ANKARA – Çin’de ortaya çıkan ve dünyayı tesiri altına alan korona virüsü salgınına karşı ülkeler farklı stratejiler geliştirdi. Pandeminin birinci devrinde sıkı izolasyon uygulamalarına giden birçok ülke vakitle yeni kural ve önlemlerle farklı siyasetleri uyguladı. Türkiye’de ise 1 Haziran’ın akabinde ‘yeniden açılma’ önlemleriyle ‘yeni normal’ tertibe geçildi ve birtakım uzmanların tekrar kapanma davetleri karşılık bulmadı.
Pandemi periyodunda ülkelerin uyguladığı siyasetlerde eksiklerin olduğunu söz eden Türkiye Diyabet Vakfı Lideri Prof. Dr. Temel Yılmaz’a nazaran pandeminin birinci devrinde devletler güçlerini yalnızca maske kültürü üzerine yoğunlaştırsalardı salgın çok daha kolay ve çabuk önlenebilirdi. Pandeminin birinci ortaya çıktığı devirde söylenenler ile bugün bilinenler ortasında farklar olduğunu belirten Yılmaz, “Korku ve panik ortamı pandemiyle çabada insanların yanlışsız hareket etmesini yahut yanlışsız yönlendirilmesini önledi” dedi ve yönelttiğimiz sorulara şu karşılıkları verdi:
‘ORTADA BİR SENARYO VAR VE BİZ SENARYONUN İÇİNDEYİZ’
Dünyanın artık pandemi siyasetlerini ve yasakları sorguladığı söz ediliyor. Dünyada geride kalan bu periyotta pandemiye bakışta ne değişti?
Pandeminin başlangıcından bu yana ortadan geçen yaklaşık 9 aylık süreçte bilgilerimizde çok şey değişti. Bugün görüyoruz ki ortada bir senaryo var ve biz bu senaryonun içindeyiz. Bu salgın birinci ortaya çıktığında medyada gerçeklerle ilgisi olmayan bir halde sunuldu. Hatırlarsanız birinci imajlarda panik içinde kaçışan binlerce insan ve konutlarından kaçmaya çalışan aileler ve yeniden bunların ortasında ansızın yere düşüp ölen beşerler vardı. Bundan kısa bir mühlet sonra virüsün yayılımını gösteren dünya haritaları, çabucak gerisinden virüsle enfekte olan ünlüler, devlet liderleri, örneğin virüs daha İngiltere’ye yeni yeni girmişken hastalanan İngiltere Başbakanı, Kraliyet Prensi, Kanada ve Avrupa’da yokken Kanada Başbakanı, Avrupa Birliği Lideri üzere buna benzeri birçok örnek daha ortaya çıktı. Bu imajlar pandeminin daha birinci aylarında dünyayı şok etmeye yetti.
‘MASKE GÖZARDI EDİLDİ’
Pandeminin denetiminde dünyada rol oynayacak en değerli kurum olan Dünya Sıhhat Örgütü de arka arda yanılgılı açıklamalarıyla yangını körükledi. Pandeminin birinci aylarından itibaren virüsün eşyalardan, paralardan, alışveriş otomobillerinin kolundan, marketten alınan besinlerin paketinden bulaşabileceği işlendi. Bu dünyayı bir sterilizasyon paranoyasına sürükledi. Virüsten korunmada en değerli silah olan maske göz gerisi edildi. Dünya Sıhhat Örgütü ‘hasta olmayan bireylerin maske takmasına gerek yok’ açıklaması yaptı. Hastane ağır bakımlarından gelen mevt haberleriyle birlikte tüm dünya dehşet tüneline sokuldu. Meğer ki 9 ay sonra bugün biliyoruz ki virüs insanlara bulaştığı anda pat diye ani vefata sebep olmuyor. Hastalığın ortaya çıkış hali öteki virüs enfeksiyonlarına benziyor. Klinik tablo adım adım gelişiyor. Tekrar biliyoruz ki virüs eşyalardan, paradan, besin paketlerinin yüzeyinden bulaşmıyor. Virüsün tek bulaşma yolu teneffüs yolu ve damlacık enfeksiyonuyla. Ve en değerli hatta tek korunma metodu maske. Salgının başından itibaren sıkı maske kuralları uygulayan Singapur, Hong Kong, Vietnam, hatta Çin’in Wuhan bölgesi dışında kalan bütün bölgelerinde salgının yayılması denetim altına alındı. Sonuçta, pandemi başlangıcından 9 ay sonra, virüsle ilgili bilgilerimizin çok büyük bir kısmının yanlış ve yanılgılı olduğunu gördük.
