Nurettin Erkan
Bütün sanat yapıtlarında olduğu üzere, sinemanın da tabiatı nedeniyle, sinemaları yapanların sinemalar içinde yarattıkları temsiller, izleyenlere sinemaları yapanların hesaba katmadığı şeyler söylerler. Sanat yapıtlarını okuma biçimlerinin tabiatında olan bu durum yahut öznel olan sanat okumaları, onların her okumada bir nevi yine üretilmesine neden olur. Elbette sanatçı ürettiği sanat yapıtının bütün farklı okumalarının önüne geçemeyeceği üzere, sorumlu da tutulmayabilir lakin bu muhtemel durum tıpkı vakitte sanatçıyı bu tehlikeli alanın mümkün vahim sonuçları hakkında dikkatli olmaya zorlar.
Sinemacı kimseye bir ileti iletmek gayesiyle sinema yapmış olmasa da, sinemalar yeniden de birilerine bir şeyler söyler ve bu söylenenler sinemaları yapanlar ile sayısız biçimde bağlantılı olabileceği üzere, onlar ve onların bir modülü olduğu ortak hafıza hakkında, denetimsizce birçok şeyi açığa çıkarabilirler. Bazen bu eserler planda olmayan bir biçimde o kadar tesirli olur ki, hem sanat yapıtının hem de sanatkarının önüne geçerek toplumlar üzerindeki büyük tesirlerde bulunur; ülkeler değişir; iktidarlar düşer; diktatörlükler kurulur.
Biz son devir Türkiyesi’nde dizi kesiminin sarayla etkileşim halinde neler yaptıklarına tanıklık ediyoruz. Dizilerin ülke rejiminin dinamiklerini etkilemesi son süratle devam ediyor ve biz devletin dekorlarını dizi setlerine dönüştürmesine, tarihin diziler aracılığı ile yine üretilmesine tanıklık ediyoruz. Bütün bu çok kullanışlı araçları keşfeden iktidar, dizileri kendi diktası bağlamında daha da kullanışlı örnekler halinde yine üreterek, yahut üretilmesini sağlayarak kendi Yeni-Osmanlıcılık hesaplarını besliyor; toplumu tekrar şekillendiriyor; savaşlar ve işgallerine yer hazırlıyor.
Çağın şiddetle donanımlı, kirli ve dünyayı deforme eden sinemasına karşı Bir Oburdur dizisi fizikî şiddet-aksiyon-melodram-fantastik gizem sarmalının dışında diğer bir dizi formatının mümkünlüğünü gösterdi ve haklı olarak çok da ilgi çekti. Ancak, yer yer muğlak ve sisli atmosfer içindeki temsillerindeki önemli sıkıntılarına dikkatimizi yöneltmeye paha. Artık bu büyülü sisler görüntüsünü seyreden farklı bölümlerin yerine kendimizi koyup her bir tarafın perspektifinden diziye bakmaya çalışalım ve bunlardan birincisi bir Kürt olsun. Elbette bunu yapabilmemiz için, en azından Kürt olmayı bilmemiz yahut tahminen Kürt olsak bile, Kürtlük şuuruna sahip bir Kürt olmamız gerekiyor. Aksi halde bunu yapmamız mümkün olamayacaktır. Dizide Kürtlerin farklı temsilleri olduğu için diziyi yapanların ırkçılık hakkında kâfi bir bilince ve birikime sahip olmaları gerekirdi lakin vakit zaman Kürtlerin kendilerinde bile oluşmaya imkan bulamamış olan bu şuurun eksikliğinden ötürü dizide ırkçılığın şablonları ortaya çıkmış durumdadır.
Artık Kürdün bakış perspektifinden görünen ırkçılığa bakmaya çalışalım. Soruları sakıncalı bulanlara çabucak şunu söylemek isterim. Sorular sahiden de sakıncalı yahut haksız olabilirler ama bu sorular, soruların yöneltildiği dizideki ayrıntılardan daha sakıncalı yahut daha haksız değiller.
Bu dizi Kürtlere neler söyler?
