu esnada, bilet fiyatlarından elde edilen gelire duyulan gereksinim ve kaynaklardaki yetersizlik neredeyse tıpkı anda hizmet kesintilerine neden oldu.
Bunun yanı sıra, Covid-19 sürdürülebilir ulaşımda yaşanan bir patlamayı da kesintiye uğrattı. Lizbon, 2019 yılında 40 euro aylık biniş kartını kullanıma soktuktan sonra, toplu taşımadaki yolcu sayısında yüzde 17 oranında bir artış yaşandı. Paris bisiklet ağını 300 km genişletti ve sırf 2019 yılında bisiklet kullanımında yüzde 54’lük bir artış görüldü; ayrıyeten 2010’a kıyasla yüzde beş daha az otomobil seyahati gerçekleşti. Dünyada en fazla özel araca bağımlı ülkelerinden biri olan Yeni Zelanda’da bile, altyapıda yapılan iyileştirmeler Auckland’da yapılan demiryolu seyahatlerinin beş yıl içinde yüzde 72 oranında artmasını sağladı.
Tekrar de (toplu taşımadaki/ç.n.) bu patlama herkese yarar sağlamadı. Kuzey Amerika ve İngiltere’deki kentlerde, toplumsal konut sorunu ve piyasa odaklı konut sistemleriyle birlikte toplu taşıma alanındaki iyileştirmeler (kentsel/ç.n.) soylulaştırmayı hızlandırdı ve bu da personel sınıfı, siyah ve azınlık kümelerinden olan kent sakinlerini yerinden edebilir.
Önümüzde, toplu taşıma finansmanında kalıcı değişikliklere gitmek, toplumsal eşitsizlikleri gidermek ve adil ve sürdürülebilir ulaşıma geçişi hızlandırabilmek için kısa vadeli kurtarma paketlerinin ötesine geçmek için bir fırsat var.
TOPLUMSAL TESİRLER
Covid sonrası dünyada toplu taşıma ölmeyecek lakin yeni duruma ahenk sağlaması gerekecek. Sosyal ara mecburiliği daha fazla özel araç seyahatine neden olmuş olabilir lakin bu durum kaçınılmaz değil ve kentlerin yürüyüş, bisiklet ve toplu taşıma için daha fazla yol alanını koruyup korumamasıyla alakalı. Şirketler esnek çalışma sistemine geçerken, öğrenciler çevrimiçi ortamda tahsil görürken ve dünya çapındaki kentlerde daha fazla insan yürümeyi yahut bisiklete binmeyi tercih ederken, beşerler git gide daha az seyahat ediyor.
Bununla birlikte, salgından evvel de özel aracıyla seyahat yapanlar için farklı seyahat imkanlarını teşvik ederek, toplu taşıma kullanımı evvelki düzeylere döndürmek mümkün olabilir. Toplu taşıma, karbon salımlarının azaltılmasının yanı sıra, değerli bir kamu hizmeti olarak da hâlâ kritik bir kıymete sahiptir.
Şayet eldeki finansman modelleriyle toplu taşıma araçları finansal açıdan sürdürülebilir değilse, alternatifleri sorgulamamız gerekiyor. Özel araçlara hakikat büyük ölçekli bir yönelime müsaade vermek sürdürülebilir mi? Yetersiz ya da çok kıymetli toplu taşımanın toplumsal maliyeti ortadadır. Ulaşım eksikliği üzerine yapılan araştırmalar, çok değerli toplu taşıma hizmetlerinin yahut araç sahipliğine olan bağımlılığın, düşük gelirli hanelerin işe ya da sıhhat hizmetlerine erişimleri önünde bir pürüz olduğunu gösteriyor.
MODELİ DEĞİŞTİRMEK
Toplu nakliyatın önümüzdeki yıllarda sürdürülebilir bir finansmana sahip olmasını sağlamak için, çeşitli kaynaklardan ve hükümet kademelerinden gelen fonların oluşturduğu karışımının değişmesi gerekiyor.
Öncelikle, kâfi bir temel hizmet düzeyini sağlamak gerekiyor. Hizmet kesintileri büyük toplumsal maliyetler yaratıyor olsa da finansman büyük oranda bilet fiyatı gelirlerine dayanıyorken bu durum kaçınılmazdır. Emlak vergileri ve ticari gelirler üzere sabit gelirler bu temeli destekleyebilir. Yerel ve bölgesel idarelerin bütçeleri istikrarlı biçimde yönetmesi gerektiği için, merkezi hükümet takviyesi de hizmet kesintilerini önlemek yolunda değerli bir süreksiz önlemdir.
İkinci olarak, uygun seviyedeki bilet fiyatları ve hatta fiyatsız nakliyecilik, daha yüksek yolcu düzeyini muhafazaya ve düşük gelirli vatandaşlar için iş, eğitim ve kamu hizmetlerine erişilebilirliği artırmaya yardımcı olur. Yüksek bilet fiyatı artışları, genelde bir alternatife sahip olmayan düşük gelirli hane halkları üzerine fazladan bir yük bindirir.
Son olarak, kent sathında seyahat yapmak için toplu nakliyata muhtaçlık duyan beşerlerle kontağa geçerek toplu taşıma finansmanından daha iyi yararlanabiliriz. Toplu taşıma sistemi, ofis çalışanlarından vardiyalı emekçilere, siyahlara, yerli halklara ve azınlık durumundaki etnik kümelere -ebeveynler, çocuklar, engelliler ve yaşlılar da dahil olmak üzere- herkesin muhtaçlıklarını kavramadan toplumsal eşitliği geliştiremez. Covid-19 salgınından sonra finansman hâlâ sürdürülebilir durumda değilse, bu hizmet tehdit altında demektir.
(Çeviren: Tarkan Tufan)
Kaynak:
https://theconversation.com/coronavirus-showed-the-way-cities-fund-public-transport-is-broken-heres-how-it-needs-to-change-145136
Gazete Duvar