‘KORKU VE PANİK İNSANLARIN GERÇEK YÖNLENDİRİLMESİNİ ÖNLEDİ’
Pandeminin endişeden beslendiğini güç aldığını düşünüyor musunuz?
Pandeminin endişeden beslendiğini söylemek yanlışsız bir fikir değil. Lakin dünyada oluşturulan bu dehşet ve panik ortamı pandemiyle çabada insanların hakikat hareket etmesini yahut gerçek yönlendirilmesini önledi. Salgının denetimiyle ilgili birçok ülkedeki sert tedbirler bu panik ortamının gölgesinde alındı. O vakitler, devlet idaresindeki bireyler insanlara 14 günlük karantina uygulayıp, onları meskenlerine kapatınca salgının sona ereceğini düşünüyordu. Sonuçta, 14 günlük karantina salgının suratı yavaşladı fakat çabucak akabinde kısa bir müddet sonra salgın tekrar ivme kazandı. Öte yandan dünyada oluşturulan bu yasaklar ve dehşet ortamı, insanların ruh sıhhatini, toplumun iktisadını ve birçok pahasını ziyadesiyle olumsuz bir biçimde etkiledi.
‘SIKI İZOLASYON YERİNE SIKI MASKE OLMALIYDI’
Pandeminin birinci devrinde izolasyon uygulamalarına vurgu yapıldı ve konutta kalınması davetleri lisana getirildi. Bu kararlarda geç mi kalındı?
Sıkı izolasyon hastalığın gidiş seyrini değiştirdi mi? Dünyadaki örneklerinden görüldüğü üzere birtakım ülkeler izolasyonu hiç uygulamadı, bir ekip ülkeler de çok sıkı uyguladı. Bu izolasyon virüsün bulaşmasını ve yayılmasını hudutlu olarak etkiledi. Fakat durdurmadı ya da önleyemedi. Sıkı izolasyon yerine sıkı maske uygulaması olmalıydı. Örneğin Kanada bunu çok iyi yapıyor. Bir kere maskesiz görülene bin 250 Kanada Doları, ikincisinde 50 bin Kanada Doları, üçüncüsünde de mahpus cezası veriyor. Bugün Kanada’da hasta sayısı çok az. Devletler güçlerini karantina ve sterilizasyon yerine yalnızca maske kültürü üzerine yoğunlaştırsalardı, salgın çok daha kolay ve çabuk önlenebilirdi.
‘PSİKOLOJİK OLARAK YAŞLILARI OLUMSUZ ETKİLEDİ’
Karantina periyodunda depresyon, anksiyete, mesken içi şiddet üzere pek çok farklı sorun da daha görünür oldu. Türkiye’de uzun müddet dışarıya çıkmaları yasak olan 65 yaş üzeri şahısların bu süreçten olumsuz etkilendiği de tabir edildi. Bu ortaya çıkan problemler virüsle gayret sürecini nasıl etkiledi?
Ülkedeki 65 yaş uygulamaları gözetici uygulamalar olmasına karşın yanlış algılandı. Güya virüsün yayılmasından 65 yaş üzeri sorumluymuş üzere sokağa çıkanlar ihbar edildi. Apar topar yakalanıp konutlarına konuldular. 65 yaş üzeri bir taraftan virüs dehşetinden, bir taraftan da sokağa çıkarsam birileri beni ihbar edecek kaygısından paniğe kapıldı. Bu durum ruhsal olarak yaşlıları çok olumsuz olarak etkiledi. Bu beşerler daima konutta kalınca hem ruhsal hem de ruhsal meseleleri olması bir yana, bedenlerinin savunma sistemi bozuldu. Oysa bugün gördük ki açık havada insanların az olduğu yerde maskeyle çıkmakla virüs bulaşmıyor. Bilakis bu insan sıhhati için değerli.
