Benjamin Zephaniah
Keşke Siyah Tarihi Ayı’na* gereksinimimiz olmasaydı. Lakin hakikaten de var. Artık ona her zamankinden daha fazla muhtaçlığımız var.
Evvelce burada (İngiltere’de) bu türlü bir anma yoktu lakin ABD’de bir anma ayı mevcuttu. 1987’de bunun İngiliz versiyonuna duyulan muhtaçlığı husus alan bir bildiri Emekçi Partili siyasetçi Linda Bellos’a sunulana dek yıllarca elden ele dolaştı. Bellos, birkaç kez karşılaştığım biriydi fakat pek çok protesto ve şovda yan yana geldik. Devrimci bir insan olarak kalmayı başardı ve birebir vakitte Lambeth Konseyi’ne** liderlik etti.
Londra okullarındaki birinci Siyah Tarihi Ayı’na öncülük eden de Bellos’tu ve bunu yaparak tarihe geçti. İkimiz birebir jenerasyondanız ve bu yüzden ‘siyah’ terimini kullandığında, bunun politik bir terim olduğunu ve deri rengine yapılan bir atıf olmadığını anlayabiliyorum; bu, şimdilerde birçok insanın anlamakta zorlandığı bir şey.
TARİH KIYMETLİDİR
Bir öğrenciyken tarihle ilgilenmezdim; zira bana siyahların bir geçmişi olmadığı öğretiliyordu. Bizler, çoğunlukla ünlü beyaz kaşifler tarafından ‘keşfediliyorduk’, büyük beyaz fatihler ve misyonerler tarafından uygarlaştırılıyorduk ya da büyük beyaz kölelik karşıları tarafından ‘özgürleştiriliyorduk’. Lakin reggae müziğini dinlemeye başladıktan sonra kendi tarihim hakkında bir şeyler işitmeye başladım. Bob Marley’den bahsetmeyeceğim, o kendi hissesine düşeni esasen yaptı ancak Pablo Moses, Fabienne Miranda, Peter Tosh, Fred Locks, Burning Spear, I Roy, Big Youth, Judy Mowatt ve çok daha fazlası vardı. Benim öğretmenlerim işte bunlardı.
Siyahlar okullarda ve sokaklarda dövülüyordu; işte bu yüzden insanların oturma odalarında ve toplum merkezlerinde (takviye) cumartesi okulları açmaya başladık. Bilgiye o kadar açtık ki… Sokaklarda ırkçı çeteler ve dazlak kümeler vardı ve bazen kendimizi savunmak zorunda kalıyorduk.
Ve polis bize yardım etmedi. Geçenlerde bir hesap yaptım ve gerçek şu ki, (İngiltere’de faşizmi savunan/ç.n.) Ulusal Cephe’den daha çok polisten dayak yediğimi anladım ve beni döven tüm bu polisler hakkında kesin olarak söyleyebileceğim bir şey var; onlara nazaran benim bir tarihim, zekâm, haklarım ve insani bedellerim yok. Bu polisler, okulda iyi bir eğitim almamışlardı.
Doğu Londra sokaklarında savaştığım ırkçılar ortadan yok olmadı: Artık saygın işleri var, ekip elbise giyiyorlar ve çok daha organize haldeler. Bir örgütleri var ve bu sayede ofis masalarından etrafa vahşet saçabiliyorlar. Bu yüzden, beşerler bugünlerde ırkçılığın ‘sistem kaynaklı’ ve ‘güce dayalı bir sistem’ olduğundan bahsediyorlar.
SİYAHLARIN HİSSESİNE DÜŞEN
Ellerine güç verilen bağnazlar, ırkçılıklarını nasıl süsleyeceklerini ve daha ‘kabul edilebilir’ hale getireceklerini öğrendiler; bu sayede ana akım medyada uzunluk gösterebilir ve hatta ‘konuşma özgürlüğü’ ve ‘denge’ ismine çıkarıldıkları televizyon programlarında sizinle tartışabilirler. Size, göçmenlerden nefret ettikleri için değil, ‘ülkelerini sevdikleri’ için hudutları korumak istediklerini söyleyecekler. Onları tanırsınız; cümlelerine “Ben ırkçı değilim ama…” diyerek başlarlar.
Şu anda dünya genelinde yaşanan ayaklanmalar uzay boşluğunda gerçekleşmiyor. Bunlar gerçekleşiyor, çünkü tarih göz gerisi ediliyor ve sonuçta bütün bunlar bizim tarihimiz. Birçok beyaz üstünlükçünün heykeli yıkılmalı ve geriye kalanların, şayet kalırlarsa, bunu bağlamları içinde ve geçmişleriyle birlikte yapmaları gerekir. Ne var ki bu sadece heykelleri yıkmakla ilgili bir sıkıntı değil, tıpkı vakitte dürüstlükle de ilgili. Şayet İngiltere’nin köle ticaretindeki iştiraki ve rolü nedeniyle kölelikle temaslı her şeyi yıkarsak, geriye hiçbir şey kalmaz.
