Laz Enstitüsü, 2013-2020 yıllarını kapsayan ‘Yaşayan Lisanlar ve Lehçeler Seçmeli Lazca Dersi’ başlıklı bir rapor yayımladı. Rapor, seçmeli derslerin uygulanmasındaki eksikliklerin giderilmesinin, amaç kitleye ulaşılabilmesi için kural olduğuna dikkat çekiyor. Lazca, UNESCO Tehlike Altındaki Lisanlar Atlası’na nazaran ‘kesinlikle tehlike altında’ statüsünde yer alıyor.
Seçmeli Lazca Dersi raporunda, öğrenciler, öğretmenler, veliler, okul yönetimleri ve aktivistlerin derslere yönelik tavırları incelendi. Birebir görüşmelerle hazırlanan rapor, ders açma ve seçme süreçleriyle, ders ve malzemelerin değerlendirilmesini ve derslerin sürekliliği için teklifleri ele alıyor. Buna nazaran Lazca, Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) Yaşayan Lisanlar ve Lehçeler dersi kapsamında 2013’ten itibaren okullarda seçmeli olarak sunulmaya başlandı. Artvin’in Arhavi, Borçka ve Hopa, Rize’nin Ardeşen, Fındıklı ve Pazar ilçeleri ile İstanbul Beykoz’da ortaokul öğrencileri haftada ikişer saatlik derslerden yararlandı.
LAZCA SINIF AÇILMASINI DESTEKLEMEYEN MÜDÜRLER VAR
Seçmeli dersleri destekleyen müdürlerin olduğu okullarda ders açma süreci kolaylaşırken, karşı çıkan müdürlerin olduğu okullarda daha şiddetli bir süreç yaşanıyor. Bu nedenle öğretmenler ve okul yönetimi ortasındaki işbirliği, dersleri açmada belirleyici bir faktör olarak görülüyor.
MEB bünyesinde 2020 itibariyle takımlı Lazca öğretmeni bulunmuyor. Seçmeli dersler lakin Türkçe yahut Toplumsal Bilgiler branşlarında misyonlu öğretmenlerce verilebiliyor. Üniversitelerde, öbür lisanlar için olduğu üzere, Laz Lisanı ve Edebiyatı yahut Lazca Öğretmenliği üzere kısımların açılmasının, seçmeli Lazca derslerinin yaygınlaşması ve kalitesinin artmasına katkıda bulunacağı belirtiliyor.
Raporda, daha fazla eğitici eğitimi düzenlenmesinin, derslerin verimliliği için değerli olduğuna dikkat çekiliyor. MEB protokolu kapsamında ikinci bir eğitim için öğretmenlerle irtibata geçilmiş olsa da, bakanlıkla protokolun tekrarlanması için yapılan teşebbüsler şimdi hayata geçirilemedi.
Yaşayan Lisanlar ve Lehçeler dersine, MEB’in 2012 yılında yayınladığı Seçmeli Dersler Genelgesi’nde yer verilmişti. Bu sayede Türkiye’de Türkçe dışında konuşulan lisanların okullarda öğretilebilmesinin önü açılmıştı.
‘İNSANLAR İSTİYOR LAKİN HABERDAR DEĞİL’
Mayıs 2013’te kurulan Laz Enstitüsü, Lazca seçmeli derslerin hayata geçirilmesi sürecinde etkin rol oynadı. Enstitü, üniversal dünya mirasının bir modülü olan Laz halkının lisanı, kültürü ve tarihinin korunması, geliştirilmesi ve tekrar üretilmesini amaçlayarak çeşitli sivil toplum projeleri yürütüyor. Laz Enstitüsü Lideri İsmail Avcı Bucaklişi ise halkın yüzde 90’ının Lazca eğitimden haberleri olmadığını söylüyor. “Herşeyden evvel görünür değil. Lazcanın bir medyası yok. Ve bunu görünür kılacak araçlardan yoksun. Hal bu türlü olunca talep olmuyor” diyen Bucaklişi “Birkaç yıl evvel bir anket yaptık. Anket kapsamında 650 kişi ile görüştük ve görüştüğümüz insanların yüzde 95’i ‘ben çocuğumu Lazca dersine gönderirim’ diyor. Beşerler istiyor ancak haberdar değil. Öğretmenlerin ve yönetimin yönlendirmesi gerekiyor. Müspet bir ayrımcılık yapılması gerekiyor” diyor.
Gürcüce ve Çerkezce için de tıpkı durumun kelam konusu olduğunu anlatan Bucaklişi, şu değerlendirmede bulundu: “Zor bir durum. Beşerler yönlendirilse, anlatılsa bu dersi seçer. Kim yapacak bu işleri? Büyük bir iş. Bütün lisanlar için geçerli olan bir iş. Devletin bu türlü bir şeyi yapması gerekir lakin yapmıyor. Özel bir eforu yok. Okulda derslik koymuş, seçen seçiyor seçmeyen seçmiyor. Bu türlü olunca bir ayağı eksik bir iş çıkıyor ortaya. Devleti her şeyden sorumlu tutma alışkanlığı ve kültürü var. Elbet bunun doğruluk hissesi var. Devlet büyük bir tertip nihayetinde ancak öbür taraftanda aslında aydınların ve sanatkarların ilgili olmadıkları bir durum da kelam konusu. Beşerler bu türlü bir lisanın olup olmadığını bilmiyor ancak bilen de anlatmıyor esasen. Yani bileninde umurunda değil. Kaç tane haber çıkmış diye basına bakıyorum, 2013’ten beri gerçek düzgün bir haber çıkmamış. Beşerler politik olan, politik getirisi olan şeylere karşı ilgililer. Ve herşeyin ardında politik bir ajandanın olmasını bekliyorlar, olmayınca ilgi göstermiyorlar.”
Raporun tamamını incelemek için tıklayın: MEB Yaşayan Lisanlar ve Lehçeler: Seçmeli Lazca Dersi Raporu
Gazete Duvar