Dizideki ana travmanın nedeni olan tecavüzün faili olarak bir Kürdün seçilmiş olması, ülkedeki birincil sorun olan ırkçılık varken Kürt birinin seçilmiş olması ırkçılığa kuşku götürmeyen bir katkıdır. Diziyi yapanlar Kemalist Cumhuriyet hafızasının Kürt etnisitesi üzerinde inşa ettiği berbatlığı tekrarlamışlar yahut bu türlü algılanmasında hiçbir sakınca görmemişler. Tecavüzcü şablonu için eğitimsiz Kürt bir köylüye bu rolü uygun görmüşler ve onu Kürdistan’dan tecavüzün gerçekleştiği yere göç ettirmişler evvel. Daha sonra da Kürde geldiği yerde kültür şoku yaşatarak onun tecavüzcü olmasına, yazgısındaki göçe, yoksulluğa ve geri kalmışlığa dayalı tecavüz münasebetleri hazırlamışlar. Bütün münasebetler bir ortaya getirildikten sonra da Kürdün tecavüzü gerçekleşmiş. Bu hazırda bulunan, yürürlükte olan ırkçılık hafızasının şablonlarından biri diziye monte edilmiş. Bu ırkçı hafızadan alınarak diziye konulan figürün etrafı münasebetlerle ne kadar düzeltilirse düzeltilsin, ırkçılığın Kürdün üzerinde inşa etiği hafızanın datalarını kapatamaz. Dizide otuz beş yıl evvel Kürde atılan tekme ve onun sonuçlarının gösteriliyor olması diziyi yapanların ırkçı olmadığına münasebet olabilir lakin dizide ırkçılığın şablonlarının olmadığı manasına gelmez. Kürtlerin eşitsiz vahim şartları, tahayyül edilen eşit bir yerde eritilmekle kalınmayıp yaratılan tecavüzcü Kürde af diletilerek Kürdün berbatlığı kendisine onaylatılmış ve böylelikle asimilasyon katmanı da eklenerek tamamlanmış.
Diziyi yapanlar gazete yahut haberlerde sıkça rastlanan tecavüz haberlerine dayanarak, bir istatistik yaparak tecavüzcüyü seçmedikleri görülüyor. Bunu yapmamakla iyi yapmışlar lakin bu yoldan yapsalardı elbet dizideki tecavüzcü, dizide temsil edilmiş olan öteki bir karaktere denk düşerdi. Bu sıkıntılı hafıza bozdurulmuş haklı olarak ve burda sorun yok lakin tıpkı algı kırılması Kürde işletilmemiş. Diğerlerinde silinen çizgiler kalın bir formda Kürdün üzerine çizilmiş.
Varsayalım diziyi yapanlar hakikat bir tutum olmasa da herkesi eşit gördükleri için, hiçbir aidiyeti ötekinden ayırmadıkları için, tecavüz faili için bir Kürdü seçmekte hiçbir sakınca görmediklerini sav etsinler. Bu durumun kendisi bile, etnik azınlık bir topluma karşı çok büyük bir sorumsuzluğu ve ona bağlı olarak da ortaya çıkan sorunları içerir. Türkiyede Kürtler Ermeniler Türklerle eşit şartlarda temsil edilemez. (ABD’deki) Siyahilerin asla Beyazlar ile eşit tabanda temsil edilmemelerinde olduğu üzere, zira gerçekte eşit değiller. Kürt ailesinde bayanın baskın olduğu şablonu da tuhaf bir biçimde işlenirken tıpkı vakitte bu insanların AKP’yi Türkiyenin başına bela eden beşerler olarak da gösterilmekte bir sakınca görülmemiş.
Sorular ve o soruların yanıtları olumlu yahut olumsuz ne olursa olsun, diğer bir dünyada bu dizi bütün içerdiği iyi şeylere karşın birinci evvel ırkçılığa göz kırpmakla suçlanır ve daha sonra da büyük bir skandala neden olurdu. Ancak bu Türkiyede olmuyor ve bunun olmaması, ırkçılığın Türkiye toplumlarının birçok tarafından olağan bir durum olarak kanıksandığını gösteriyor.
Ülkesi olmayan yahut ülkesi işgal edilerek kolektif hafızasında derin yaralar açılmış olan hiçbir halk, kendi işgalcisini terbiye ederek kendisine ülke yaratamaz. Biz Kürtler de bunu asla yapamayacağız. İşgalci ülkeler insan hakları ve özgürlükler alanında dünyanın en eksiksiz ülkesi haline gelseler dahi, bu yeniden de mümkün olmaz. İnsanın ülkesinin olması sahip olduğu haklardan çok daha fazlasıdır. İnsan kendi cehenneminde, oburunun cennetinden çok daha büyük bir iktidara ve ilhama sahip olur. İşte o nedenle cehennem bile olsa, ülkesi olanların lisanları, uygarlıkları, sanatları, edebiyatları, sinemaları, kültürel alanları vardır. Biz Kürtler yapsak bu diziyi sanki bizim dizimizdeki tecavüz eden figür kim olurdu?
İşte o yüzden bir oburdur biz Kürtlerin Bir Başkadır’ı.
Gazete Duvar