George Floyd’un öldürüldüğünü gördüğümde, kuzenim Mikey Powell’ın mevtini hatırladım. Siyah bayanların özgürlük ve adalet hakkında konuşmaya yürek ettiklerinde uğradıkları hakaretlere şahit olduğumdaysa, basının ABD’de Angela Davis’e ve İngiltere’de Linda Bellos’a nasıl davrandığını hatırlıyorum. Bize nefretlerini kusanlar, gayrimeşru bir formda bizleri yönetenler ve bizi haksız yere yargılayanlar, daha tarihimize bile hürmet duymazken bizlere nasıl hürmet duyabilirler ki?
Artık tarihi seviyorum. Büyüleyici, aydınlatıcı ve uyarıcı lakin tekrar de orada yaşamak istemem. Siyahların tarihi eksiksiz değildir. Diktatörlerimiz, katliamlarımız, savaş çığırtkanlarımız ve türlü berbatlıklar yapan insanlarımız oldu ve bunu söylemekten çekinmemeliyiz. Ancak birebir vakitte öncülerimiz, üniversitelerimiz, mucitlerimiz, büyük muharrirlerimiz, büyük şairlerimiz, bilim insanlarımız, haritacılarımız, öğretmenlerimiz ve filozoflarımız da oldu. Beni döven polis ise bunları bilmiyordu.
TOPLUM BİR DEĞİŞİMİN EŞİĞİNDE
Yeniden de umut var. Birkaç yıl evvel, şimdi Black Lives Matter (Siyahların Hayatı Değerlidir) protestoları birinci başladığında siyahlara ilişkin bir şeydi lakin bu yıl her şey değişti. Beyaz öğrencilerimden bir kısmı benimle bağlantıya geçti ve şovlarda onlara katılmamı istedi. Lincolnshire’da düzenlenen bir Black Lives Matter protestosuna gittim ve bu, bir ‘siyahların farkına varın’ hareketiydi.
Üzerinde “Siyahların Hayatı Pahalıdır, anlamıyor musun baba?” yazan bir pankart tutan birini görünce gülümsedim. Yani bu genç beyaz bayan, babasına ırkçılıktan vazgeçmesini söylüyordu. Genç jenerasyonlar sıkıntısını lisana getirebiliyor. Ayağa kalkıyorlar. Siyahlar ve beyazlar birlikteler ve bu onlara kendilerini iyi hissettiriyor. Lakin tarihimiz de ayağa kalkmalı.
Yaşlı birisi olabilirim. Bir gün ben de tarihe karışıp gidebilirim. Bununla birlikte, tarihimizin şahsen bizler tarafımızdan anlatılmasını ve geleceğimizin bizim tarafımızdan yaratılmasını sağlayabilmek için Siyah Müellifler Derneği’nin yaratılışındaki rolümü oynamaya çalışıyorum. Mevzuyu ‘Windrush Child’*** (Windrush Çocukları) isimli kitabıma bağlamayacağım. Sadece, ozan arkadaşım Linton Kwesi Johnson’un söylediklerinden bir alıntı yapacağım: “It is noh mistri / Wi mekkin histri.” Artık bunu çevirin bakalım.****
Ana akım parti siyasetleri gerçeklikten ziyadesiyle uzaktır. Aslında bu oyuncuların hiçbir fikri de yoktur. Irkçılık karşılarına ‘ırkçı’, barış isteyen bizlere ‘hayalperest’ diyorlar. Tarihimizden bir şeyler öğrenmeyi reddediyorlar lakin Siyahların Tarihini Anma Ayı’ndan, güya Noel, Paskalya ya da kilise tarafından bize dayatılan kutsal bir gün üzere bahsediyorlar.
Siyah Tarihi Ayı’na her zamankinden daha çok gereksinimimiz var. Şayet dünyada neler olduğunu nitekim idrak etmek ve onu daha iyi bir hale getirmek istiyorsak, geçmişle yüzleşmeli ve ondan ders almalıyız. Âlâ ya da kötü… Bunu kendimize ve gelecek jenerasyonlara borçluyuz. Artık gidin ve biraz reggae dinleyin. Devam edin. Basların sesini açın!
*Siyahların Tarihini Anma Ayı, Afrika kökenli Amerikalıların Tarih Ayı olarak da bilinen, Amerika Birleşik Devletleri’nde başlatılan yılda bir düzenlenen bir anmadır. Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’daki hükümetler tarafından resmi olarak tanınıyor ve daha yakın devirde İrlanda, Hollanda ve İngiltere’de de anmalar gerçekleştirildi.(ç.n.)
**Tam ismiyle Lambeth London Borough Council, İngiltere’de, Greater London’daki London Borough of Lambeth’in mahallî idaresidir. Bir Londra belediye meclisidir ve İngiltere’nin başşehri Londra’daki 32 mahallî idareden biridir.(ç.n.)
***1948-1971 ortasında istihdam açığını kapatmak emeliyle İngiliz Uluslar Topluluğu ülkelerinden İngiltere’ye çalışmak üzere getirilen insanların oluşturduğu nesil.(ç.n.)
**** “It is noh mistri / Wi mekkin histri”, Linton Kwesi Johnson isimli reggae müzikçisinin Mekkin Histri isimli müziğinden bir alıntıdır. Formal İngilizcede “It is not mystery / We making history” biçiminde yazılır ve “Bu bir sır değil / Bizler tarih yaratıyoruz” biçiminde çeviri edilebilir.(ç.n.)
Yazının orjinali The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