‘ÖLDÜRÜCÜ HASTALIKLAR KÜMESİNDEN BİR VİRÜS DEĞİL’
Bugün dünya genelinde Covid-19’a karşı ‘ölümcül hastalık’ olduğu istikametinde bir konumlanış ve buna dair alınan kararlar var. Sözlerinizden hareketle ölümcül bir hastalık olmadığı algısı oluşturulsa daha mı başarılı olunurdu?
Hayır. Bu mevzuda o denli düşünmüyorum. Şu noktanın altını çizerek söylüyorum. Bu virüs doğal bir virüs değil. Doğal korona virüsünün genetik yapısıyla oynanmış, kimerik bir virüs. Bu virüs birinci ortaya çıktığında tedavisi ile ilgili tıp dünyası hiçbir şey bilmiyordu. Tıp dünyası tedavi tekniklerini uzun aylar boyunca deneme- yanılma sistemiyle öğrendi. Virüse (x) isimli tedavi uygulandı, o (x) isimli tedavi tesirli olmadı ya da (y) isimli tedavi tesirli oldu. Doktorlar (x)’i bırakıp hastalarına (y) tedavisi uyguladılar. Ancak artık virüsle bağlantılı bulunduğumuz nokta dokuz ay öncesinden çok farklı. Yüksek risk kümelerindeki, yaşlılar, organ hasarları olan beşerler dışında virüsten mevt oranları çok düşürüldü. Neredeyse grip vefat oranlarına indirildi. Virüs gripten çok daha tehlikeli lakin bugün ölümcül hastalıklar kümesinden bir virüs değil. Virüsün şu an insan sıhhatine tesiriyle dünyada oluşturulan kaygı imparatorluğu ortasında önemli bir orantısızlık var.
‘SIKI MASKE KURALLARI UYGULAYAN ÜLKELERDE VİRÜSLE BAĞLI YAYILMA YOK’
Yeniden açılma siyasetleri Türkiye’de 1 Haziran’da uygulandı ve sonrasında olay sayılarında artış gözlendi. Bugün birtakım uzmanlar yine kapanma davetleri yapıyor. Hükümetin attığı adımlar noktasında ise üniversitelerde yüz yüze eğitime geçilmesi hedefleniyor. Burada tercih edilmesi gereken tam olarak sizce nedir?
Ben bilim insanı olarak sonuçlardan gidiyorum. Sıkı maske kurallarını uygulayan ülkelerde virüsle bağlantılı olarak yayılma yok. İkincisi, katı karantina kuralları uygulayan ülkelerde virüsün gidişi, yayılışı bir noktaya kadar durduruluyor fakat ondan sonra tekrar artış gösteriyor. Zira seyahatler sürüyor, uçaklar uçuyor ve hudut kapıları açık. Buradan yola çıkarak, çok sıkı maske kurallarıyla dünya eski olağana olmasa da yeni olağanla oluşan günlük hayat içerisinde dönebilir.
‘DÜNYA BUNDAN SONRA HİÇBİR VAKİT ESKİYE DÖNMEYECEK’
Ülkelerin artık yeni duruma nazaran yeni stratejiler belirlemesi gerektiği tabir ediliyor. Size nazaran bu yeni stratejiler neler olabilir?
Dünya bundan sonra hiçbir vakit eskiye dönmeyecek. Dünya genelinde insanlık artık yeni normalleri ve bunun kurallarını koymak zorunda. İnsan bağları bir daha artık eskisi üzere olmayacak. Buradan sonraki süreçte maske tahminen de hayatımızdan hiç gitmeyecek, ki gerçek olan da bu. Günlük hayatta konuttan çalışma daha fazla artacak, ‘Teletıp’ ön plana çıkacak. Online alışverişler artacak. Sonuçta, bu yeni hayat biçiminin kurallarının oluşturulup, dünyada olağanların tekrar geliştirildiği bir hayatın sürmesi gerekir. Dehşet imparatorluğunu yenmedikçe dünya bu savaştan asla muvaffakiyetle çıkamayacak.
Gazete Duvar
