Mimarlık mecmuasının Eylül-Ekim 2020 sayısı için “Dünya Mirası Ayasofya’yı Korumak ve Sunmak” başlıklı bir yazı kaleme alan Prof.Dr.Zeynep Ahunbay, Ayasofya’nın onarım sürecini kısaca özetleyip anıtın mescide çevrilmesinden sonra aksayan işleri belirtti.
Prof. Ahunbay, 1985’te Türkiye’nin UNESCO’ya başvurusu ile Dünya Mirası Listesi’ne alınan Ayasofya’nın korunmasının yalnızca Türkiye’nin değil, “Dünya Mirası Sözleşmesi’ni imzalayan başka ülkelerin de telaşı ve sorumluluğu” olduğunu vurguladığı yazısında, “Dünya Mirası statüsü, bir kültür varlığının kozmik kıymetlerinin korunmasının memleketler arası toplumun katkısına açık olduğuna işaret eder” açıklamasını yapıyor. Bu yüzden UNESCO’nun tavsiyesiyle 1993’te Kültür Bakanlığı tarafından Ayasofya tamiratları için danışmanlık yapan bir heyet kurulmuştu.
UNESCO’YA RAPOR VE PROJE VERİLMEDİ
10 Temmuz 2020’de Danıştay’dan çıkan karardan çabucak iki hafta sonra anıtın müze statüsünün iptal edilip mescide dönüştürülmesinin bu kadar süratle uygulanmasının Dünya Mirası Mukavelesi Uygulama Rehberi ile belirlenen kurallara ters olduğunu belirten Ahunbay, “Camiye dönüşüm süreci öncesinde, yapılacak fizikî müdahalelerle ilgili bir rapor ve proje hazırlanıp UNESCO’ya, Dünya Mirası Merkezi’ne iletilmedi” diyor. Dünya mirası olan kültür varlıklarında fonksiyon değişikliği yapılmadan evvel bunun projesinin ve raporunun UNESCO’ya sunulması gerekliliği, Dünya Mirası Kontratı Uygulama Rehberi ile belirlenen kurallardan biri.
Memleketler arası akademik ortamda Ayasofya’nın mescide çevrilmesinden sonra yapılan yorumları kısaca aktaran ve anıtın müze olarak kullanımının kültür mirasını korumak açısından daha hakikat olduğunu vurgulayan Ahunbay, “Ayasofya’nın döşemeleri, yüzeylerini bezeyen mermerler, duvar yüzeylerindeki, kemer, tonoz ve kubbelerindeki figürlü mozaikler onun sanat bedeli taşıyan ögeleridir ve kullanım değişikliğinden etkilenmemeleri, ziyan görmemeleri gerekir” diyor.
AKSAYAN TAMİRLER
Ahunbay’ın belirttiğine nazaran, iç yerin kuzey istikametinde timpanum duvarı üzerinde bir çalışma devam etmekteyken, mescide çevrilme kararının akabinde bunun için kurulan iskelenin en kısa vakitte kaldırılması istendi. Dış cephelerde ise hazırlanmış projelerin Müdafaa Kurulu’na sunulması ve onay sonrası uygulamaya geçilmesi kelam konusu. “İç yerin güney timpanum duvarındaki çimentolu sıvaların alınması ve altındaki kemer ve duvarın durumunun incelenmesi, sağlamlaştırılması düşünülürken; mescide dönüşüm münasebetiyle, güney tarafa iskele kurularak, misal bir çalışmanın yapılması şu anda pek muhtemel görülmemektedir” diyen Ahunbay, cami statüsü sebebiyle bundan sonra uzmanların güney tarafa iskele kurarak içeride çalışma yapmasının imkansız hale geldiğini söz ediyor.
Şu anda Ayasofya’nın yalnızca taban katı namaz için kullanılıyor. Yer kat döşemesi halı ile kapatılmış durumda, apsis mozaikleri ise perde ile gizleniyor. Ayasofya’nın narteks güney kapısı ve imparatorluk kapısı girişinde yer alan iki başka mozaik panonun ise namaz kılınan alanda yer almadıkları halde, ‘diyanet ilgililerinin isteği üzerine’ beyaz kapaklarla örtülmüş olmaları dikkat çekiyor.
Prof.Dr.Zeynep Ahunbay’ın yazısının tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
Gazete Duvar
